چرا شیوع آرتروز زانو افزایش یافته است

به بهانه رایج شدن این بیماری و جراحی آرتروز زانو، با متخصص ارتوپدی و فلوشیپ جراحی زانو گفت‌وگو کردیم و به موضوع علل رواج این بیماری و راه‌های جلوگیری از آن پرداختیم.

حسین حاجی‌تقی در ابتدا به معرفی و توضیح آرتروز زانو پرداخت و گفت: آرتروز زانو یا آرتریت پیری به وضعیتی می‌گویند که یک یا چند مفصل دچار التهاب می‌شود. شروع آرتروز همزمان با خشکی زانو و درد صبحگاهی است به بیان دیگر اگر فردی صبح‌ها که بیدار می‌شود زانو درد دارد و به اصطلاح می‌گوید زانویم خشک و سفت شده و بعد از این درد پس از مدتی راه رفتن دردش کم می‌شود یعنی در آستانه ابتلا به آتروز زانو است. در حقیقت وقتی کسی به آرتروز مبتلا می‌شود یعنی غضروف زانویش در حال از بین رفتن است یا کلاً از بین رفته و یک سطح زبر و خشک جای سطح صیقلی (همان غضروف) را گرفته است. دلیل خشک شدن زانو هم به خاطر همان زبری است و وقتی پروتز در زانو گذاشته می‌شود یعنی یک سطح فلزی جایگزین غضروف می‌شود.

وی افزود: ژنتیک، نژاد، جنسیت و سن، از عوامل مهم ابتلا به آرتروز زانو است؛ به عنوان مثال خانم‌ها به لحاظ شرایط هورمونی که دارند بیش از آقایان دچار آرتروز زانو می‌شوند یا مثلاً در مورد فاکتور سن، میزان ابتلای افراد زیر 45 سال کمتر از دو درصد، افراد بالای 45 سال 30 درصد و افراد بالای 65 سال 68 درصد است پس می‌بینیم که با بالا رفتن سن رقم ابتلا به آرتروز چطور صعود می‌کند به عبارت دیگر از سن 65 سن به بالا از بین هر 10 نفر هفت نفر مبتلا به آرتروز زانو است. بنابراین بیشتر افرادی که زیر 45 سال هستند اما از ترس ابتلا به آرتروز نزد پزشک می‌روند دچار این بیماری نیستند و بیشتر ترس و نگرانی ابتلا به آن را دارند. یکی از مهم‌ترین و اصلی‌ترین دلایل ابتلا به آرتروز چاقی است به طوری که گفته می‌شود به ازای هر یک کیلو افزایش وزن، چهار کیلوگرم فشار به زانو می‌آید.

وی ادامه داد: کسی که به آرتروز زانو مبتلا است کم‌کم به سمت انحراف زانوی بیشتر و پای پرانتزی می‌رود و درد شدیدی را باید تحمل کند و هرچه دیرتر فرایند درمان آغاز شود درد بیشتر می‌شود و بیمار به سمت خانه‌نشینی می‌رود. همچنین درمان دیررس آرتروز زانو تبعات دیگری برای مچ پا و کمر خواهد داشت.

این جراح و متخصص اضافه کرد: علت اصلی جراحی زانو درد است و در واقع در این جراحی تعویض مفصل صورت می‌گیرد. البته در سنین پایین توصیه ابتدایی ما دارو درمانی و فیزیوتراپی است و نه جراحی ولی در سنین بالا که فرد دارو درمانی، فیزیوتراپی و تزریق را امتحان کرده و جواب نگرفته، درمان قطعی جراحی زانو است. البته باز شرایط بیمار خیلی تعیین‌کننده است چون مثلاً ممکن است یک نفر زیر 65 سال باشد اما درد زانو زندگی را مختل کرده و از درمان‌های ابتدایی هم جواب نگرفته است یا مثلاً آسیب‌های ابتدایی مثل انحراف زانو هم دارد در چنین شرایطی دیگر مهم نیست که فرد زیر 65 سال سن دارد باید هرچه زودتر زانویش جراحی شود.

حاجی‌تقی در ادامه به راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری پرداخت و گفت: علاوه بر رعایت رژیم‌های غذایی که همه جا از آن حرف زده می‌شود مثل خوردن سبزیجات و کم کردن قند و نمک و کربوهیدارت‌ها، انجام ورزش‌هایی که عضلات چهار سر زانو را تقویت می‌کند نیز بسیار در پیشگیری از ابتلاء به آرتروز زانو مؤثر است. یک نکته جالب درباره رژیم غذایی مؤثر در آرتروز اینکه، نمک یکی از عوامل ابتلاء و پیشرفت آرتروز است. در عوض مواد غذایی حاوی امگا 3 و تخم کتان می‌توانند تا حد زیادی امکان ابتلاء به آرتروز را کاهش می‌دهد.

این فلوشیپ جراحی زانو توضیح داد: برای فردی که سن بالایی ندارد و سلامت جسمی و عضلات خوب دارد و اهل ورزش است بالا و پایین رفتن از پله نوعی ورزش است اما اگر فرد سنش بالا است و وارد روند آرتروز زانو شده بالا و پایین رفتن از پله بسیار آسیب زا است. توصیه ما به کسانی که آرتروز زانو دارند این است که عضلات چهار سر زانوی خود را تقویت، وزنشان را کم و رژیم غذایی خاصی را رعایت کنند. علاوه بر اینها خوب است که فرد مبتلا به این درد، روزانه در دو نوبت مثلاً صبح و عصر به مدت نیم ساعت در یک سطح صاف و همکف پیاده روی کند. ورزش‌های دیگری مثل آب درمانی هم می‌تواند به بهبود درد کمک کند.

وی در پایان اضافه کرد: جراحی زانو هیچ وقت گزینه اول و ابتدایی ما برای درمان نیست اما اگر درد مریض به حدی برسد که از درمان‌های دیگر نتیجه نگرفته نباید وقتش را تلف کند و جراحی را به تعویق بیندازد چون انجام جراحی دیررس خودش تبعات و عواقبی دارد که کار را سخت‌تر می‌کند و وقتی عمل دیر انجام شود دیگر امکان بهبودی کامل میسر نیست. خیلی‌ها از انجام این عمل می‌ترسند در حالی که بالای 85 درصد از عمل‌‎های زانو نتیجه مثبت داده و این عمل یکی از شایع‌ترین جراحی‌های ارتوپدی در دنیا است، بنابراین جای نگرانی و استرس برای انجام آن وجود ندارد.