اهمیت توجه به آثار بزرگان در زمان ولنگاری زبان

سی‌ویکمین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران، آیین اختتامیه سومین دوره جایزه گلستان، با حضور اسماعیل امینی، ناصر فیض، رضا رفیع و امید مهدی‌نژاد از شاعران و طنزپردازان کشور که کار داوری این جایزه را هم بر عهد داشتند، روز چهارشنبه (بیست‌وچهارم آبان 1402) به میزبانی سرای کتابِ خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

***«گلستان» یک گنجینه است

اسماعیل امینی درباره اهمیت جایزه گلستان گفت: برای ما که به ادبیات علاقه‌مند هستیم، وقتی از گلستان و بوستان و مثنوی و دیگر آثار فاخر بزرگان ایران‌زمین سُخن می‌گوییم، از روی علاقه است. وجه دیگر پرداختن به این آثار هم زمانی است که در حال تدریس آنها هستیم. دنیا ایرانیان را با اشعار مولوی، عطار،‌ سعدی و حافظ می‌شناسد. امروزه شاهد هستیم که گاهی اهمیت زبان فارسی که به هویت و گذشته ما گره خورده به درستی درک نشده و به خوبی به آن ارج نهاده نمی‌شود و این موضوع بسیار نگران‌کننده است.

این شاعر و طنزپرداز ادامه داد: گلستان در قرن هفتم نوشته شده است؛ در دوره‌ای که زبان فارسی در نثر رو به انحطاط بود. کتاب‌های آن زمان شبیه سخنرانی سیاستمداران بوده و پُر از تکلف؛ سعدی با نوشتن گلستان گونه‌ای از زبان فارسی را آفرید و این اعجاز اوست و دریغا که قدر آن را به درستی نمی‌دانیم. گلستان یک گنجینه است.

امینی اضافه کرد:‌ جایزه گلستان از منظرهای مختلف آثار ارسالی را بررسی کرده است. برنده اصلی در این جایزه همه کسانی هستند که متون گلستان را خواندند. در قدیم در کلاس دوم مکتب‌خانه کودکان گلستان می‌خواندند و بسیار مفید بود.

***در گلستان ظرفیت‌های زبان و ادب فارسی نمایان شده است

ناصر فیض، دیگر شاعر و داور این جایزه هم گفت:‌ یک زمان آموختن سواد در مکتب‌خانه‌ها همراه با خواندن گلستان سعدی بود. کسی که گلستان می‌خواند نسبت بیشتری با زبان و ادبیات فارسی پیدا می‌کرد. چرا که گلستان ترکیبی از نثر،‌ شعر و مصنوعات ادبی است که سعدی با هوشمندی آنها را به خدمت گرفت. آثار سعدی منبع آموزش زبان فارسی محسوب می‌شود و در یک جا به اقتضای سُخن با شعر سُخن گفته و در جایی دیگر با ذکر یک حکایت و ترکیبی زیبا گلستان سعدی را خلق کرده است.

او اضافه کرد:‌ سعدی هنرنمایی کرده و در گلستان ظرفیت‌های زبان و ادب فارسی را نمایان کرده است. سعدی از شوخ‌طبعی هم در انتقال مفاهیم استفاده کرده است و این اثر بخش عمده رویکردهای ادبی را در خود دارد و خواندن آن هم مخاطب را خسته نمی‌کند. سعدی گلستان را پُر از جاذبه نگاشته و خوانش آن هم سخت نیست. در حال حاضر کمتر دانشجویان ادبیات هم می‌توانند به طور صحیح گلستان را بخوانند، با وجود آنکه خوانش آن دشوار نیست. این برآمده از عدم توجه به اثر ارزشمند گلستان است. از طریق گلستان می‌توان به کودکان اخلاق و ادب و چگونه زیستن آموخت.

این شاعر و طنزپردار ضمن تبریک گفتن به برگزیدگان این جایزه، بیان کرد: برخی از برگزیدگان خلاقیت به خرج داده بودند. برای ما درست‌خوانی یک ملاک مهم در داوری بود و آثار انتخاب شده از نظر درست‌خوانی اعتماد ما را جلب کرده بودند.

***اهمیت توجه به آثار بزرگان در زمان ولنگاری زبان

رضا رفیع نیز گفت:‌ امروز که مدارس تهران به دلیل آلودگی هوا تعطیل بود دیگر هر نفسی که فرو می‌رود مُمِد حیات نیست و چون برمی‌آید مُفَرَح ذات نیست. حافظ می‌گوید کی شعر تر انگیزد خاطر که حزین باشد. در روزگاری که زبان فارسی بسیار به خطر افتاده و در فضای مجازی با همه فوایدش، شاهد یک ولنگاری در نگارش متون هستیم، توجه به آثار بزرگان ادبیات بسیار اهمیت دارد.

این شاعر طنزپرداز ادامه داد:‌ ما در مکتب‌خانه، سعدی می‌خواندیم و وقتی به مدرسه رفتم، در دبستان دو کلاس جلوتر از بقیه بودم و خواندن و نوشتن می‌دانستم. جایزه گلستان را پاسخی به فراخوان سعدی می‌دانم که در دیباچه گلستان می‌گوید: «به چه کار آیدت ز گل طبقی؟ از گلستان من بِبَر ورقی» و وقتی در میان شرکت‌کنندگان کودکان را دیدم واقعاً خوشحال شدم.

رفیع اضافه کرد:‌ همگان سعدی را به انسان کامل نزدیکتر و واقعی‌تر می‌دانند و او رندانگی‌هایی در گلستان دارد. سعدی که فردی عاقل در بوستان است، چنین بیان جذاب و متنوعی در گلستان دارد. برخی از پژوهشگران حتی سعدی را به عنوان یک اقتصاددان می‌شناسند و ردپای آثار او را در مقالات خود پیاده‌سازی می‌کنند. مانند آنجا که سعدی گفت‌ «چو دخلت نیست خرج آهسته‌تر کن»؛ این یک واقعیت اقتصادی است.

این داور سومین دوره جایزه گلستان بیان کرد: این دوره جایزه بسیار خوب برگزار شد و به کودکانی که در این سن و سال با خواندن گلستان به مکتب‌خانه سعدی پا گذاشتند، تبریک می‌گویم. برای آنها آینده‌ای روشن متصورم.