وضعیت چاپ کتاب‌های تاریخ و جغرافیا در 6ماهه نخست سال 1402؛

پیشتازی تألیف کتاب‌های تاریخ و جغرافیا

فصل پاییز از راه رسیده و خش‌خش برگ‌ها زیر پای عابران حضور پاییز را اعلام می‌کند، پاییزی که بوی ماه مهرش همزمان با باز شدن مدارس در فضا پیچیده و این فضا با ورق خوردن کتاب‌های تاریخ و جغرافیا دیدنی است، کتاب‌هایی که رد گذشته را در خود دارند، ردی که درکش برای ساختن آینده مفید و مهم است.

حالا 6 ماه از سال گذشته و ما به استقبال نیمه دوم سال می‌رویم و دفتر پاییز را گشودیم، به پشت سر نگاه می‌کنیم تا دریابیم در زمینه تاریخ و جغرافیا نشر چه کارنامه‌ای به جای گذاشته است؟ در شش ماه نخست که آرام آرام از کنارمان گذشت، در حوزه نشر و به ویژه از کتاب‌های تاریخ و جغرافیا آماری در سایت خانه کتاب ثبت شده که این آمار شامل جزئیاتی است که بررسی آن برای اهل تحقیق و پژوهش سودمند است و کارآمد.

در آماری که بر اساس ماه‌های سال تنظیم شده و مولفه‌هایی چون کل کتاب‌ها، تالیف، ترجمه، استان تهران و سایر استان‌ها را در برمی‌گیرد به نکات جالبی برمی‌خوریم. به این ترتیب که فروردین ماه کمترین آمار انتشار کتاب را دارد و اردیبهشت ماه به دلیل برگزاری نمایشگاه کتاب بیشترین آمار را به خود اختصاص داده است. از طرفی بعد از برگزاری نمایشگاه آمار کتاب در حوزه تاریخ و جغرافیا روند نزولی نامحسوسی را تجربه می‌کند تا به شهریور ماه می‌رسد و این آمار روند نزولی محسوس خود را با تغییر کوچکی نشان می‌دهد.

اگر ماه طلایی چاپ کتاب در حوزه تاریخ و جغرافیا را اردیبهشت در نظر بگیریم؛ چون بیشترین چاپ کتاب را به خود اختصاص داده و بر اساس آمار این ماه به روند انتشار کتاب بپردازیم؛ بیشترین تالیف 506 کتاب در این ماه است که فقط در مردادماه نسبت به سایر ماه‌ها روند صعودی دارد، اما باز هم اردیبهشت بیشترین آمار را دارد و در شهریور کاهش محسوسی را تجربه می‌کند. ضمن این‌که چاپ کتاب تنها در اردیبهشت و مردادماه عدد 500 را رد می‌کند، اما در ماه‌های دیگر این عدد کاهش محسوسی دارد.

حال اگر به سایر جزئیات آماری ارائه شده، دقت کنیم؛ ترجمه در فروردین کمترین آمار را داراست و در اردیبهشت افزایش محسوسی را به خود می‌بیند. اما وضعیت کتاب‌های ترجمه شده در زمنیه تاریخ و جغرافیا در تیر و مرداد ثابت است و در شهریور روند صعودی دارد. درباره کتا‌ب‌های چاپ نخست؛ بیشترین رقم 401 به اردیبهشت اختصاص دارد و در شهریور 232 کمترین رقم را به ثبت رسانده است. هر چند در مرداد روند صعودی موقتی را نشان می‌دهد که در شهریور به کمترین عدد می‌رسد، اما باز هم آمارش بیشتر از فروردین است. در واقع اگر جزئیات آماری را بعد از اردیبهشت در نظر بگیریم روند نزولی را در اغلب مولفه‌ها مشاهده می‌کنیم به جز مردادماه که این ترتیب را به هم می‌ریزد و روند صعودی را نشان می‌دهد، هر چند در شهریور دوباره روند کاهشی پیدا می‌کند.

اگر بخواهیم کمترین تعداد چاپ اول، چاپ مجدد و تالیف و ترجمه را نشان دهیم، همه در فروردین ماه جای می‌گیرد و در اردیبهشت روند صعودی و پس از آن روند نزولی که در مرداد قدری تغییرات صعودی داریم و در شهریور باز هم نزولی.

کمترین آمار استان‌ها در فروردین 78 و تیرماه 180 کتاب اختصاص دارد؛ بیشترین چاپ کتاب در تهران به اردیبهشت 337 و مرداد ماه 354 مشاهده می‌شود. از آن طرف چاپ مجدد در فروردین 44 و تیرماه 154 کمترین رقم را ثبت کرده است.

اگر فروردین را خواب کتاب ناشی از تعطیلات بدانیم و اردیبهشت را ماه طلایی چاپ کتاب و شهریور را هم ماه خنثی یا حتی نزولی اما درباره مردادماه تکلیف چندان مشخص نیست! از آنجا که پس از برگزاری نمایشگاه کتاب بازار نشر یک روند نزولی را طی می‌کند یک‌دفعه در مردادماه تغییرات صعودی هر چند جزئی را در زمینه انتشار کتاب‌های تاریخ و جغرافیا شاهد هستیم که توضیحی برای آن نداریم.

مرور آمار انتشار کتاب در حوزه تاریخ و جغرافیا حاکی از آن است که در زمینه ترجمه چندان تغییرات زیادی نداریم هر چند از فروردین به بعد بر تعداد آثار ترجمه شده افزوده می‌شود، اما این آمار در مقایسه با کتاب‌های تالیفی ناچیز است. از طرف دیگر تغییرات نه چندان محسوس در چاپ کتاب در سایر استان‌ها نیز نسبت به تهران بسیار پایین است، اما جالب این‌که بیشترین رقم نشر کتاب در این مولفه متعلق به خرداد است و در تیر و شهریور روند نزولی دارد، اما در مردادماه قدری افزایش را تجربه می‌کند.