حفاظت از سنجاب زمینی همدان در میدان عمل

عدم شناخت کافی از جانوران و اهمیت آن‌ها در حفظ تنوع زیستی و تأثیرات متقابلشان بر محیط، موجب شده تا در بسیاری از مناطق برخی از گونه‌های جانوری و زیستگاه مورد نیازشان از بین رفته و حتی در بسیاری از مناطق حفاظت‌شده نسل بسیاری از گونه‌ها در خطر انقراض قرار گیرد.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا برای اطلاع از آخرین وضعیت گونه‌های جانوری استان همدان و خدمات ارائه‌شده از سوی اداره کل حفاظت از محیط زیست در این خصوص گفت‌وگویی با معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مهدی صفی‌خانی با بیان اینکه یکی از راهکارهای پیش رو برای حفاظت از گونه‌های حیات وحش تعریف مناطق حفاظت‌شده است گفت: ما در حال حاضر در استان 6 منطقه حفاظت‌شده داریم که مساحت آن‌ها بالغ بر 62 هزار هکتار است و تقریباً 3.2 وسعت استان را شامل می‌شود.

وی با اشاره به اینکه این مساحت عنوان‌شده نسبت به استاندارد و میانگین کشوری بسیار پایین‌تر است، اظهار کرد: البته علت آن به‌وضوح قابل تشخیص است زیرا همدان استانی متراکم به لحاظ جمعیتی است که این تراکم مراکز مسکونی و جمعیتی محدودیت‌هایی را در مسیر ایجاد این مناطق به‌وجود می‌آورد.

وی با تأکید بر اینکه کم بودن جمعیت جانوری و محدود بودن وسعت مناطق تحت مدیریت و یا مناطق زیستگاهی حیات وحش دلیل بر بی‌اهمیت بودن آن نیست و باید در استانی چون همدان اهمیت آن‌ها را بیشتر بدانیم چراکه به‌واسطه شرایطی که داریم آسیب‌پذیرتر هم هستند گفت: تمام تلاش ما بر این امر استوار است که به لحاظ کیفی حفاظت بهتری از مناطق حفاظت شده و اکوسیتم موجود در آن‌ها داشته باشیم.

این مدیر محیط زیستی استان ابراز کرد: در سال‌های اخیر بنا به روند رو به رشد فناوری و سرعت بیش از حد آن، در سطح بین‌الملل روش‌های حفاظت از داشته‌های محیط زیستی تغییر کرده و به تبع آن در ایران ما از این قافله عقب نمانده و این گونه نیست که تلاش خود را تنها به حفاظت‌های سنتی متمرکز کنیم؛ مسلماً حفاظت فیزیکی و حراست دیگر نمی‌تواند پاسخگویی لازم را داشته باشد.

صفی‌خانی با اشاره به اینکه طی چند سال گذشته سعی ما بر این بوده که به سمتی برویم که تا جایی که ممکن است از روش‌های نوین در این عرصه استفاده کنیم، اظهار کرد: مهمترین روش‌هایی که می‌تواند حفاظت واقعی را به‌دنبال داشته باشد این است که بتوانیم مشارکت مردم را در این مسیر همراه خود کنیم که یقیناً با دشواری‌های خاصی روبه‌رو است اما ما از تلاش در این مسیر ناامید نمی‌شویم.

وی با بیان اینکه در این مسیر یکی از اهداف ما این است که با روش‌های مختلف مشارکت مردمی را همراه خود کنیم، گفت: استفاده از تجهیزات به‌روز عرصه پایش نیز طی چند سال اخیر به‌صورت جد در دستور کار قرار گرفته به نحوی که دو منطقه لشکر‌در و خانگرمز مجهز به دروبین‌های مداربسته جهت پایش دائم شدند.

این مسئول با اشاره به اینکه در حال حاضر تصاویر این دوربین‌های مداربسته به‌صورت برخط در پاسگاه‌های محیط‌بانی و اداره کل محیط زیست قابل مشاهده است، افزود: علاوه بر این از روش‌های دیگر همچون دوربین‌های استقراری دوربُرد حتی در مواردی از دوربین حرارتی در عرصه‌های حفاظت‌شده جهت پایش و حفاظت استفاده می‌کنیم حال آنکه این زیرساخت در گذشته در استان همدان استفاده نمی‌شد.

صفی‌خانی با اشاره به اینکه تاکنون 191 گونه پرنده، 34 گونه پستاندار، 45 گونه خزنده و 24 گونه ماهی به لحاظ تنوع جانوری در استان شناسایی شده و به ثبت رسیده، اذعان کرد: در مجموع برخی گونه‌ها همچون میش‌مرغ به‌واسطه شرایط خاصی که در دشت اسدآباد ایجاد شده در معرض خطر انقراض قرار گرفته و تنها گاهی اثری از آن را در منطقه شاهد هستیم.

وی با تأکید بر اینکه زیستگاه این گونه پرنده تحت تأثیر تغییر کاربری شدید قرار گرفته، ابراز کرد: بنا به اهمیت موضوع در راستای حفاظت از گونه‌های جانوری تدوین برنامه عمل برای هر گونه جانوری به‌صورت مجزا در دستور کار اداره کل قرار گرفته است.

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل حفاظت محیط زیست استان همدان با بیان اینکه هر برنامه عمل تدوین‌شده، پس از معرفی گونه و شرایط آن در استان، بهترین راهکار جهت حفاظت و زیست بهتر آن را ارائه می‌کند، اذعان کرد: طبق برنامه عمل حفاظتی، برای هر گونه جانوری به‌صورت انحصاری روش مدیریتی و حفاظتی خاصی در نظر گرفته می‌شود.

صفی‌خانی ادامه داد: بدین ترتیب طی سال جاری برای برخی از گونه‌های جانوری از محل اعتبارات استانی برنامه عمل تدوین خواهد شد؛ مثلاً برای گونه سنجاب زمینی که معمولاً در شهرستان کبودراهنگ و اطراف تالاب شیرین‌سو به تعداد زیادی دیده می‌شوند سال جاری این برنامه تهیه خواهد شد تا حفظ شود و با جلوگیری از تداخلات انسانی و تغییر کاربری‌های زیستگاه، این گونه را مدیریت کنیم.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر پنج گونه از خزندگان، 15 گونه از پرندگان و چهار گونه از پستانداران در معرض خطر انقراض قرار دارند، اظهار کرد: بنا به تغییرات اقلیمی و خشک‌سالی‌ها طی چند سال اخیر در استان شاهد بودیم تمهیداتی همچون تأمین علوفه مورد نیاز احتمالی برای مناطق حفاظت‌شده نیز در دستور کار اداره کل حفاظت از محیط زیست استان به‌منظور پیشگیری از هرگونه مشکل و محدودیت برای حیات وحش در دسترسی به علوفه و منابع غذایی در مناطقی که امکان حضور حیات وحش وجود دارد در دستور کار قرار گرفته است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد در استان همدان یک محدوده زیستگاهی کوچک در مقایسه با استان‌های دیگر وجود دارد اما این کوچک بودن اهمیت بیشتری نسبت به مناطق بزرگتر دارد چون این محدودیت و شکنندگی که زیستگاه‌های ما دارند این اهمیت را بالا برده و باید بیشتر دقت کنیم؛ بنابراین اقدام اداره کل حفاظت از محیط زیست استان در راستای پایش برخط از طریق دوربین‌های مداربسته و تهیه و تدوین برنامه عمل برای گونه‌های جانوری به‌صورت مجزا می‌تواند اهرمی قابل اتکا در راستای حفاظت از گونه‌های جانوری حساس در این منطقه باشد.