نقش مشارکت‌های مردمی در توسعه شهرها

مشارکت عمومی مربوط به حق یک فرد یا گروهی از افراد برای مشارکت و تأثیرگذاری بر فرآیندهای ارزیابی و تصمیم‌گیری عمومی در جوامع است. یعنی شهروندانی که در یک جامعه زندگی می‌کنند حق دارند در برنامه‌ریزی آینده آن مشارکت داشته باشند، زیرا به هر حال این شهروندان هستند که با تأثیرات متعاقب تحولات جدید شهر خود زندگی خواهند کرد، بنابراین مشارکت آن‌ها در هر مرحله از پروژه از مفهوم تا توسعه بسیار مهم است.

امروزه مشارکت شهروندان در فرآیند شکل دادن به آینده شهرها به‌طور گسترده‌ای پذیرفته و به‌صورت نوعی فرآیند تصمیم‌گیری جمعی تعریف شده است که در آن دولت‌ها و شهروندان برای تسهیل ایجاد مشترک سیاست‌گذاری در کنار هم فعالیت می‌کنند.

 

هدف از این مشارکت عمومی مردمی دستیابی به بهترین نتیجه ممکن است و در طول آن تضمین می‌شود که نیازهای شهروندان شنیده شود و مورد توجه قرار گیرد، همه شهروندان فرصت اظهار نظر و بیان احساسات خود را دارند و تصمیمات آگاهانه و به نمایندگی از مردم گرفته شده است.

 

نمونه‌های موفقی از این مشارکت‌ها در سراسر جهان دیده می‌شود، چراکه طراحان و برنامه‌ریزان شهری در دنیای امروز به‌خوبی نقش چشمگیر و تأثیرگذار مشارکت‌های مردمی را در عملیات توسعه شهری درک کرده‌اند.

 

*پارلمان شهروندی کپنهاگ

 

مسئولان شهر کپنهاگ پارلمانی شهروندی را تدارک دیده‌اند که هدف آن تضمین روند دموکراتیک‌تر حکومت محلی است تا نظر ساکنان به طور کامل و در همه زمان‌ها در امور شهری مدنظر قرار بگیرد.

 

کپنهاگ در حال حاضر نهادهایی موسوم به مجامع شهروندان دارد که تنها به مسائل محله‌ای می‌پردازند. اکنون مقامات تصمیم گرفته‌اند که یک ساختار بزرگ‌تر راه‌اندازی کنند که در آن ساکنان گردهم می‌آیند تا درباره موضوعات کلی مربوط به شهر پیشنهاد دهند و گفت‌وگو کنند.

 

به‌طور طبیعی، نهاد جدید یک دفتر سیاسی تمام‌وقت در نظر گرفته نخواهد شد، بلکه مانند جلسه انجمن همسایگان است، با این تفاوت که در مورد مسائل شهرداری تصمیم گرفته می‌شود. در مجموع، شرکت‌کنندگان منتخب حدود 35 ساعت در سال برای شرکت در جلسات پارلمان شهروندی صرف خواهند کرد که دارای یک برنامه از پیش تعیین‌شده است.

 

در این جلسات، آن‌ها به سخنان کارشناسانی که طرح‌های توسعه شهری را ارائه می‌کنند، گوش می‌دهند، سپس در مورد آن بحث می‌کنند تا توصیه‌هایی به سیاستمداران منتخب ارائه دهند. توصیه‌ها به مجریان و ادارات مسئول در شهرداری کپنهاگ تحویل داده می‌شود و آن‌ها به‌تبع باید موارد مورد نظر را هنگام تدوین خط مشی جدید در نظر بگیرند.

 

**نوسازی محله‌های قدیمی بوئنوس آیرس با مشارکت مردم

 

محله‌های قدیمی شهر بوئنوس آیرس آرژانتین در تعامل مسئولان شهری با شهروندان شاهد تحولاتی چشمگیر بود. محله‌ها طی این نوسازی‌ها به فضای عمومی بیشتری مجهز و ساختمان‌های قدیمی آن‌ها با مراکز فرهنگی تبدیل شدند. شهروندان این مناطق با پرداختن به فعالیت‌های گروهی، محله را به کمک کاشت و پرورش گیاهان بومی احیا و آن را به کتابخانه، زمین‌بازی، گلخانه، محوطه اسکیت، سالن ورزشی، آمفی‌تئاتر و مجموعه ادارات چندمنظوره مجهز کردند.

 

**شورای شهروندی در لیسبون

 

دولت محلی لیسبون برای اینکه شهروندان را از نزدیک در فرآیندهای سیاست‌گذاری و تصمیم‌گیری به شیوه‌ای غیرحزبی مشارکت دهد، اقدام به تشکیل یک شورای شهروندی کرده. مسئولان با اجرای این ایده قصد دارند که آزادی بیان را به خالص‌ترین و غیرمغرضانه روش، یعنی انتخاب تصادفی ترویج دهند.

 

از آنجا که امکان حضور همه افرادی که ابراز تمایل کرده‌اند در مناظره شورای شهروندی وجود ندارد، 50 شهروند توسط نهادهای مستقل و بی‌طرف انتخاب می‌شوند؛ قرعه‌کشی به همه امکان می‌دهد، فرصت یکسانی برای شرکت داشته باشند. این گروه 50 نفری منتخب، جمعیت لیسبون را از نظر سن، سطح تحصیلات، جنسیت، وضعیت شغلی و محل سکونت نشان می‌دهد.

 

از همه شهروندان 16 ساله یا بالاتر دعوت می‌شود تا برای شرکت در بحث‌های شورا و ایجاد طرح‌های پیشنهادی برای دولت محلی ثبت‌نام کنند. هر جلسه به موضوع خاصی اختصاص دارد که از قبل اعلام می‌شود. اگر فردی برای جلسه خاصی قرعه‌کشی نشده باشد، ثبت‌نام وی برای قرعه‌کشی‌های جلسات بعدی معتبر خواهد بود.

 

**شهرسازی تاکتیکی در سائوپائولو با مشارکت مردم

 

سائوپائولوی برزیل یکی از موفق‌ترین شهرهای جهان در مباحث مربوط به اجرای پروژه‌های کوچک برای به‌دست آوردن اثرات بزرگ محسوب می‌شود. این شهر با اتخاذ راهبردهای شهرسازی تاکتیکی به مشارکت دادن شهروندان در طراحی‌ها و تصمیم‌گیری‌های توسعه شهری پرداخته است، چراکه تنها در این صورت است که میزان اثر تغییرات شهرها و محله‌های شهری دائمی و فضاهای عمومی ایمن ایجاد می‌شود.

 

مقامات سائوپائولو به این ترتیب به اجرای موفق برنامه‌هایی جامع امنیت دوچرخه‌سواران و عابران پیاده را در خیابان‌ها پرداخته و ترافیک خودرویی شهر را به حداقل رسانده‌اند. مقامات همچنین با بهبود وضعیت فضاهای سبز، خواسته‌های ساکنان از این فضاها را برآورده کردند و زیبایی چشمگیری را برای محله‌های خود به ارمغان آوردند.

 

**زیباسازی محله کنیایی با مشارکت شهروندان

 

داندورا محله‌ای در نایروبی کنیا است که در گذشته به‌واسطه ارتباطی که با جرم و جنایت و انباشت زباله‌ها داشت از شهرت منفی بالایی برخوردار بود. ساکنان محلی و جوانان این منطقه در همکاری با سازمان اسکان بشر ملل متحد تلاش کردند محله خود را به یکی از زیباترین محله‌های کنیا تبدیل کنند. مردم با کاشت گل و گیاه، نقاشی نماها، بهبود فضاهای عمومی، تمیز کردن کوچه و خیابان‌ها و منظره‌سازی‌های دل‌پذیر که به کمک نظرسنجی‌های عمومی تعیین و با مشارکت‌های عمومی اجرا شدند، محله خود را به مکانی امن و خوشایند برای زندگی و پرورش کودکان تبدیل کردند و باعث ایجاد نوعی انسجام اجتماعی قوی در منطقه شدند.