نیش‌ کاری عسل دست‌ساز بر قلب صنعت زنبورداری همدان

آنچه مسلم است اینکه تعیین توان تولید و اشتغال بخش‌های اقتصاد استان‌ها از آنرو اهمیت دارد که به برنامه‌ریزان و سیاست‌گذاران کمک می‌کند که با توجه به اهداف به تخصیص درست منابع بپردازند.

البته برنامه‌ریزی برحسب داشته‌ها و ظرفیت‌های تولیدی با هدف توسعه منطقه‌ای در بیشتر کشورهای جهان به‌عنوان ابزاری مناسب به‌شمار می‌رود چراکه بررسی منطقه‌ای این اجازه را می‌دهد که به بخش‌های گوناگون اقتصادی به‌صورت جزئی‌تر توجه شود که ازجمله مهم‌ترین بحث‌هایی که در سطح ملی در کلیه جوامع مطرح می‌شود، بخش کشاورزی است چراکه این بخش با توجه به میزان بالای کارآفرینی ارتباطی تنگاتنگ با متغیرهای تولید و اشتغال دارد که در این بین یکی از این بخش‌های مهم و باارزش حوزه زنبور‌داری و متعاقب آن تولید عسل است.

جالب‌تر اینکه استان همدان یکی از قطب‌های مهم و تأثیرگذار در بخش زنبورداری کشور است و جایگاه خاصی از لحاظ ایستگاه‌های تولید و پرورش ملکه و بسته‌بندی و تولید عسل را دارد.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص آخرین وضعیت این صنعت با مدیرعامل اتحادیه زنبوداران استان گفت‌‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

عبدالحمید قدرتی با بیان اینکه سال جاری بنا به وضعیت بارندگی‌های اخیر، پرورش زنبور عسل و تولید عسل خوب است گفت: مشکل خشک‌سالی و گرد و غبار تأثیر چندانی بر وضعیت صنعت زنبورداران استان نداشته به طوری که طی سال جاری تنها یک بار شاهد خیزش گرد و غبار بودیم.

وی با تأکید بر اینکه بروز گرد و غبار و خوابیدن این گرد بر روی گیاهان ‌و گل‌ها در پی جابه‌جایی زنبورها روی این عرصه منجر به بیمار شدن آن‌ها می‌شود، اذعان‌ کرد: در حال حاضر بالغ بر دو هزار و 100 نفر در کل استان بهره‌بردار با 365 هزار کندو در صنعت زنبورداری داریم.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان همدان با اشاره به اینکه در حال حاضر به طور میانگین از هر کندوی زنبور عسل بالغ بر 10 کیلو عسل برداشت می‌شود، ابراز کرد: این میزان به طور متوسط بنا به شرایط جهانی آب و هوایی در حال حاضر مناسب است.

قدرتی با اشاره به اینکه عوامل مختلفی در میزان تولید عسل از هر کندو مؤثر است که ازجمله آن می‌توان به نژاد زنبورها و میزان پوشش گیاهی هر منطقه اشاره کرد افزود: در استانی همچون همدان در شهرهای مرطوب و دارای رودخانه همچون نهاوند شاهد برداشت تا 25 کیلو عسل از هر کندو نیز هستیم که این عدد در شهرهای خشک همچون اطراف همدان، رزن، فامنین و کبودراهنگ به 10 کیلو می‌رسد.

وی با تأکید بر اینکه نباید از تأثیر انکارناپذیر کشت سه هزار هکتار گشنیز و سایر محصولات کشاورزی در نهاوند و تأثیر بسزای آن در رشد تولید عسل به ازای هر کندو غافل شد، تشریح کرد: در حوزه تأمین نهاده این صنعت یعنی شکر، طی سال جاری با مشکل گرانی دست و پنجه نرم می‌کنیم به طوری که امسال به ازای هر کیلو بالغ بر هفت هزار و 500 تومان افزایش قیمت را تجربه کردیم حال آنکه این مهم توجیه اقتصادی فعالیت زنبورداران را زیر سؤال برده است.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان همدان افزود: معمولاً زنبوردار به هر میزان که از کندو عسل برداشت کرده باید از فصل پاییز تا اوایل بهار و تابستان در کندو شکر بریزد زیرا در مناطق گرمسیر در فصل زمستان دیگر موضوع تولید عسل مطرح نیست بلکه آنچه انجام می‌شود در مسیر پرورش زنبور عسل است، گفت: متأسفانه یارانه‌ای نیز برای فعالان این صنعت در تأمین نهاده در نظر گرفته نشده حال آنکه این امر باید در سطح ملی و وزارتخانه مورد بررسی قرار گیرد.

قدرتی، با تأکید بر اینکه چیزی حدود 9 ماه باید زنبوردار کندو و زنبور را تغذیه کند و تنها سه ماه از سال امکان برداشت دارد، تشریح کرد: در حال حاضر برای این صنعت در استان هفت تعاونی و یک اتحادیه فعال هستند.

وی با ابراز اینکه در این زمینه فروشگاه و کارگاه‌های بی‌شماری در سطح شهرهای استان در عرصه مرتبط با این صنعت به‌صورت بخش خصوصی مشغول به کار هستند که ازجمله آن کارگاه عاج موم، فرآورده‌های عسل و کندوسازی را می‌توان نام برد، تشریح کرد: در صنعت زنبورداری علاوه بر عسل امکان بهره‌برداری به‌صورت گرده گل، موم، ژل رویال، بره‌موم و حتی سم زنبور عسل وجود دارد که خوشبختانه تولید همه این فراورده‌ها را در استان شاهد هستیم.

وی ادامه داد: علاوه بر این در راستای بهره‌وری بیشتر و رسیدن به ارزش افزوده به‌دنبال جذب سرمایه‌گذار در عرصه ایجاد صنایع فرآوری این محصول نیز بوده و خواهیم بود.

مدیرعامل اتحادیه زنبورداران استان همدان با تأکید بر اینکه در حال حاضر وجود عسل‌های دست‌ساز که از قضا دارای تأییدیه سازمان غذا و دارو نیز هستند در بازار اصلی‌ترین مشکل پیش روی صنعت زنبورداری استان همدان است تشریح کرد: با قطعیت اعلام می‌کنم تمام عسل‌هایی که از استان‌های اصفهان و اراک وارد همدان شده و فروشگاه‌ها بزرگ زنجیره‌ای به‌فروش می‌رسانند عسل طبیعی نیستند بلکه یک محصول دست‌ساز تولیدشده از ذرت است.

قدرتی با اشاره به اینکه بارها این مسئله را به مسئولان مرتبط گوشزد کرده‌ایم اظهار کرد: متأسفانه در اعطای تأییدیه، تنها فاکتور قند مورد بررسی قرار می‌گیرد حال آنکه ما در عسل طبیعی آنزیم‌ها را نیز داریم که این عسل‌های دست‌ساز فاقد آنزیم‌های طبیعی تولیدشده از زنبور عسل هستند.

وی با بیان اینکه در اعطای تأییدیه از سوی سازمان غذا و دارو لازم است در تأیید طبیعی و غیر طبیعی بودن عسل تست آنزیم نیز مورد توجه قرار گیرد اظهار کرد: متأسفانه در حال حاضر وجود همین عسل‌های مصنوعی و دست‌ساز فضای صادرات ما را دچار مشکل کرده به طوری که دیگر اعتماد از سوی خارجی‌ها به عسل تولیدشده در ایران وجود ندارد پس ترجیح می‌دهند عسل مورد نیاز خود را از کشورهایی همچون افغانستان و پاکستان تأمین کنند.

وی ادامه داد: این در حالی است که در میزان تولید عسل شاهد رشد بوده و تا چند سال پیش عسل تولیدی به کشورها حوزه خلیج فارس و اروپا صادر می‌شد اما در حال حاضر سلب اعتماد شده و تنها به‌صورت غیررسمی ما به کشورهایی همچون عراق و ترکیه صادرات داریم.

مدیر عامل اتحادیه زنبورداران استان همدان در بخش دیگری از سخنان خود در واکنش به این سؤال که آیا برای بهبود و افزایش میزان تولید در عرصه اصلاح نژاد ملکه‌ها ورودی داشته‌اید، گفت: یکی از مسائل حائز اهمیت در صنعت زنبورداری حفظ نژاد بومی و در عین حال بهبود و تقویت تولید است.

قدرتی در پاسخ به این سؤال که چه مانعی سر راه اصلاح ملکه‌ها در داخل کشور وجود دارد؟ گفت: نخست اینکه زمان‌بر است دوم اینکه اعتبارات کافی برای اصلاح ملکه‌ها داده نمی‌شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر هر ملکه‌ای که به استان وارد می‌شود قاچاق است، تصریح کرد: یقیناً این مهم تهدیداتی را برای صنعت به‌دنبال خواهد داشت زیرا گرچه این نژاد‌ها ممکن است میزان بهره‌وری و تولید عسل در کندوها را افزایش دادوه و این زنبورها افراد را نیش نزنند اما در بیشتر موارد با شرایط آب و هوایی مطابقت نداشته و به کرات دچار امراض و بیماری‌ها می‌شوند.

وی ادامه داد: دولت باید برای اصلاح ملکه‌ها بودجه در اختیار قرار دهد و یا تصمیم به واردات کند، زیرا ادامه قاچاق به نفع این صنعت نیست.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد عسل به طور طبیعی حاوی چند آنزیم مختلف است که به مقادیر کم در آن وجود دارد که توسط زنبور وارد عسل می‌شوند و عامل اصلی تبدیل شهد به عسل هستند. حال آنکه در آزمایشگاه سازمان غذا و دارو بیشتر مباحث مرتبط با نوع قند این محصول مورد توجه قرار گرفته و سنجش این موضوع حیاتی غافل می‌شوند این در حالی است که یقیناً‌ تا زمانی این تأییدیه‌ها صورت اصولی و بر مبنای استاندارهای بین‌المللی انجام شود همواره در بازار ما رقبای تقلبی بیشتری را در مواجهه با عسل طبیعی شاهد خواهیم بود.

از طرفی در حوزه واردات ملکه باید بگویم یقیناً سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی در هر منطقه، اصلاح نژاد از زنبورهای عسل بومی همان اقلیم و استان است تا بتوانند با به‌نژادی، بهترین زنبور از نسل آرام و با محصول‌دهی بیشتر از بین همان گونه‌های محلی انتخاب و جایگزین شوند اما زنبورداران همدانی اعتقاد به استفاده از ملکه‌های خارجی دارند و از این کار نیز اظهار رضایت می‌کنند و داد و ستد ملکه‌های خارجی نیز در بین آن‌ها رواج دارد.

این در حالی اتفاق می‌افتد که هیچ کنترلی در جلوگیری از ورود قاچاقی ملکه‌های خارجی وجود ندارد و این ملکه‌های قاچاق و غیر قرنطینه‌ای از کانال‌های غیر قانونی در دسترس زنبورداران قرار می‌گیرد.

امروز در جهان بیش از 20 نژاد زنبور عسل شناخته شده که تغییر این جمعیت‌ها با تعویض ملکه‌ها که نقش اصلی و انحصاری در تولید نسل زنبور دارند، به‌راحتی امکان‌پذیر است.

اما نکته حائز اهمیت اینکه تاکنون از نظر علمی و پژوهشی برتری نژادهای خارجی بر نمونه بومی و ایرانی ثابت نشده و زنبور ایرانی با توجه به سازگاری با محیط و اقلیم؛ ویژگی‌های برتری نسبت به گونه‌های خارجی دارند اما اکثر زنبورداران دنبال تغییر ملکه‌های زنبور عسل هستند.