رونق کشت گلخانه‌ها مرهون بهره‌مندی فناوری

سپهرغرب، گروه کشاورزی - طاهره ترابی مهوش : با توجه به افزایش جمعیت و نیاز روزافزون به مواد غذایی در کنار خطرات طبیعی و مشکلات، کشاورزی در ایران مسئله‌ای است که باید برای یافتن راه حل‌های مطلوب، روش‌های تولید نوین و مؤثری را جستجو کرد، در این بین تولید بیشتر و یافتن اراضی مستعد کشت و استفاده بهینه از امکانات موجود برای افزایش بهره‌وری تولید از مهم‌ترین اهدافی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

درواقع ما با داشتن تنوع اقلیمی، وجود آفتاب فراوان، اراضی وسیع، نیروی انسانی در دسترس و نیروی کارگری ارزان، داشتن پیشینه کشاورزی و باغبانی و سایر مزیت‌ها جزو کشورهای رده نخست در سطح زیر کشت و میزان تولید خیلی از محصولات کشاورزی و به‌ویژه محصولات باغبانی بوده و هست، با این وجود به‌دلیل واقع شدن پهنه وسیعی از اراضی کشور در منطقه خشک و نیمه‌خشک، کمبود نزولات آسمانی و تبخیر سالیانه شدید، خشک‌سالی‌های اخیر و بهره‌برداری‌های بی‌رویه از منابع آب‌های سطحی مزید بر علت شده که با همه مزیت‌های مذکور امکان افزایش سطح زیر کشت فراهم نبوده و می‌بایست از سیاستی اصولی در بخش کشاورزی یعنی افزایش تراکم بوته در واحد سطح، افزایش عملکرد و راندمان تولید در سطوح کمتر و افزایش بهره‌وری استفاده کرد.

با توجه به اهداف وزارت جهاد کشاورزی و برنامه‌های مصوب اقتصاد مقاومتی و برنامه‌های ششم و هفتم توسعه کشور، در راستای‌افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی با بهبود کارایی و صرفه‌جویی در مصرف آب و‌ همچنین استفاده از شیوه‌های نوین تولید‌ در محیط‌های کنترل‌شده گلخانه‌ای برای استفاده بهینه از منابع محدود آب کشور و زمینه‌سازی برای ایجاد اشتغال پایدار و ایجاد ارزش افزوده در بخش کشاورزی و زیربخش باغبانی کشور، طرح توسعه گلخانه‌های کشور طی برنامه مدون 10 ساله تا افق سال1404 تصویب و ابلاغ شده است.

بر اساس این برنامه مقرر است که بخش اعظم کشت سبزی و صیفی قابل انتقال از فضای باز به محیط‌های کنترل شده هدایت شوند تا ضمن صرفه‌جویی مقادیر متنابهی از منابع آبی‌کشور، زمینه آزادسازی اراضی کشاورزی و افزایش کمی و کیفی محصولات تولیدی نیز فراهم شود، به طوری که کلیه امکانات و حمایت‌های دولتی اعم از بخش‌های تحقیقاتی، آموزشی، اجرایی و با حضور بخش خصوصی در راه تحقق این هدف سازماندهی شده است.

حال آنکه در این بین انواع فناوری‌های کشت گلخانه‌‌ای، به مجموعه نوآوری‌ها و طرح‌های خلاقانه‌ای گفته می‌شود که می‌‌تواند آینده کشت گلخانه‌ای را بسیار متحول کند، در واقع فناوری در کشت گلخانه‌‌ای قطعاً خبرهایی که در مزرعه وجود دارد را شامل نمی ‌شود؛ زیرا گلخانه ‌ها محیط کنترل شده مجزایی هستند که باغبانی و کشاورزی در آن چیزی مجزا از مزرعه است؛ بنابراین فناوری‌های متفاوتی را طلب می‌کند.

درواقع به کمک کشت گلخانه‌‌ای، پرورش محصولات گلخانه‌ای، انواع میوه‌ها و سبزیجات گلخانه‌‌ای در یک محیط سربسته و کنترل شده میسر است. حال آنکه فناوری‌های کشت گلخانه‌‌ای به توسعه و رونق این سازه‌های کشاورزی و صنعتی کمک می‌کنند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این خصوص با سعید عباسی؛ دانش‌آموخته دکتری مکانیزاسیون کشاورزی، محقق مهندسی کشاورزی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

  به چرایی و اهمیت کشت گلخانه بپردازید.

مزیت‌هایی، چون کاهش مصرف آب، افزایش تولید و ایجاد اشتغال پایدار در احداث گلخانه‌ها سبب شده که ایجاد واحدهای گلخانه‌داری نه‌تنها در سطح بین‌المللی بلکه در سراسر کشور ازجمله همدان مورد توجه قرار گیرد.

کشت گلخانه‌ای منطبق با الگوهای جدید از ضرورت‌های اقتصاد حوزه کشاورزی است و توسعه این بخش ضمن مدیریت آب، همگام با اهداف اقتصاد مقاومتی، اشتغال‌زایی و بهبود امنیت غذایی را به‌دنبال دارد اما در این مسیر یقیناً فاصله ما با فناوری‌ها نوین بسیار است.

  فناوری‌های جدید چه اهمیتی در کشت گلخانه‌ای دارند؟

شکی در آن نیست که صنعت گلخانه با سرعتی بسیار باورنکردنی و سرسام‌آور رو به رشد و پیشرفت است! با توجه به اینکه انتظار می‌رود تقاضای جهانی برای مواد غذایی در آینده افزایش داشته باشد، می‌توان پیش‌بینی کرد که استفاده از منابع موجود در گلخانه‌ها در تمام کشورهای جهان، بهترین راه حل برای تأمین این نیاز بازار باشد.

تمام گلخانه‌ها از گلخانه‌های خانگی گرفته تا گلخانه‌های بزرگ، گلخانه‌های صنعتی و شهرک‌‌های گلخانه‌‌ای، همه به نوعی می‌توانند در این بازار موفق عمل کنند.

به دیگر سخن با استفاده از پیشرفته‌ترین تجهیزات می‌توانید گلخانه‌‌هایی راه‌اندازی کنید که در نوع خود منحصر به‌فرد هستند، با استفاده از دانش و تخصص و حرفه‌ای متخصصان حوزه باغبانی گلخانه‌‌ای، پرورش محصولات مرغوب‌تر، میسر خواهد بود.

تجهیزات و فناوری‌های کشت گلخانه‌‌ای، علاوه بر کنترل شرایط گلخانه از طریق سیستم‌های هوشمند و نوین، موجب صرفه‌جویی در مصرف انرژی می‌شوند ما تقریباً گزینه‌‌هایی را می‌شناسیم که متناسب با نیازهای گلخانه‌‌ای هستند، اما همین تجهیزات در آینده، بسیارپیشرفته‌تر می‌شوند و هدفی جز به حداکثر رساندن بازدهی گلخانه‌ها ندارند.

   استفاده از فناوری در حوزه صرفه‌جویی در گلخانه‌ها را با توجه به تنش آبی موجود در استان همدان و کشور چگونه ارزیابی می‌کنند؟

یکی از جدیدترین فناوری‌های کشت گلخانه‌‌ای، سیستم‌های آبیاری خودکار است، وقتی نوبت به آبیاری در گلخانه می‌رسد اگر بتوانیم سیستم‌های آبیاری مقرون به‌صرفه را نصب کنیم، از هر نظر در هزینه‌های شما مؤثر خواهد بود. تمام صاحبان گلخانه‌ها به این فکر می‌کنند که بتوانند به نوعی باهوشمندسازی گلخانه خود، هزینه‌های سالانه را کاهش دهند از طرفی سیستم‌های آبیاری خودکار می‌ تواند نیاز آبی گیاهان گلخانه‌‌ای را تشخیص دهد و در مکان مناسب و در زمان مناسب آبیاری را انجام دهد.

از سویی بزرگ‌ترین مزیت سیستم‌های آبیاری خودکار، کنترل حجم آب است که به گیاه داده می‌شود، بنابراین از غرقاب شدن گیاه و پوسیدگی ریشه‌های آن‌ها جلوگیری خواهد شد. درواقع وقتی شرایط آبیاری محصولات گلخانه‌‌ای را کنترل کنید، یعنی هزینه‌‌های کوددهی، آبیاری و خرید تجهیزات جانبی برای شما بسیار کاهش پیدا می‌کند. سیستم هوشمند برای آبیاری اتوماتیک گلخانه‌ها از هر نظر اقتصادی و مقرون به‌صرفه است به طوری که با خرید بهترین تجهیزات گلخانه هوشمند، سرمایه شما هرگز هدر نمی‌رود.

   نظرتان در خصوص بهره‌مندی از فناوری‌های نوین در خصوص روشنایی گلخانه‌ها چیست؟

یکی دیگر از مهم‌ترین تجهیزاتی که برای گلخانه لازم است و می‌توان جزو انواع فناوری‌های کشت گلخانه‌‌ای دسته‌بندی کرد، سیستم سنجش خودکار سطح روشنایی گلخانه است.

بدیهی است که نور، مهم‌ترین عامل برای رشد محصولات گلخانه‌‌ای در یک فضای سربسته است اکثر گلخانه‌های تجاری و گلخانه صنعتی برای حفظ محیط مناسب فقط از نور خورشید استفاده می‌کند هنگام در نظر گرفتن میزان روشنایی روز برای محصولات گلخانه‌‌ای، مهم است که به‌شدت نور توجه کنید مدل‌های مختلفی از تجهیزات روشنایی وجود دارد که می‌توانند به کشت گلخانه‌‌ای کمک کنند. برخی از لامپ‌های رشد گیاه، عواملی هستند که سرعت رشد محصول را افزایش می‌دهند و برخی دیگر از این منابع، ریشه‌زایی گیاه را بهتر می‌‌کنند؛ برخی دیگر نیز بر روی طعم بهتر محصولات گلخانه‌ای تأثیر مثبت دارند.

   در ارتباط با فناوری‌های گلخانه‌ای در تجهیزات خنک‌کننده روش فناورانه شما چیست؟

نمی‌توان از نقش مهم تجهیزات خنک‌کننده در گلخانه صرف نظر کرد اگرچه این فناوری‌‌ها در کشت گلخانه‌ای، کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند اما برخی از آن‌ها برای پرورش بسیاری از محصولات ضروری هستند با استفاده از تجهیزات خنک‌کننده می‌توانید محیط مناسب رشد را برای محصولات گلخانه‌‌ای ایجاد کنید تجهیزات خنک‌کننده، حجم کربن دی‌اکسید و گازهای دیگر در هوا را تنظیم می‌ کنند و همچنین می‌توانند رطوبت داخل گلخانه را کنترل کنند.

البته در این بین یکی از جدیدترین فناوری‌های کشت گلخانه‌‌ای، سیستم‌های ترکیبی هستند، سیستم‌های ترکیبی یعنی تجهیزاتی که در یک زمان واحد می‌توانند چند عملیات را انجام دهند، بعد از اینکه شما یک گلخانه راه‌اندازی کردید، نوبت به خرید تجهیزات گلخانه‌ای می‌‌رسد، در این میان نباید از جدیدترین فناوری‌های بازار غافل شوید، در حالی که یک دستگاه کارآمد می‌تواند گرمای تولیدشده در گلخانه را کنترل کند؛ دستگاه دیگر برای خنک کردن محیط گلخانه لازم است.

فناوری‌‌های جدید به گونه‌‌ای طراحی شده‌‌اند که هر دو سیستم را به‌صورت ترکیبی ارائه دهند سیستم‌های ترکیبی برای کنترل شرایط گلخانه منجر به صرفه‌جویی در انرژی مصرفی می‌‌شود، هزینه‌ها را کاهش می‌ دهد و به بهبود محیط رشد گلخانه‌ها بسیار کمک می‌کند. اگر به پرورش محصولات مرغوب اهمیت می‌دهید و می‌خواهید که محصولات بهتری را پرورش دهید، حتماً به جدیدترین فناوری‌ها نیاز دارید.

  در خصوص تأمین انرژی مورد نیاز بحث فناوری را چگونه پیش ببریم؟

پوشش گلخانه در روز انرژی تابش خورشید را به‌صورت نور و امواج الکترومغناطیسی جذب و سایر اشیای موجود در گلخانه را گرم می‌کند. این حرارت جذب شده توسط اشیا در شب و در دماهای پایین از آن‌ها منتشر و با طول موج بزرگتر ساطع می‌شود که از پلی‌اتیلن عبور کرده، ولی از شیشه خارج نمی‌شود، گرفتن پرتوهایی با طول موج کوتاه و ساطع کردن پرتوهایی با طول موج بلند را اثر گلخانه‌ای گویند البته اثر گلخانه‌ای در مورد انواع پوشش متفاوت است به این معنی که این امواج از پلاستیک خارج می‌شود ولی از شیشه نمی‌تواند خارج شود چون گلخانه (به‌ویژه در زمستان) نمی‌تواند همه انرژی مورد نیاز گیاهان را از این طریق جذب کند، بنابراین لازم است تا گلخانه به طریقی گرم شود.