حکایت‌ سوختن جنگل‌های مریوان؛ خشم طبیعت یا طمع سودجویان؟

هرساله با گرم‌تر شدن هوا شاهد آتش‌سوزی در پهنه‌های جنگلی استان کردستان به‌ویژه عرصه‌های جنگلی مریوان هستیم که این آتش‌سوزی‌ها می‌تواند ناشی از وزش بادهای گرم، افزایش دمای زمین، تغییرات اقلیمی و یا آتش کینه سودجویانی باشد که از جان دادن طبیعت سود می‌برند.

امسال همچون دیگر سال‌ها سریال آتش‌سوزی جنگل‌های بلوط مریوان دوباره تکرار شد، آتشی گسترده که مساحت زیادی از جنگل‌های زیبای بلوط را به کام مرگ فرستاد.

زبانه‌های آتشی که ظهر پنجشنبه 12 مرداد ماه، سر به فلک گذاشت و گویی قصد پا پس کشیدن نداشت و پابه‌پای رقص باد در میان جنگل‌ها شعله‌ورتر می‌شد و کار را بیش از پیش دشوارتر می‌ساخت.

امکاناتی که به‌کار گرفته شده بود، تیم‌هایی که به یاری شتافتند، بالگردهایی که به پرواز درآمدند و مردم محلی که بی محابا به آتش زده بودند، سرانجام توانستند در غروب روز شنبه 14 مرداد ماه، آتشی که به جان درختان بلوط افتاده بود را خاموش کنند.

*450 هکتار از مساحت جنگل‌های مریوان طعمه حریق شد

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان از آتش‌سوزی 450 هکتار از مساحت جنگل‌های بلوط مریوان خبر داد.

بهزاد شریفی‌پور اظهار کرد: طبق برآوردهای اولیه منابع طبیعی در این مناطق، مساحتی بالغ بر ٤٥0 هکتار از جنگل‌های مریوان طعمه حریق شد و از آنجایی که رسیدن به یک آمار جامع و کامل از میزان آتش‌سوزی نیازمند نقشه‌برداری هوایی و زمینی است، ممکن است این رقم افزایش پیدا کند.

**٨٥ درصد از آتش‌سوزی‌های مریوان سطحی بود

وی نوع حریق را به سه دسته سطحی، تاجی و تنهای تقسیم و اظهار کرد: بیش از ٨٥ درصد از حریقی که در هفته اخیر در مریوان اتفاق افتاد، حریق سطحی بوده است.

وی در ادامه سخنان خود گیاهان مرتعی خشک شده را یکی از عوامل آتش‌سوزی‌ جنگل‌های مریوان دانست و گفت: یکی از عوامل ایجاد حریق در مریوان وجود پوشش گیاهان مرتعی به نام علف‌های پشمکی است که به هیچ‌وجه گونه‌های خوش‌‌خوراکی نیستند و همچون انبار بنزین عمل کرده و موجب شعله‌ور شدن آتش و گستردگی و سرایت آتش به مناطق دیگر می‌شوند.

این مسئول اظهار کرد: حوالی روز پنجشنبه مورخ 12 مرداد ماه، حدود ساعت دو بعدازظهر در سه نقطه آسن‌آباد، گمارهلهنگ و دهرهوهران مریوان، آتش‌سوزی گستردهای اتفاق افتاد که شرایط و توپوگرافی سخت منطقه و عدم دسترسی آسان به این مناطق اطفاء حریق را با مشکل روبه‌رو کرد.

شریفی‌پور گفت: تیم‌هایی که به منطقه احضار شده بودند را تیم‌های میدانی آموزش دیده و باتجربه‌ای خواند و افزود: خوشبختانه در آتش‌سوزی‌های چند روز اخیر جنگل‌های مریوان هیچگونه صدمات و تلفات جانی اتفاق نیفتاده است.

وی با بیان اینکه روز پنجشنبه به دستور استاندار کردستان یک فروند بالگرد از تهران به مریوان اختصاص داده شد و در جریان عملیات قرار گرفت عنوان کرد: روز جمعه به‌دلیل گستردگی آتش‌سوزی 70 نفر از تیم‌های منابع طبیعی شهرستان‌های تابعه در قالب 20 تیم به منطقه اعزام شدند.

به گفته این مسئول؛ حوالی روز جمعه در حالی‌که آتش در حال مهار شدن بود، به یکباره با وزش شدید باد در منطقه ورق برگشت و سطح حریق گسترده شد و از آنجایی که رفتار حریق غیرقابل پیش‌بینی است، همه را غافلگیر کرد. با تلاش و کوشش تیم‌های منابع طبیعی، انجمن‌های مردم‌نهاد، مردم محلی و تیم‌های نظامی، آتش‌سوزی جنگل‌های مریوان با همه گستردگی خود ظرف ٤٨ ساعت و در ساعت ٦ غروب روز شنبه به طور کامل مهار شد.

شریفی‌پور به حضور سه فروند بالگرد در مریوان برای عملیات اطفای حریق اشاره کرد و گفت: روز جمعه که اوج گستردگی آتش در جنگل‌های مریوان بود درخواست اعزام دو فروند بالگرد دیگر صادر و روز شنبه به منطقه اعزام شدند و طی انجام عملیات هوایی و زمینی تا غروب روز جمعه آتش به‌صورت 100 درصدی مهار شد.

وی تصریح کرد: برای نخستین‌بار در یک روز خاص، سه فروند بالگرد به‌منظور اطفای حریق در مریوان حاضر و در مناطق بسیار سخت و صعب‌العبور مشغول انجام عملیات بودند و غروب روز شنبه 14 مرداد آتش به طور کامل مهار شد.

وی یکی از مشکلات موجود در بحث عملیات اطفای حریق را تامین سوخت بالگردها عنوان کرد و گفت: خوشبختانه با ورود شخص استاندار و همکاری و همراهی شرکت پخش فرآورده‌های نفتی، فرمانداری، راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای، ماشین حمل سوخت از فرودگاه سنندج به مریوان اعزام شد و برای نخستین‌بار در کشور سوختگیری بالگردها به‌صورت‌ مستقیم در شهری فاقد فرودگاه انجام شد.

در ادامه فرماندار مریوان گفت: بخشی از دلایل آتش‌سوزی مربوط به عوامل خارجی است. طیفی از افراد هستند که از این آتش‌ها و سوختن طبیعت در آتش منتفع می‌شوند.

اسماعیل احمدی عنوان کرد: واقعیت این است که بهره‌برداری از جنگل‌ها و یا سودجویی قاچاقچیان زغال و افرادی که از امر قاچاق زغال منتفع هستند، می‌تواند در امر آتش‌سوزی مریوان دخیل باشند.

وی بیان کرد: همه آتش‌سوزی‌های چندروز اخیر منشأ داخلی نداشته و طبق اطلاع‌رسانی مرزبانی، در کشور عراق هم آتش‌سوزی بوده و می‌توان گفت که عوامل خارجی بسیاری در آتش‌سوزی‌های چند روز اخیر شهرستان مریوان دخیل بوده‌اند.

وی افزود: حریق در نقطه صفر مرزی همچون منطقه آسن‌آباد به‌دلیل شرایط جنگی و مهمات عمل‌نکرده دوران جنگ در این ناحیه کار اطفای حریق را با مشکل روبه‌رو کرده بود.

این مسئول افزود: حدود ٤00 نفر در طول چند روز آتش‌سوزی مریوان از تیم‌های منابع طبیعی و مردم محلی و انجمن‌های مردم‌نهاد برای نجات جان جنگل‌های بلوط به یاری شتافتند.

در ادامه عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان گفت: جنگل‌های بلوط در همه جا از شرق تا غرب دنیا از کالیفرنیا تا کشورهای اروپا و اسپانیا گسترده شده‌اند و به‌شدت مستعد آتش‌سوزی هستند و یکی از آشفتگی‌های جنگل‌های بلوط برای حفظ دینامیک و پویایی خودآتش‌سوزی است.

احمد ولی‌پور بیشترین میزان آتش‌سوزی‌ جنگل‌ها را مربوط به سال ٨٤ به بعد و با اعمال تغییرات ناگهانی در سیستم مدیریت جنگل‌داری دانست و گفت: در گذشته یک سیستم سنتی و حمکرانی مبتنی بر مالکیت خصوصی جنگل، حاکم بوده و بر اساس آن جامعه، مردم و جنگل جایگاه خود را حفظ کرده و جنگل‌ها به‌صورت شخصی محافظت می‌شدند و آتش‌سوزی در جنگل‌ها به‌ندرت اتفاق می‌افتاد، اما از سال 1341 با ملی شدن اراضی و متولی شدن دولت در امر حفاظت از جنگل‌ها، آتش‌سوزی جنگل‌ها نیز گسترش پیدا کرده است.

وی تصریح کرد: تغییر ناگهانی در سیاست جنگل‌داری عامل اصلی آتش‌سوزی در جنگل‌ها است که یکی از آن سیاست‌ها تغییر و حذف ناگهانی چرای دام در جنگل‌ها است.

عضو هیئت علمی دانشگاه کردستان، درخصوص راهکارهایی برای مدیریت و جلوگیری از آتش‌سوزی جنگل بیان کرد: طبق طرح‌های مدیریت جنگل 10 الی 13 سیاست رسمی و راهبردی در جنگل‌های زاگرس پیاده شده که متأسفانه هیچ یک از طرح‌ها تحقق پیدا نکرده است.

ولی‌پور خاطرنشان کرد: یکی از دلایل اجرایی نشدن این طرح‌ها عدم پذیرش اجتماعی و عدم اعتماد به جامعه محلی است به تعریفی دیگر ما در جنگلداری و مدیریت جنگل، مردم محلی را وارد طرح‌ها نکرده‌ایم.

وی افزود: مسئله‌ای وجود دارد این است که مردم محلی برای تأمین معیشت خود به جنگل نیاز دارند و باید توجه داشت که با امکانات محدود منابع طبیعی مدیریت جنگل‌ها میسر نیست و مشارکت مردم در این امر بسیار اثرگذار است.

وی تصریح کرد: در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به صراحت به این مسئله اشاره شده که آمارهای سازمان جنگل‌ها متضاد با مابقی منابع و اطلاعات است و به تعریف دیگر سازمان جنگل‌ها رغبتی به ارائه آمار دقیق ندارد و همین امر سبب سردرگمی و از بین رفتن اعتماد در جامعه می‌شود.

این استاد دانشگاه گفت: در حالی که منابع طبیعی ادعا دارد که بر اساس آمارها و اطلاعات صورت گرفته 450 هکتار از اراضی مریوان طعمه حریق شده، انجمن سبز «چیا» میزان آتش‌سوزی جنگل‌های مریوان را بر اساس رصد تصاویر ماهواره‌ای دو هزار و 35 هکتار اعلام کرده است.

ولی‌پور در خصوص تناقض موجود در ارائه آمار و خسارت ناشی از آتش‌سوزی مریوان افزود: براساس آماری که توسط انجمن چیای سبز انجام و رصد تصاویر ماهوارهای دو هزار و 3٥ هکتار از مساحت جنگل‌های مریوان طی چند روز اخیر دچار طعمه حریق شده و اینکه نوع آتش‌سوزی مریوان از نوع تاجی، سطحی و تنهای بوده نمی‌تواند عمق تخریبی که در جنگل‌های مریوان اتفاق افتاده را کاهش دهد.