سبک زندگی مادر تعیین‌کننده رویکرد تربیتی او با فرزندان

نمی‌توان ارزش‌های درست را با رفتار ضدارزش به فرزندان انتقال داد

مدتی است که درشمارگان مختلف ریحانه‌آفرینش به اهمیت جایگاه مادری پرداختیم دراین شماره برآن شدیم تابه موضوع نقش تربیتی مادر درخانواده و به ویژه تربیت فرزندان بپردازیم و در واقع به چند سوال مطرح دراین زمینه اینکه شما به‌عنوان یک زن چقدر با نقش مادر در تربیت کودکان آشنا هستید؟ یا اینکه چرا مادران در برابر فرزندان نقش تربیت‌کننده اصلی را برعهده دارند؟ و نکته حائز اهمیت اینکه آیا می‌دانید مهم‌ترین نقش‌ها و مسئولیت‌های مادران در زمینه تربیت فرزندان شامل کدام موارد می‌شود؟ و درنهایت یک مادر آگاه چگونه می‌تواند فرزندان سالم و موفقی را تربیت کند؟ پاسخ دهیم.

البته اگرچه در یک خانواده برای اینکه فرزندان به‌صورت درست تربیت شوند، وجود پدر و مادر در کنار هم بسیار مهم و ضروری است، اما همواره مادر‌ها نسبت به پدر‌ها نقش پررنگ‌تر و مؤثرتری در زمینه تربیت کودکان برعهده دارند؛ چراکه معمولاً بچه‌ها در طول روز زمان بیشتری را با مادران خود سپری می‌کنند و این مادران هستند که با یاددادن اصول کلی زندگی و آموزش آن به کودکانشان، زمینه را برای شکل‌گیری شخصیت فرزندان به وجود می‌آورند در فرهنگ ما نیز مادران از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و اثرگذاری بر فرزندان در قالب ضرب‌المثل‌ها در فرهنگ عمومی بسیار بیان می‌شود یکی از این ضرب‌المثل‌ها که بر میزان اثرگذاری مادر تاکید دارد این است که «چیزی که با شیر بیاید با جان می‌رود است» در این مفهوم بر تاثیر غیر قابل انکار ویژگی‌های مادر بر فرزند تاکید می‌شود براین اساس با توجه اهمیت موضع بر آن شدیم تا دراین باره گفت وگویی با خانم دکتر عاشری مشاور خانواده و تسهیلگر و مادر 4 فرزند دهه نودی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

این مشاورخانواده با بیان اینکه مادران بیشتر و بزرگترین نقش را در انتقال مبانی فرهنگی به فرزندان دارند گفت: این اهمیت بدان جهت است که مادران از نظر مهرو محبت نزدیک‌ترین افراد به فرزندان خود بوده و درعین حال از نظر ارتباطی و نیز مدت زمانیکه با فرزندان خود می‌گذرانند می‌توان گفت بیشترین سهم را در تربیت کودک به خود اختصاص داده‌اند.

*مادرهمانطورکه زندگی می‌کند زندگی می‌بخشد

دکترعاشری با تاکید براینکه در واقع فرزندان همزمان که با مادران خود زندگی می‌کنند از آن‌ها الگوبرداری می‌کنند، تشریح کرد: به دیگرسخن مادرهمانطورکه زندگی می‌کند زندگی می‌بخشد.

وی ادامه داد: درواقع مادر در حین زندگی کردن درحال درس دادن به فرزندان خود در زمینه‌های مختلف است و آنچه در وجود خود دارد را به فرزندان خود انتقال می‌دهد.

این مشاور خانواده در تبیین این جایگاه به مثالی متوسل شد و افزود: اگر برای مادری راست‌گویی ارزش باشد ولو اینکه در شرایط سختی نیز قرار گیرد همچنان این ارزش را در رفتار با فرزندان نیز مورد توجه قرار می‌دهد برای مثال حتی اگر فرزندش کاری کرده که باب میل مادر نیست اما از آنجا که صداقت فرزندش برای او ارزش است رفتار خودش را به لحاظ تربیتی با این مبنا تنظیم می‌کند.

عاشری با ارائه مثال دیگری در موضوع تربیت فرزندان، نقش و جایگاه مادری دراین موضوع،گفت: اگربرای مادری غیبت کردن ضد ارزش است برای اینکه جایگاه فرزندش را بالاتر ببرد سعی می‌کند ویژگی‌های مثبت او را بیان کرده و و درعین حال در مقام مقایسه فرزند خود با فرزند دیگر از طریق غیبت کردن ( دید فرزند فلانی چه کرد و غیره ) ورود نکند زیرا این موضوع در ذهن فرزند تثبت می‌شود.

این تسهیلگر مسائل خانواده با اشاره به نقش مادر در انتقال ارزش‌های فرهنگی درست به فرزندان اذعان کرد: مسئله مهم اینکه این موضوع نیز همچون ارزش‌های تربیتی به سبک زندگی مادر بازمی‌گردد مثلا اگرمن به عنوان مادر اعتقاد دارم که باید زباله کمتری تولید کنیم تا به محیط زیست آسیب کمتری وارد شود مسئله اینجاست که آیا من این اعتقاد را در منزل و حتی در میهمانی‌های خانوادگی علیرغم دشواری رعایت می‌کنم یا خیر.

دکتر عاشری با بیان اینکه وقتی مطالعه به عنوان یک ارزش فرهنگی درست، برای یک مادر مطرح است مسئله اینجاست که خود مادر اهل مطالعه است و فرزند در دستان مادر خود کتاب می‌بیند یاخیر، ابراز کرد: حتی احساس و حالت مادر درحین کتاب خواندن نیز در الگوبرداری فرزند از مادر موثر است.

وی با اشاره به اینکه کوچکترین ریزه‌کاری‌های رفتاری مادر در فرزند به عنوان الگوی تربیتی مطرح است، خاطرنشان کرد: مسئله اینجاست که نحوه رفتار مادر در انتقال ارزش‌های درست نیز از جایگاه ویژه‌ای برخورداراست.

این مشاور خانواده ادامه داد: مثلا اینکه مادر برای انتقال ارزش مطالعه به عنوان یک‌بنیان مناسب فرهنگی و یا خواندن نماز اول وقت، یک کار یا رفتار زشت از خود در مواجه با فرزند بروز دهد یقینا این مهم نتیجه عکس در فرزند به جای خواهد گذاشت.

وی با تاکید براینکه برای انتقال یک ارزش درست و نهادینه کردن آن در رفتار فرزند نباید کار ضدارزش از سوی مادر بروز پیدا کند، ابراز کرد: برای مثال درموارد بسیاری شاهد آن هستیم که مادران جوان برای تربیت فرزند خود پیش چشمان فرزندشان با مادرشان بحث می‌کنند حال این سوال مطرح می‌شود که آیا واقعا برای این مادران جوان احترام به والدین یک ارزش است؟

این دانش‌آموخته دکترای مشاوره با بیان اینکه جامعه اسلامی، مادر، پدر و خانواده را محور تربیت فرزندان قلمداد می‌کنیم تشریح کرد: البته دربین اعضای خانواده جایگاه مادر بر دیگر اعضا مقدم بوده و از آن به عنوان رکن تربیت فرزند یاد می‌شود.

عاشری اضافه کرد: بنابراین در انتقال سنت و ارزش‌های دینی نیز این جایگاه باید محفوظ قلمداد شود پس نگاه و بیان شعارگونه برخی روشنفکران غرب‌زده با این مفهوم که نباید فرزندان را ایدولوژیک بار آورد و درعین حال باید آن‌ها را درانتخاب مسیر آزاد و مختار گذاشت تا خودشان بزرگ شده ودرحین رشد با تجربه برخی موارد به مفاهیم تربیتی و ارزش‌ها و سنت‌ها پی ببرند در واقع موید آن است که هیچ چیز به فرزندان خود انتقال نمی‌دهد حال آنکه این رویکرد بسیار ناپسند است.

وی درخصوص چرایی ناپسند بودن این رویکرد تربیتی،ابراز کرد: درست است که نباید به فرزندان برای پذیرش مفاهیم تربیتی فشار وارد کرد اما موضوع این است که ما به عنوان خانواده و در راس آن مادر وظیفه داریم که سنتها و ارزش‌های دینی درست را زندگی کرده و آن‌ها را به فرزندانمان معرفی کرده و بشناسانیم.

دکتری عاشری در ادامه با تاکید بر تاثیر غیر قابل انکار سبک زندگی مادران بر فرزندان گفت: یک نکته قابل توجه در رویکرد این قبیل افراد این است که به هرحال این افراد نوعی از سبک زندگی را دارا هستند و درواقع همان سبک زندگی را به فرزندشان انتقال می‌دهند

این مادر و فعال اجتماعی ضمن تاکید بر مطلوب بودن استقلال‌طلبی فرزندان اظهارکرد: کسانی که ادعا می‌کنند، نمی‌خواهند هیچ چیزی را به فرزندان خود تحمیل کنند تا خودشان به صورت مستقل بزرگ شده و مفاهیم را تجربه کنند درست درحال انتقال این سبک رفتاری به فرزندانشان هستند زیرا در محیط خانواده نمی‌توان مدعی شد که هیچ مفهوم انتقال پیدا نمی‌کند بلکه تنها با ترویج این رویکر شاهد فرو ریختن جایگاه هدایتگری والدین و به ویژه مادر درانتقال مفاهیم درست هستیم درعین حال در خانواده‌ها منطبق با این رویکرد درحال انتقال مفاهیمی همچون بی‌تفاوتی و خنثی بودن هستیم.

مع الوصف باتوجه به آنچه گفته شد جایگاه مادران در ساختار یک جامعه بسیار حیاتی است تا حدی که بخشی از میزان پیشرفت یا شکست یک جامعه را می‌توان ناشی از تربیت صحیح یا غلط مادران و به طور کلی والدین دانست.

به دیگر سخن تربیت اشرف مخلوقات به دست مادر صورت می‌گیرد و به همین جهت یک بعد معنوی به وظیفه تربیت مادری داده می‌شود اما چنانکه درگفتگو با کارشناس بیان شد در نگاه غرب‌زده در تولد فرزند برای جایگاه مادران متاسفانه یک ویژگی و کارکرد یکسان با حیوان در نظر می‌گیرند و نسبت به نقش مادری دیدگاه منفی دارند و در واقع نگاه آن‌ها به مادر ابزاری است.

اما همانطور که پیش‌تر عنوان شد در دیدگاه اسلام به جایگاه مادر در خانواده یک بعد معنوی داده شده زیرا در اسلام به مادر به عنوان ریشه و اساس خانواده نگاه می‌شود و مادر در تمام طول روز با فرزند خود است و می‌تواند شکل‌دهی به ابعاد عاطفی، روانی و تربیتی را بر عهده بگیرد و به عبارت بهتر در تک تک لحظات زندگی فرزند، مادر نقش ویژه‌ای دارد به‌طوریکه از دیدگاه اسلام و بسیاری از روانشناسان نقش مادر در ابعاد و کارکرد تربیتی فرزند به عنوان یک نیروی موثر در جامعه، بسیار مهم است پس می‌توان گفت به همین جهت که در اسلام همه کارهایی که مادر در راه خانواده و تربیت فرزند انجام می‌دهد برای او عبادت و ثواب محسوب می‌شود.