ارجحیت شبکه‌های اجتماعی به کتاب؛ مشکل کتاب‌خوانی امروز

توحید کریمی

توحید کریمی یکی از دغدغه‌مندان حوزه کتاب و کتابخوانی است و چند سالی می‌شود که فعالیت‌های خود را در این راستا آغاز کرده و در همین راستا نیز در شبکه‌های اجتماعی فعالیت می‌کند و طرح‌های مختلفی را هم برای اینکه کتاب خواندن برای مردم به یک عادت تبدیل شود، راه‌اندازی کرده است و همچنان هم با قدرت در این مسیر گام بر می‌دارد و فکرهایی هم برای این حوزه در سر دارد که در تلاش است آن‌ها را اجرایی کند و به نوعی بتواند تا جایی که می‌تواند برای حل این مشکل اقدام کند.

او بیش از 10 سال است که در حوزه ترویج کتابخوانی فعالیت می‌کند، ساعت‌های زیادی را به تدریس دوره‌های عادت‌سازی، کتابشناسی، کتابخوانی و... پرداخته است و می‌خواهد فعالیت‌های گسترده‌تری انجام دهد و حتی نوشتن کتاب نیز یکی از برنامه‌هایی است که او برای آینده خود برنامه‌ریزی کرده است. وی مجموعه بوکزیستو که به نوعی «باشگاه کتابخوانی آنلاین» است را نیز تاسیس کرده و در فضای ترویج کتابخوانی فعالیت دارد.

***مدام مسئولین را مقصر اصلی تمام اتفاقات می‌دانیم

توحید کریمی اظهار کرد: من از سال 93 کار خود را با توزیع کتاب شروع کردم و همین شروع، موجب شد که در مسیر فعالیت‌های کتاب و کتابخوانی قرار گیرم، زیرا احساس می‌کردم فعالیت در این حوزه یکی از کارهای بر زمین مانده بود که باید در مسیر آن گام برداشت و به آن توجه کرد.

وی تصریح کرد: البته که یکی از دلایل اصلی من برای قرار گرفتن در این مسیر تفکر ریشه‌ای این ماجراست. هنگامی‌که در جامعه با مسائل و چالش‌های زیادی مواجه می‌شویم، زمانی‌که به آن‌ها می‌پردازیم و برای حل آن‌ها ورود پیدا می‌کنیم متأسفانه این تفکر در ذهن ما وجود دارد که مدام دولت و مسئولان را مقصر اصلی تمام اتفاقات بدانیم، در حالی‌که ممکن است گاهی مشکلات به دلیل مسائل بیرونی و یا از سوی مردم باشد.

***عادت کرده‌ایم که در شبکه‌های اجتماعی بچرخیم!

این فعال حوزه کتاب بیان کرد: در واقع منظور از ریشه‌ای بودن این موضوعات همان ورودی‌ها و یا اطلاعات نادرستی است که وارد ذهن ما شده‌اند و ترکیب سوالاتی از قبیل اینکه چرا افرادی که می‌خواهند تغییر کنند اما به درستی تغییر نمی‌کنند؟، چرا پراکندگی‌هایی در ذهن آن‌ها وجود دارد؟ چرا تصمیمات درست نمی‌گیرند و رفتارهای درستی از خود بروز نمی‌دهند؟ تماماً مباحث ریشه‌ای هستند.

کریمی با اشاره به ورودی‌ها و اطلاعاتی که به تدریج منجر به یک سری آگاهی‌ها و شناخت‌ها می‌شود و در نهایت هم در قالب رفتار ظاهری بروز می‌کند، افزود: متأسفانه ما عادت کرده‌ایم که در شبکه‌های اجتماعی حضور داشته باشیم و ورودی‌های نادرستی را از آن‌ها دریافت کنیم، در حالی‌که کتاب‌ها که اطلاعات درست‌تری نسبت به شبکه‌های اجتماعی در اختیار ما قرار می‌دهند در اینجا مغفول واقع شده‌اند و این شبکه‌های اجتماعی هستند که امروزه جایگزین کتاب و حتی کتاب‌هایی که شاید به نظر نامناسب برسند؛ شده‌اند و ارجحیت پیدا کرده‌اند.

وی خاطرنشان کرد: بر همین اساس می‌توان اینگونه گفت که مشکل کتابخوانی ما در جامعه به این ورودی‌های نادرست باز می‌گردد که اگر محل دریافت این ورودی‌ها محل مناسبی باشند، در این صورت جامعه دیگر با مشکلات حوزه کتابخوانی موجود در جامعه مواجه نخواهد شد و همین مهم نیز می‌تواند تفاوت‌های بسیاری را در جامعه ایجاد کند و آثار موقتی را در جامعه بر جای بگذارد.

مدیر مجموعه بوکزیستو تأکید کرد: به نظر من فعالیت‌هایی چون «بوکزیستو» و یا طرح‌های دیگری که راه‌اندازی کرده‌ام از آن دست کارهای بر زمین افتاده است و هیچکس هم حاضر نیست در حوزه ترویج کتابخوانی حرف جدیدی بزند. اما آنچه که امروز در راستای ترویج کتابخوانی صورت می‌گیرد این است که فعالین فرهنگی، مسئولین و دغدغه‌مندان حوزه کتاب و کتابخوانی سعی دارند با برگزاری مسابقات کتابخوانی و یا معرفی کتاب گامی در این راستا بردارند که به نظر من مسابقات کتابخوانی هیچ کارآیی و فایده‌ای در بحث ترویج کتابخوانی ندارد، زیرا افراد تنها برای برنده شدن جایزه، کتاب می‌خوانند که این کار تقریباً هیچ نفعی برای افراد نخواهد داشت.

***گام اول برای شروع کتابخوانی پیدا کردن دلیل کتابخوانی نیست

کریمی تصریح کرد: البته بحث معرفی کتاب یک فعالیت خوبی به نظر می‌رسد، اما تنها یک تکه از پازل است، در حالی‌که تکه‌های دیگری هم دارد که بنا به همین دلایل، مجموعه بوکزیستو را، راه‌اندازی کردم و در این مسیر قرار گرفتم.

وی گفت: اما اگر بخواهیم به دنبال دلایل کتاب نخوانی مردم باشیم که من 30 دلیل برای این حوزه آورده‌ام، اما خب به هر حال عنوان این دلایل مهم نیستند، چرا که شاید این دلایل برای بسیاری از افراد مهم نباشد و برخی‌ها به آن‌ها اعتقادی نداشته باشند، اما به نظر می‌رسد آنچه که در این راستا اهمیت دارد این است که هرکسی می‌تواند یک دلیل محکمی برای خودش پیدا کند که چرا باید کتاب بخوانم و همین یک دلیل می‌تواند برای او بسیار کمک‌کننده باشد و برای این کار هم می‌تواند کمی با کتاب انس بگیرد.

این فعال حوزه کتاب بیان کرد: به عبارتی باید گفت که گام اول برای شروع کتابخوانی پیدا کردن دلیل کتابخوانی نیست بلکه گام اول این است که فرد باید به دنیای کتابخوانی وارد و متوجه آن شود و سپس با قرارگیری در این مسیر است که می‌تواند دلیل کتابخوانی خود را پیدا ‌کند. البته که هرکسی دلیل خاص خود را دارد و یک مسئله کاملاً فردی است و نمی‌توان دلایل آن را به همه تعمیم داد.

کریمی خاطرنشان کرد: به همین دلیل در دوره‌هایی که برگزار می‌کنم یک نسخه را به همه افراد نمی‌دهم بلکه اصول کلی را به آن‌ها آموزش می‌دهم و سپس از آن‌ها می‌خواهم که نسخه ویژه خود را طبق این اصول پیدا کنند، به دلایل خود پی ببرند و در نهایت هم مدل کتابخوانی خود را پیدا کنند.

وی اظهار کرد: این موضوع برای معرفی کتاب هم می‌تواند به کار گرفته شود و در واقع نمی‌توان یک نوع کتاب را برای همه افراد معرفی کرد و مشخصاً به همه گفت که چه کتابی برایشان مناسب و چه کتابی برایشان نامناسب است بلکه هرکسی نسخه ویژه خود را دارد و هر کتاب ممکن است برای یک نفر مناسب باشد و نیاز خود را در آن کتاب پیدا کند، اما همان کتاب برای فرد دیگری مناسب نباشد و نتواند به نیاز خود در آن کتاب برسد.

***همه کتاب‌ها برای همه افراد مناسب نیستند

مدیر مجموعه بوکزیستو با اشاره به عدم مناسب بودن مسابقات و معرفی کتاب در راستای ترویج کتابخوانی بیان کرد: به نظر من مسابقات کتابخوانی به نوعی مسابقات کتاب نخوانی هستند، چرا که بر فرض اینکه مخاطب کتابی که به او معرفی می‌شود را بخواند و در مسابقه هم شرکت کند، اما واقعیت این است که آن فرد تنها برای جایزه این کار را انجام می‌دهد و دیگر آن را رها می‌کند و نکته دوم هم اینکه مخاطب اصلاً کتابی هم نمی‌خواند، اما به دنبال آزمون، تست، مسابقه و... است.

کریمی ادامه داد: اما نکته سوم این است که اصلا همه کتاب‌ها برای هه افراد مناسب نیستند و فردی که می‌خواهد برای مسابقات، کتاب بخواند تنها همان دو روز منتهی به مسابقات را مطالعه می‌کند و مجدداً کتاب را کنار می‌گذارد که در حقیقت این کار را نمی‌توان کتابخوانی دانست، چرا که باید به دنبال فعالیت‌ها و برنامه‌هایی باشیم که مخاطب به صورت ریشه‌ای مشکل کتاب نخوانی خود را حل کند.

وی خاطرنشان کرد: در واقع ریشه‌ای حل کردن این موضوع بر اساس مخاطب است و چندین مثال می‌توان در این راستا آورد؛ در ابتدا باید ببینیم که مشخصاً مخاطب ما چه کسی است و آن را شناسایی کنیم و در مرحله دوم اینکه به شناسایی ریشه کتاب نخوانی مخاطب بپردازیم.

این فعال حوزه کتاب اظهار کرد: بر همین اساس در سال 97 یک کاری را بر روی 200 نفر بر اساس تکنیک استخوان‌ماهی که یکی از تکنیک‌های مهم خلاقیت، ایده‌پردازی و حل‌مسئله است، انجام دادیم و دلیل کتاب نخوانی را از آن‌ها پرسیدیم که برخی از آن‌ها دلایل خود را عنوان می‌کردند، اما در نهایت با بررسی‌هایی که بر روی این افراد صورت گرفت به این نتیجه رسیدیم که ریشه این مشکل در 70 درصد از آن‌ها مشترک است و به همین دلیل افراد هدفی برای زندگی خود نداشتند و همین باعث شده بود که بسیاری از موارد برایشان جایگاهی نداشته باشد که کتاب هم یکی از این موارد بود.

***کمبود وقت، اصلی‌ترین بهانه کتاب نخوانی مردم

کریمی اصلی‌ترین دلیلی که مردم برای کتاب نخوانی خود می‌آورند را کمبود وقت دانست و ادامه داد: البته که این موضوع را باید برای آن‌ها حل کرد، چرا که این دلیلشان تنها یک بهانه است تا دلیل، بنابراین می‌توان از طریق شناسایی مخاطب، ریشه‌ای حل کردن ماجرا و اجرای ایده پردازی‌ها و طرح‌های نوین به حل این مسئله پرداخت، اما مشکلی که در این خصوص وجود دارد این است که افرادی که از این دست فعالیت‌ها انجام می‌دهند باید بگویم که این‌ها حوصله فکر کردن ندارند.

مدیر مجموعه بوکزیستو افزود: اما نکته دیگر این است که اگر حوصله فکر کردن و کار کردن هم ندارند حداقل مسابقه کتابخوانی که برگزار می‌کنند عقیم نباشد و باید بررسی کنند که چه کسانی در مسابقات شرکت کرده‌اند و افراد مستعد در این مسابقات را شناسایی کنند و برای آن‌ها کارهایی را انجام دهند تا این فعالیت‌های آن‌ها ادامه داشته باشد که در همین راستا نیز می‌توان ایده‌هایی را طراحی کرد.

***دلایل کتاب نخوانی افراد به ریشه‌های درونی آن‌ها باز می‌گردد

کریمی با بیان اینکه همواره دلیل کتاب نخواندن افراد با یکدیگر متفاوت است و دلایل این مهم نیز به ریشه‌های درونی و فردی باز می‌گردد، عنوان کرد: مردم در بسیاری از مواقع یکی از مواردی که برای کتاب نخوانی خود مطرح می‌کنند گرانی کتاب است، اما به واقع تقریباً بیش از 90 درصد کتابخوان نشدن افراد به خودشان ربط دارد مانند اینکه مدیریت زمان نمی‌دانند تا توجه و تمرکز و مدیریت فضای رسانه‌ای خود را تنظیم کنند و هدفی هم ندارند و همین است که هیچ ضرورتی برای تغییر خود نمی‌دانند.

وی تأکید کرد: در حقیقت دلایل کتابخوانی و کتاب‌نخوانی یک بحث فردی است که این افراد باید ریشه‌های این موضوع را درون خود پیدا و آن‌ها را حل کنند و به همین دلیل است که در دوره اکسیژن به بحث عادت سازی کتابخوانی می‌پردازم، چرا که ماجرای عادت سازی به توسعه فردی باز می‌گردد.

این فعال حوزه کتاب بیان کرد: بر همین اساس طرح‌هایی چون اکسیژن، بولدوزر و... را در مجموعه بوکزیستو در فضای مجازی راه‌اندازی کردم. بوکزیستو محلی برای آموزش‌های کتابخوانی پیش و پس از مهارت‌های مطالعه است. به عنوان مثال با توجه به مخاطبین و نیازهایی که دارند یک سری آموزش‌هایی را برای افرادی که با اینکه کتاب دوست دارند، اما به هزار و یک دلیل کتاب نمی‌خوانند و حوصله و یا وقتی برای مطالعه کتاب ندارند، ارائه می‌دهم.

***بوکزیستو؛ باشگاه آنلاین کتابخوانی

کریمی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به راه‌اندازی مجموعه بوکزیستو و فعالیت‌ها و طرح‌های آن اشاره کرد و گفت: مجموعه بوکزیستو در سال 98 فعالیت خود را تحت عنوان«باشگاه کتابخوانی» به صورت رسمی آغاز کرد که در ابتدا یک فضای حضوری و دورهمی کتابخوانی بود که در این فضا آموزش‌هایی را هم به مخاطب ارائه می‌دادیم و به بررسی کتاب‌های مختلف نیز می‌پرداختیم تا زمان شیوع کرونا که دیگر امکان حضوری برگزار کردن این برنامه‌ها وجود نداشت و بر همین اساس نیاز به یک سری تغییرات استراتژیک داشتیم و آن هم ورود در فضای مجازی بود.

وی ادامه داد: از سال 99 بود که این دوره‌های آموزشی را در بستر فضای مجازی برگزار کردم. یکی از برنامه‌های بوکزیستو طرح‌ 21 روز با کتاب بود که مخاطب در طی 21 روز می‌توانست 450 صفحه کتاب را بخواند.

مدیر مجموعه بوکزیستو بیان کرد: خوشبختانه مجموعه بوکزیستو در این مسیری که از سال 98 تا کنون پیش آمده توانسته آموزش‌ها و دوره‌های مختلفی را برگزار کند و روز به روز هم در حال گسترش است و با توجه به نیازهای مخاطب با قدرت پیش می‌رود.

کریمی ادامه داد: همچنین دوره اکسیژن هم برای آن دسته از مخاطبانی طراحی شد که به کتاب خواندن عادت کنند و این عادت مانند کار با گوشی باشد برایشان و همانگونه که در وقت‌های خالی خود با گوشی موبایل کار می‌کنند مطالعه کتاب هم برایشا تبدیل به یک عادت شود.

وی عنوان کرد: دوره بولدوزر را هم در این مجموعه داریم که این دوره ویژه افرادی است که کلی کتاب نخوانده در کتابخانه و ذهن خود دارند که در این دوره به آن‌ها آموزش داده می‌شود تا در طی یک هفته برای بسیاری از کتاب‌های خود برنامه‌ریزی و آن‌ها را مطالعه کنند.

***ارائه آموزش‌های نیازمحور

این فعال حوزه کتاب اظهار کرد: دوره دیگری هم به نام«سفیران کتاب» را مختص دغدغه‌مندان ترویج کتابخوانی در مجموعه طراحی کردیم. در حقیقت این طرح از اصلی‌ترین هدف‌های ماست و بنا داریم که بر روی آن تمرکز بیشتری داشته باشیم و دوره‌های متعددی را نیز برگزار خواهیم کرد.

کریمی اضافه کرد: در این دوره به دغدغه‌مندان آموزش داده می‌شد که اگر می‌خواهند ترویج کتاب را در هرجا و مکانی انجام دهند باید در چهار حوزه مهارت داشته باشند، اول اینکه خودشان کتابخوان باشند، دیگران را کتابخوان کنند، یک رسانه در فضای مجازی و حقیقی داشته باشند و در نهایت نیز بتوانند از کتاب کسب درآمد کند.

وی خاطرنشان کرد: همچنین باید بگویم علاوه بر کارهایی که در حوزه ترویج کتابخوانی انجام می‌دهم، 20 طرح تجاری هم در فضای کتابخوانی دارم که از طریق این طرح‌ها می‌توان به تولید محتوا و معرفی کتاب پرداخت و با این کار نیز به نوعی کسب درآمد کرد.

مدیر مجموعه بوکزیستو بیان کرد: با توجه به تمامی این فعالیت‌ها، دوره‌ها و طرح‌هایی که در مجموعه بوکزیستو راه‌اندازی و برگزار کرده‌ایم قصد داریم که آموزش‌های خود را در این مجموعه تکمیل‌تر کنیم و بیش از پیش و با همان کیفیت مشخص که خط قرمزمان است آموزش‌های نیازمحور را ارائه دهیم.