حذف «مشارکت مردم در حفظ محیط زیست» از برنامه هفتم

یکی از موضوعات محوری که در دولت سیزدهم دنبال شده است و مسئولان این دولت‌ها بارها بر آن تأکید داشته‌اند، موضوع «مردمی‌سازی و مشارکت مردم در بخش‌های مختلف حاکمیتی» است.

این موضوع در سازمان حفاظت محیط زیست نیز تحت عنوان مشارکت مردمی در حفظ محیط زیست دنبال می‌شود و با توجه به کمبود بودجه و محیط‌بانان سازمان حفاظت محیط زیست و با توجه به اصل 50 قانون اساسی کشور که حفاظت از محیط زیست را وظیفه عمومی تلقی می‌کند، جذب مشارکت مردم بومی و بخش خصوصی می‌تواند تأثیر بسزایی در حفاظت از محیط زیست کشور داشته باشد.

 

با وجود تأکید چندین و چندباره سازمان حفاظت محیط زیست در دولت سیزدهم بر بحث جذب مشارکت‌های مردمی، این موضوع از برنامه هفتم توسعه که نقشه راه پیشرفت ایران اسلامی در سال‌های پیش‌رو است حذف شده و به‌نظر می‌رسد که سازمان برنامه و بودجه در این موضوع نیز سازمان حفاظت محیط زیست را مورد کم‌لطفی قرار داده است!

 

همکاری مردم و بخش خصوصی به‌ویژه در بحث قرق‌های اختصاصی و حفاظت از تنوع زیستی کشور نقش کلیدی دارد؛ جایی که کمبود نیروهای محیط‌بان به یکی از چالش‌های اصلی سازمان حفاظت محیط زیست تبدیل شده؛ در حالی که بر اساس چارت سازمانی باید 8000 محیط‌بان داشته باشیم اما این تعداد در زمان حاضر سه هزار و 800 نفر است و یک محیط‌بان باید به‌جای دو یا سه نفر کار کند.

 

این مورد قدرت بازدارندگی یگان حفاظت محیط زیست را کاهش داده و جسارت بیشتری را به شکارچی‌های غیرمجاز داده تا به دور از چشم محیط‌بانان به مناطق حفاظت شده بیایند و شکار کنند!

 

در این رابطه محیط‌بان بازنشسته و پیشکسوت محیط زیست کشور که حفاظت از حیات وحش را از 15 سالگی آغاز کرده است، گفت: دخیل کردن مردم در حفاظت از طریق قرق‌ها به شرط اینکه قرق‌داران و افرادی که می‌خواهند در حفاظت شریک شوند، افراد درست، علمی و با تجربه‌ای باشند می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. باید تجارب این افراد دانش آن‌ها و میزان تعهدی که به حیات وحش کشور دارند پیش از واگذاری قرق بررسی شود.

 

بهمن نجفی ادامه داد: تجربه من که حاصل دهه‌ها حفاظت است، نشان داده که بسیاری از افرادی که به دنبال ایجاد قرق هستند، می‌خواهند که همان ابتدا به یک سرمایه‌ای برسند در همان سال اول برای آن‌ها پروانه صادر شود و درآمد داشته باشند بنابراین باید برای گزینش این افراد یک غربالگری درست انجام شود و کسانی که واقعاً علاقه‌مند و عاشق حیات وحش هستند، انتخاب شود.

 

وی تأکید کرد: اگر غربالگری درستی انجام شود، واگذاری قرق‌ها اتفاق بسیار خوبی خواهد بود و اثر بسیار زیادی در افزایش جمعیت حیات وحش خواهد داشت.

 

پیشکسوت محیط زیست ادامه داد: در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست برای مثال در طبس به ازای هر 300 هزار هکتار یک محیط‌بان دارد. این شرایط تنها مختص به طبس نیست و در سایر مناطق حفاظت‌شده کشور نیز همین شرایط وجود دارد. اگر افرادی باشند که با تجربه بوده و مدیریت خوبی داشته باشند، می‌تواند جایگزین خوبی برای کمبود نیروهای محیط‌بان سازمان حفاظت محیط زیست باشد.

 

نجفی بیان کرد: به عنوان مثال، در قرق منصورآباد و در بسیاری دیگر از قرق‌ها مشاهده می‌کنیم که مردم همکاری کردند، مشارکت کردند و نهایتاً‌ منجر به افزایش تعداد گونه‌ها شده است. پیش از انقلاب در منطقه خارتوران سمنان ما گور ایرانی و قوچ را حفاظت کردیم و به تعداد دو هزار گور و 500 قوچ رسیدیم اما در سال‌های پس از انقلاب که برای مدتی حفاظت رها شد شکارچیان از سر انتقام‌جویی به یک‌باره به منطقه هجوم آورده و تا توانستند شکار کردند. الآن مجدداً با پیشنهاد سازمان حفاظت محیط زیست و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی کارهایی انجام شده که به‌زودی با مشارکت مردم اتفاقات خوبی در جمعیت حیات وحش منطقه پارک ملی خارتوران میافتد.

 

وی با بیان اینکه مشارکت مردمی در حفظ حیات وحش مردمی که زمانی در مقابل محیط زیست بودند را کنار محیط زیست و حیات وحش قرار می‌دهد، گفت: الان تنها راه نجات حیات وحش ما، مشارکت مردم است اما برای این کار باید گزینش درستی داشته باشیم و افرادی که مناسب این کار هستند را برگزینیم. ما برای این کار امید به مشارکت مردم داریم و امیدواریم که مردم به ما کمک کنند تا حیات وحش را حفظ کنیم.

 

وی تصریح کرد: پیشکسوتان محیط زیست می‌دانند چه کسانی واقعاً به دنبال حفاظت و چه کسانی به دنبال این هستند که سریع به سوددهی برسند البته ما منکر این نیستیم که قرق باید سوددهی داشته باشد و از طریق صدور پروانه، طبیعت‌گردی و کارهای پژوهشی مخارج را تأمین کرد اما برخی با یک سرمایه اندک و یا از طریق تأسیس تعاونی می‌آیند تا قرق بگیرند. افرادی که از طریق تعاونی اقدام می‌کنند معمولاً کسانی هستند که پول ندارند و به امید اینکه روی هم پول بگذارند در قالب تعاونی وام بگیرند برای قرق اقدام می‌کنند اما زمانی که وام به آنها تعلق بگیرد طول می‌کشد و به همین دلیل در همان سال‌های اولیه به دنبال دادن پروانه شکار هستند.

 

این دوستدار محیط زیست افزود: این تعاونی‌ها موفق نیستند بلکه سرمایه‌گذار واقعی باید پای کار بیاید. مثل همین اتفاقی که در جنوب شرق خارتوران داریم رقم می‌زنیم تا حیات وحش منطقه برگردد.

 

نجفی افزایش تعداد یوزها را نمونه موفق جلب مشارکت مردم در حفاظت دانست و توضیح داد: در آفریقا دولت‌ها توانستند با جلب مشارکت مردم جمیعت یوز را برگردانند و با این کار مردمی که زمانی با شکار یوز برای فروش پوست آن متعارض این گونه ارزشمند بودند، آمدند و در کنار دولت قرار گرفتند.

 

وی یادآور شد: ما نیز باید افراد درست را بشناسیم و اگر مهره درست را پیدا کنیم، واقعاً بخش خصوصی و قرق اختصاصی با توجه به کمبود اعتباراتی که در سازمان حفاظت محیط زیست است، می‌تواند کمک کند. اگر اعتبارات سازمان حفاظت محیط زیست کافی بود و می‌توانست با همین اعتبارات وظیفه خود را به خوبی انجام دهد نیازی به مشارکت نبود. اگر سازمان سیستم رصد ماهواره‌ای و مانیتورینگ داشت نیازی به مشارکت مردم نبود اما با توجه به شرایط فعلی و اعتبارات ناچیزی که در سازمان حفاظت محیط زیست وجود دارد این کار الزامی است و شکی در آن نیست.

 

وی ادامه داد: در حال حاضر وضعیت کمبود نیروهای محیط‌بان طوری است که شکارچی‌ها کمین می‌کنند و زمانی که ببینند منطقه تنها دو محیط‌بان دارد و آن دو محیط‌بان نیز در یک سمت منطقه کشیک می‌دهند، بلافاصله به یکدیگر خبر می‌دهند و در قسمتی از منطقه که دور از محیط‌بانان باشد اقدام به شکار حیات وحش می‌کنند اما زمانی که یک قرق‌بان در یک فضای 200 هزار هکتاری 10 محیط‌بان را همراه با تجهیزات، موتورسیکلت، خودرو و استخدام می‌کند، حفاظت به بهترین شکل انجام می‌شود.

 

این محیط‌بان بازنشسته خاطرنشان کرد: مطمئن باشید زمانی که حفاظت را به شکل درست انجام دهیم، افزایش جمعیت حیات وحش نیز سیر تصاعدی خوبی خواهد داشت و تمام جانوران یک زیستگاه از خرگوش گرفته تا کل و بز و در ادامه گوشتخواران بزرگ ظرف 3،4 سال رشد جمعیت قابل توجهی خواهند داشت.