اجرت‌المثل؛ دستمزدی برای کار زن در خانه همسر

زندگی بر پایه صلح و سازش، گذشت و فداکاری بنا شده است. به‌طور معمول مردان برای رفاه خانواده کار می‌کنند و زنان و چه بسا زنان شاغل در خانه با انجام امور خانه‌داری سعی در ایجاد محیطی آرام برای خانواده دارند. هرچند طبق شرع و قانون زنان وظیفه‌ای برای انجام امور خانه‌داری و نگه‌داری از فرزندان ندارند و می‌توانند در قبال انجام این امور اجرت‌المثل مطالبه کنند، اما مهر و مودت موجود میان زوجین موجب می‌شود سخنی از حق من و سهم من و... به میان نیاید و زوجین به جای مطالبه حق و حقوق خود به دنبال پیشرفت زندگی مشترک و ارتقای فرزندانشان باشند.

اما گاهی اختلافات موجود میان زوجین، موجب می‌شود که هریک بیاد حقوق قانونی خود بیافتند. یکی از این حقوق اجرت‌المثل است که ما در این مقاله در گفت‌وگو با شیما قوشه وکیل پایه یک دادگستری سعی در آشنایی شما با این حقوق شرعی و قانونی داریم.

 

***اجرت‌المثل چیست؟

 

توضیح اجرت‌المثل در ماده 336 قانون مدنی عنوان شده که می‌گوید: «‌هر کس، بر حسب امر دیگری، اقدام به عملی کند که عرفا برای آن عمل، اجرتی بوده یا آن شخص، عادتا مهیای آن عمل باشد، مستحق اجرت کار خود خواهد بود؛ مگر اینکه معلوم شود که قصد تبرع داشته است». تبصره الحاقی این ماده ذکر می‌کند، چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده او نیست و عرفا برای انجام آن امور، اجرت‌المثل دریافت می‌شود، با دستور زوج و عدم قصد تبرع، یا همان کار مجانی انجام دهد و این موارد، برای دادگاه نیز اثبات شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه نموده و به پرداخت آن، حکم می‌ نماید.

 

شیما قوشه در پاسخ به این سوال که اجرت المثل چیست گفت: مبلغی که بابت خدماتی که زن، خارج از وظایف خود انجام می‌دهد، اجرت المثل نامیده می‌شود. میزان این مبلغ توسط کارشناس و با در نظرگرفتن شرایط لازم تعیین می‌شود. تقاضای اجرت‌المثل تنها مختص به زمان طلاق نیست و زن حتی می‌تواند اجرت‌المثل خود را روز به روز مطالبه کند اما در شرایط فعلی جامعه، مطالبه اجرت‌ المثل به زمان اختلاف و درگیری و زمان درخواست طلاق اختصاص یافته است.

 

***شرایط دریافت اجرت المثل زن

 

این وکیل دادگستری دریافت اجرت المثل را منوط به وجود شرایطی می‌داند که در صورت اثبات حصول آن شرایط به دادگاه اجرت امثل به زوجه تعلق می‌گیرد. وی این شرایط را به شرح زیر عنوان کرد:

 

انجام اموری مانند نظافت منزل، آشپزی و حتی شیر دادن به فرزند که شرعا بر عهده زن نیست. انجام اموری که عرف در قبال انجام آن مبلغی دریافت می‌کنند. چنانچه انجام امور قید شده در دو شرط بالا به دستور زوج باشد و زن به میل خود انجام ندهد. زن قصد انجام این امور به صورت مجانی را نداشته است. اثبات این مسئله بر عهده شوهر است. چرا که دادگاه با توجه به درخواست اجرت‌المثل فرض را بر عدم تبرع می‌داند.

 

در صورت احراز این شرایط بر دادگاه، دادگاه درخواست کارشناسی داده تا مبلغ اجرت‌المثل تعیین شده و در سال‌های زوجیت ضرب شود.

 

***تعیین میزان اجرت المثل

 

شیما قوشه میزان اجرت المثل را متغیر دانست و گفت: این مبلغ برای همه زنان یکسان نیست و کارشناسان رسمی دادگستری پس از بررسی همه جوانب میزان آن را تعیین می‌کنند. در تعیین این مبلغ شاغل بودن زن و میزان همکاری و همیاری وی با همسر در زندگی مشترک، وضعیت خانوادگی زوجه، محل زندگی، شغل پدر و میزان تحصیلات او در زمان قبل و بعد از ازدواج، تعداد فرزندان، دختر یا پسر بودن فرزندان، شیر دادن یا ندادن و... ملاک قرار می‌گیرد.

 

وی این فعال حقوق زنان در ادامه افزود: چنانچه زن شاغل باشد با فرض اینکه زمان کمتری را به امورات منزل اختصاص داده‌ است، اجرت‌المثل کمتری به او تعلق می‌گیرد مگر اینکه اثبات کند سرکار رفتن او به درخواست شوهر و برای کمک به هزینه‌های زندگی بوده است. چنانچه تعداد فرزندان دختر باشد، با توجه به اینکه دختر در امور خانه‌داری کمک مادر است، از میزان اجرت‌المثل کاسته می‌شود. شیر دادن به فرزندان یا شیر خشک خوردن و ماه‌های شیر دادن به ‌آن‌ها در بهای اجرت‌المثل تاثیر دارد. بنابراین بهای اجرت المثل مقدار مشخصی نیست.

 

قوشه در توضیح اجرت المثل زن ناشزه ادامه داد: ناشزه به زنی گفته می‌شود که از همسر خود تمکین عام یا خاص نداشته باشد. به زن ناشزه نفقه تعلق نمی‌گیرد اما چنانچه این زن تمکین نداشته اما امورات منزل را انجام داده و از فرزندان نگه‌داری کرده است، او مستحق دریافت اجرت‌المثل است.

 

***درخواست اجرت‌المثل

 

شیما قوشه درباره نحوه درخواست اجرت المثل گفت: زن باید برای مطالبه اجرت‌المثل به یکی از دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و دادخواست خود را در دادگاه خانواده مطرح می‌کند. پس از رسیدگی به پرونده و اثبات شرایط به دادگاه، مبلغی برای کارشناسی به حساب کانون کارشناسان واریز شده و کارشناس تعیین شده یک هفته تا 10 روز بعد نظر خود را اعلام ‌می‌کند. در صورت عدم پرداخت، زوجه می‌تواند درخواست صدور حکم جلب و یا توقیف اموال نماید.