بریکس چگونه تحریم‌های بانکی آمریکا و اروپا را خنثی می‌کند؟

محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی روز گذشته ( 8 مهر 1402) در جلسه علنی مجلس شورای اسلامی و در جریان بررسی بند الحاقی به ماده ۱۱ لایحه برنامه هفتم توسعه که درباره استفاده از ظرفیت‌های ایجاد شده به دنبال عضویت ایران در پیمان‌های بین‌المللی بود، به موضوع بریکس اشاره کرد و گفت: یکی از کارهای مهمی که در بریکس انجام شده این است که سیستم ارتباط بانکی الکترونیکی جایگزین سوئیفت پیشنهاد دادند که اکنون فعال شده و افرادی که عضو بریکس می‌شوند می‌توانند به آن بپیوندند و ما هم به عنوان عضو بریکس یک فرصت بزرگ داریم که می‌توانیم با آن با کشورهای بزرگ کار کنیم.

سوئیفت چیست؟

شاید این سوال مطرح شود که سوئیفت که قرار است سیستم بانکی الکترونیکی بریکس جایگزین آن شود چیست؟ به بیان ساده می‌توان گفت که سوئیفت یک سیستم پیام رسان است که فقط توسط بانک‌ها استفاده می شود. کاربرد سوئیفت برای بانک‌ها به این گونه است که در مبادلات بین المللی و حتی داخلی در کشورها، بانک‌ها پیام‌ها دستوری برای جابجایی پول بین حساب‌های مختلف مشتریان و حتی حساب‌های خود در شعب مختلف را از طریق این پیام رسان ارسال کرده و با توجه به اینکه برای ارسال این دستورات باید اطلاعات و جزئیات مبادلات را ثبت کرد، این پیام‌ها هم قابل ارائه به مراجع قضایی داخلی و بین المللی بوده و هم حاوی اطلاعات کامل نقل و انتقال پول از مبدا پول تا مقصد، اطلاعات دارنده حساب‌های مبدا و مقصد، دلیل جابجایی و بسیاری دیگر از اطلاعات است.

سوئیفت دارای دو سرور است یکی در اروپا و دیگری در آمریکا که اطلاعات نقل و انتقالات پولی تمام بانک‌های متصل به سوئیفت در هر دوی این سرورها ثبت می‌شود.

آمریکا از حدود سال ۲۰۰۱ و پس از حادثه ۱۱ سبتامبر به صورت محرمانه و ماهانه تمام اطلاعات مربوط به تراکنش‌های مالی در جهان را از سوئیفت دریافت می‌کرد و پس از لو رفتن این مسئله و موضع گیری شدید اروپایی‌ها، قرار شد اطلاعات تراکنش‌های مالی اشخاص و شرکت‌های اروپایی به غیر از موارد خاص، دیگر در اختیار آمریکا قرار نگیرد اما واشنگتن همچنان به اطلاعات سوئیفت دیگر اشخاص و بانک‌ها در کشورهای غیر اروپایی جهان نظیر تمام کشورهای آسیایی دسترسی داشته باشد.

ماجرای برجام و استفاده ایران از سوئیفت 

بعد از امضای برجام در دولت روحانی اینگونه اعلام شد که به دنبال اجرایی شدن برجام و لغو تحریم‌ها، شبکه سوئیفت نیز تحریم‌های خود علیه بانکهای ایرانی را در اولین روز بعد از اجرایی شدن برجام پایان یافته اعلام خواهد کرد.

به دنبال مذاکرات انجام شده از سوی وزارت امور خارجه وقت و سفارت ایران در بلژیک، مذاکراتی بین بانک مرکزی و نمایندگان سوئیفت در مقر اتحادیه اروپا در بروکسل انجام و اتحادیه اروپا نیز در اطلاعیه ای به صراحت بر مجاز بودن ارتباط مجدد بانکهای ایرانی با سوئیفت تاکید کرد. در این اطلاعیه اعلام شده بود که کلیه بانکهای ایرانی که از فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا خارج شده اند، می توانند با طی کردن روند معمول، مجددا به سوئیفت متصل شده و از خدمات پیام رسانی مالی این شرکت بهره‌مند شوند.

در آن ایام تبلیغات بسیار زیادی درباره همکاری سوئیفت با بانک‌های ایرانی و مزایای این اقدام از سوی مسئولان دولت وقت صورت گرفت اما طولی نکشید که با عقب‌نشینی آمریکا از تعهداتش و خروج این کشور از برجام مشخص شد از سوئیفت آبی برای ما گرم نخواهد شد.

وقتی ایالات متحده از برجام عقب کشید، اعلام کرد شرکت‌هایی که تحریم‌ها را نقض کنند با مجازات مواجه خواهند شد. در میان شرکت‌هایی که دولت ایالات متحده به عنوان نقض‌کنندگان بالقوه تحریم‌ها معرفی کرد، خدمات بین‌المللی سوئیفت در بروکسل بود که شاهرگ حیاتی پرداخت‌های بین‌المللی محسوب می‌شود.

سوئیفت هم در پی نگرانی از مواجه شدن با مجازات ایالات متحده، اعلام کرد که مطابق تحریم‌ها عمل می کند و تاکید کرد: «سوییفت در تلاش برای ادامه ماموریت خود در حمایت از مقاومت و یکپارچگی نظام مالی جهانی به عنوان تامین‌کننده بی‌طرف خدمات، دسترسی بانک‌های خاص ایرانی به نظام پیام‌رسانی را قطع می‌کند. این اقدام تاسف‌برانگیز در راستای منافع ،ثبات و یکپارچگی نظام گسترده‌تر مالی جهانی صورت می‌گیرد.»

بازی جدید اروپا؛ اینستکس به جای سوئیفت!

بعد از پیروی سوئیفت از تحریم‌های آمریکا علیه ایران، دولت‌های اروپایی برای اینکه همچنان ایران از پیشرفت صنعت هسته‌ای دور نگاه دارند و به نوعی کشور ما را معطل کنند تلاش کردند جایگزینی را برای سوئیفت معرفی کنند و اینگونه بود که اینستکس متولد شد.

با تولد اینستکس این سوال مطرح شد که اینستکس چطور تجارت با ایران را بدون تحریک به تحریم در پرداخت‌های فرامرزی تسهیل می‌کند؟

مسئوولان و حامیان دولت وقت که تبلیغات گسترده‌ای درباره سوئیفت کرده بودند، این بار تلاش کردند که بگویند اگر سوئیفت نشد، اینستکس هست! برای همین هم سعی می‌کردند بگویند اینستکس دیگر به سرنوشت سوئیفت گرفتار نخواهد شد.‌ اما طولی نکشید که مشخص شد این موضوع هم تنها راهی برای معطل کردن مسئولان دولت روحانی است.

بازیچه چرندی به اسم اینستکس

علیرغم وفاداری ایران به تعهدات برجامی، اروپا که بر عهد خود پایبند نبود هر روز بهانه ای برای عدم انجام تعهدات خود می‌آورد، همین موضوع موجب شد تا حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در سخنانی تاکید کردند: به وعده‌های این و آن هم نباید تکیه کرد. در سال ۹۷ که آمریکا از برجام خارج شده بود، اروپایی‌ها ما را به عقب انداختند و اقتصاد کشور را شرطی کردند. این برای اقتصاد کشور خیلی مضر است. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای همچنین فرمودند: اروپایی‌ها هیچ کاری نکردند. آخرین ابتکار آنان هم بازیچه چرندی به اسم «اینستکس» بود. خود این یک چیز مضر و غلطی است که این را هم انجام ندادند و نکردند.

روی کار آمدن دولت سیزدهم و پیوستن به بریکس

دولت یازدهم و دوازدهم در حالی به پایان رسید که اروپا علیرغم اینکه در برجام بود ولی همچنان تعهداتش را انجام نمی‌داد، تحریم ها نه تنها همچنان بر خلاف وعده های که در برجام داده بودند پابرجا بود، بلکه هر از گاهی تحریم‌های جدیدی به آن افزوده می‌شد، همین مسئله موجب شد تا دولت سیزدهم مسیری که در گذشته در برابر اروپا و آمریکا وجود داشت را تغییر داد، یعنی به جای این که معتطل اروپا و آمریکا بماند، به دنبال گسترش و احیای روابط با کشورهایی رفت که مانند آمریکا و برخی کشورهای غربی به دنبال معطل کردن ایران نبودند و از سویی ظرفیت های خوبی هم برای تعاملات در حوزه های مختلف به خصوص حوزه اقتصادی داشتند. در همین راستا سفرهای رییس جمهور به کشورهای مختلف آغار شد و در این سفرها تفاهم‌نامه های بسیار خوبی هم در حوزه های مختلف به امضا رسید. 

در نهایت دیپلماسی و تعامل خوب دولت با کشورهای مختلف موجب شد تا ایران به شانگهای و بریکس بپیوندند. اتفاقی که بسیاری از کارشناسان بین الملل و اقتصادی معتقدند در آینده ثمرات بسیاری برای اقتصاد کشور خواهد داشت.

شبکه بانکی بریکس راهی برای خنثی سازی تحریم‌ها

یکی از اتفاقات مثبتی که بریکس دنبال کرده ایجاد یک شبکه بانکی الکترونیکی به جای سوئیفت است، شبکه ای که دیگر متأثر از تحریم های آمریکا و اروپا نباشد و کشورهای عضو بتوانند با اطمینان و امنیت از مزایای آن استفاده کنند.

محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی که اخیرا به ژوهانسبورگ در آفریقای جنوبی برای شرکت در نهمین اجلاس پارلمانی بریکس سفر کرده بود در پایان این سفر در فرودگاه مهرآباد می گوید که در این سفر فرصت‌های بسیار خوبی در ابعاد مختلف فراهم شد، یکی از مهم‌ترین ابعاد سفر، بررسی ظرفیت‌های اقتصادی بریکس بود چراکه اعضای این گروه، ظرفیت اقتصادی و تولیدی زیادی با حضور اعضای مؤسس و شش کشور جدید دارد و قدرت اقتصادی بزرگی محسوب می‌شود که می‌تواند بازار ارزی مشترک ایجاد کند.

قالیباف با بیان اینکه زیرساخت‌ها برای ساختار اقتصادی در این سال‌های طولانی از آغاز تشکیل بریکس فراهم شده است، افزود: یکی از مهم‌ترین ساختار‌ها موضوع ارتباطات مالی بین بانکی است که اصطلاح فنی آن سوئیفت است، موضوعی که امریکا ما را تحریم کرده و عملاً بانک‌های کشورمان با مشکلات روبه‌رو شده‌اند و زمینه ارتباط آن‌ها با بانک‌های دنیا فراهم نیست.

رئیس مجلس با اشاره به اینکه در بریکس شبکه‌ای راه اندازی شده و ما نیز عضو آن شده ایم تا به تدریج شاهد رفع مشکلات در این بخش باشیم، ادامه می دهد: کشور‌هایی نظیر روسیه، هند، چین، عربستان، مصر و امارات عضو بریکس هستند و این ظرفیت بسیار خوبی را فراهم کرده و امید است مجلس و دولت از این ظرفیت بزرگ به منظور خنثی‌سازی تحریم‌ها در عرصه بین‌المللی و سیاست خارجی بهره ببرند.