در منطقه‌ای از زاگرس؛

پنجمین گونه ماهیان غارزی ایران کشف شد

فرم غارزی حقیقی ماهی گارا روفا Garra rufa از چشمه تنگ بن در منطقه تشان، از توابع بهبهان استان خوزستان کشف شد.

این گونه از ماهیان تاکنون از آب‌های سطحی بخش‌های مختلفی در ایران، عراق، ترکیه، سوریه و… کشف شده و تنها به‌صورت سطحی زی گزارش شده بود.

فرم غارزی این ماهی بدون چشم و بدون رنگدانه بوده که این ویژگی‌ها در سازش با محیط تاریک آب‌های زیرزمینی ایجاد شده است.

ماهی غارزی تشان Garra tashanensis که قبلاً از غار تشان در پنج کیلومتری این چشمه کشف و شناسایی شده بود نیز از این چشمه گزارش شد. این دو گونه ماهی در این چشمه فصلی زیست می‌کنند. چشمه تنگ بن طی اسفند و فروردین تا خرداد یا تیر (بسته به میزان بارش سالانه) فعال است و در مطالعات ژنتیکی و ریخت شناسی، شناسایی این دو گونه تأیید شد.

نتایج این مطالعه در مجله بین‌المللی زیست شناسی زیرزمینی (Subterranean Biology) به چاپ رسید.

محمدجواد ملک حسینی از موسسه ملی زیست‌شناسی اسلوونی و همچنین آزمایشگاه جانورشناسی تکاملی آکادمی علوم و هنر اسلوونی، یاسر فاطمی فعال محیط زیست، حمید بابلی فعال محیط زیست، در پژوهشی این موضوع را تایید کرده اند.

با اضافه شدن یک گونه غارزی دیگر به ماهیان غارزی ایران یا بهتر بگوییم زاگرس، آب‌های زیرزمینی این کوه‌ها و مناطق کارستی به‌عنوان زیستگاهی منحصر به فرد برای ماهیان کور در نظر گرفته می‌شود که بیش از پیش نیازمند توجه و حفاظت است.

سال‌های پیشتر نیز سه گونه ماهی غارزی از غار لوون در لرستان و چشمه تووه در اطراف روستای تووه در اندیمشک خوزستان از ایران گزارش شده بود.

غارزیان ایران هنوز بسیار ناشناخته هستند و هر اکتشافی علاوه بر باز کردن دری در دنیای زیست‌شناسی زیرزمینی ایران و جهان، سوالات زیادی در زمینه تاریخ تکاملی و جغرافیای جانوری پیش روی ما می‌گذارد که پاسخ به آن‌ها، مستلزم مطالعات گسترده‌تر از گونه‌های سطحی زی و خویشاوند غارزیان و همچنین بررسی ژنتیکی این موجودات است.

آب‌های زیرزمینی نقش بسیار مهمی در تأمین آب مورد نیاز جوامع بشری دارد. در ایران، با توجه به واقع شدن بخش بزرگی از کشور بر روی کمربندی خشک و کم بارش، این نقش بسیار برجسته تر بوده و این آب‌ها (چشمه، چاه، قنات، غار) ارزش بسیار راهبردی و حیاتی در زندگی مردم داشته و دارد.

در دهه‌های اخیر، علاوه بر کم‌بارشی، نقش فعالیت‌های انسانی در خشک شدن بسیاری از چشمه‌ها و چاه‌ها و همچنین نابودی این اکوسیستم‌ها بسیار مشهود بوده است. ساخت سد، حفر چاه‌های بسیار، برداشت بی‌رویه آب از چشمه‌ها و چاه ها، انحراف مسیر رودخانه‌ها و جویبارها، همه از مصادیق بارز سوء مدیریت منابع آب است.

شوربختانه، بسیاری از این چشمه‌ها و غارها قبل از مطالعه، خشکیده‌اند و اکوسیستم آن‌ها قبل از شناسایی، نابود شده‌اند.

چشمه‌ها و جویبارهای بخش تشان و همچنین غار بسیار ارزشمند تشان در اطراف روستای سرجوشر، فون (مجموعه جانوری) منحصربه‌فرد و ارزشمندی را در خود جای داده اند که میلیون‌ها سال مسیر تکاملی را طی کرده و اکنون به‌عنوان امانتی برای نسل‌های آینده و همچنین برای مطالعه اصولی به ما سپرده شده است.

امید است که با همت مردم بومی منطقه و با حمایت ارگان هان مربوط، اجازه هیچ گونه دست درازی و تخریب به کسی (در قالب استخراج آب، طرح گردشگری و…) داده نشود و این اکوسیستم‌های بسیار ارزشمند و این گنجینه‌های ژنتیکی به مسیر طبیعی خود ادامه دهند.