چه چالش‌هایی پیش روی تولید توت فرنگی در کشور وجود دارد؟

از مجموع یک میلیون و 217 هزار هکتار اراضی زراعی موجود در کردستان سه هزار و 900 هکتار آن به کشت توت فرنگی اختصاص پیدا کرده و سالانه 65 هزار تن از این محصول در مزارع استان برداشت می‌شود.

عمده تولید این محصول مربوط به شهرستان سنندج با دو هزار و 350 هکتار و تولید 38 هزار تن است؛ بیشتر ارقام توت فرنگی کشت‌شده در کردستان شامل پاروس، کوئین، سلوا، کاماروسا است و 17 هزار بهره‌بردار این استان از طریق کشت این محصول درآمد کسب می‌کنند.

متوسط عملکرد توت فرنگی در مزارع استان 18 تن است که در برخی مزارع شاخص تا40 تن در هکتارهم برداشت شده است.

حال به‌منظور بررسی چالش‌ها و چشم‌انداز آینده تولید توت فرنگی در کشور نشست تخصصی روز یکشنبه به همت مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کردستان با همکاری مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی، اتاق بازرگانی سنندج به‌صورت وبینار برگزار شد.

  چالش کاهش نیروی کار در مزارع توت فرنگی

محقق علوم باغبانی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی کردستان در این نشست تخصصی اظهار کرد: هر محصولی هر یک از این فاکتورها شامل مزیت نسبی، تفاوت اکولوژی و کشش بازار را نداشته باشد، نمی‌توان آنرا در الگوی کشت هر منطقه‌ای قرار داد.

محمد سرسیفی ادامه داد: وجود سه فاکتور مذکور موجب شد محصول توت فرنگی در کردستان توسعه یابد و در محدوده کوهستانی بین سنندج، مریوان و کامیاران انقلابی از کشت مزرعه‌ای این محصول اتفاق افتاده است.

وی با اشاره به اینکه کشت توت فرنگی در نظام بهره‌برداری دهقانی در این منطقه شکل گرفته، بیان کرد: نظام بهره‌برداری دهقانی قدرت برنامه‌ریزی و پیش‌بینی سود و هزینه و تهیه به‌موقع نهاده‌ها را ندارد.

این محقق علوم باغبانی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی کردستان ادامه داد: از دیگر شرایط شکل‌گیری کشت توت فرنگی در استان کشت آن توسط خانواده‌های پرجمعیت ولی در اراضی با قطعاتی کوچک در حدود هزارمترمربع بود.

سرسیفی ادامه داد: از دیگر مزایای کشت این محصول در استان این بود که وابسته به آب‌های روان و فصلی بود و مزاحمتی برای کشت محصولات راهبردی همچون گندم و جو نداشت.

وی با اشاره به اینکه 17 هزار خانوار در استان از کشت توت فرنگی درآمد کسب می‌کنند، گفت: طی سالیان اخیر شرایط جمعیتی تغییر کرده و خانواده‌های روستایی هم کم‌جمعیت‌تر شدند و همین منجر به کاهش نیروی کار در مزارع توت فرنگی شده است و این یکی از چالش‌های مطرح روز در ارتباط با وضعیت این محصول است.

  کاهش سطح مزارع کشت توت فرنگی و افزایش هزینه تمام شده تولید این محصول

این محقق با اشاره به اینکه سطح مزارع توت فرنگی در برخی از نقاط استان از سه هزار متر به هزار متر رسیده، بیان کرد: تغییرات آب و هوایی و کاهش متوسط بارندگی در استان هم از دیگر عواملی است که کشت محصولی هم چون توت فرنگی را تحت تأثیر قرار داده است.

سرسیفی گفت: برای تولید یک کیلوگرم توت فرنگی در مزرعه به 500 لیتر آب، 50 کیلوگرم کود، 600 گرم ماده آلی، نیم گرم سم و 150 هزار ریال هزینه کارگری نیاز است. در مجموع قیمت تمام‌شده برای تولید یک کیلوگرم توت فرنگی در کردستان بدون احتساب هزینه‌های ثابت هم چون زمین 300 تا 400 هزار ریال است.

وی یادآور شد: در کنار تولید توت فرنگی در مزارع و گلخانه‌ها اگر بازار قوی مصرف این محصول وجود نداشته باشد بی‌شک دچار چالش خواهیم شد.

وی اظهار کرد: کشورهای توسعه‌یافته به سمت و سوی کاهش سطح کشت محصولات کشاورزی و تمرکز بر افزایش تولید در واحد سطح حرکت کردند و همین هم موجب موفقیت آن‌ها شده است.

  ضرورت ایجاد صنایع تبدیلی در توت فرنگی

رئیس پژوهشکده میوه‌های معتدله و سردسیری مؤسسه تحقیقات علوم باغبانی و نایب رئیس انجمن علوم باغبانی ایران هم در این نشست اظهار کرد: راهگشایی مشکلات توت فرنگی ارقام محلی توت فرنگی است و به‌زودی ارقامی با کیفیت خوب و ماندگاری بالا و طعم مناسب توسط مرکز تحقیقات کردستان ارائه و مشکل اساسی توت فرنگی برطرف می‌شود.

محمدعلی نجاتیان یکی از راهکارهای حل چالش توت فرنگی را ایجاد صنایع تبدیلی مورد نیاز خواند و افزود: فرآوری توت فرنگی به‌صورت مربا و به شکل‌های مختلفی عرضه و به فروش رسانده شود.

وی بیان کرد: معتقدم در حال حاضر سطح زیرکشت توت فرنگی در کشور کفایت می‌کند و می‌طلبد به‌دنبال افزایش سطح مکانیزاسیون در مزارع باشیم.

نایب رئیس انجمن علوم باغبانی ایران یادآور شد: در آینده‌ای نه‌چندان دور مکانیزاسیون را در مزارع توت فرنگی و بسته‌بندی و عمر انباری این محصول افزایش پیدا می‌کند.

نجاتیان بیان کرد: مسئله مهم تولید محصول سالم و باکیفیت است که در این رابطه پژوهشکده حمایت خود را از محققان خواهد کرد.

  گلایه بهره‌برداران توت فرنگی از وجود دلالان

رئیس شورای سیاست‌گذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی سنندج هم در این نشست گفت: توت فرنگی تنها در خردادماه در قالب جشنواره‌هایی مورد توجه قرار می‌گیرد.

سیدمختار هاشمی اضافه کرد: براساس آمار اعلام‌شده 6 هزار هکتار از مزارع کشور به کشت توت فرنگی اختصاص دارد که از این میزان سه هزار و 400 هکتار آن در کردستان است.

وی ادامه داد: میزان تولید این محصول براساس آمار سال 2020، در کشور 90 هزار تن بوده که 52 هزار تن آن مربوط به کردستان بوده است.

رئیس شورای سیاست‌گذاری آب و خاک کمیسیون آب و کشاورزی اتاق بازرگانی سنندج بیان کرد: بهره برداران توت فرنگی کردستان از نبود سردخانه‌های مناسب، صنایع فرآوری این محصول و وجود دلالان گلایه‌مند هستند.

هاشمی یادآور شد: به علت کاهش نیروی کار خانوادگی در نقاطی همچون مسیر سنندج-رودخانه قشلاق – گاوشان سطح مزارع توت فرنگی از هزار متر به 200 مترمربع کاهش پیدا کرده است.

  ضعف مکانیزاسیون در مزارع توت فرنگی

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان هم در این نشست با اشاره به اینکه از 56 هزار هکتار اراضی باغی استان سالانه 470 هزار تن محصول تولید می‌شود، اظهار کرد: در سال زارعی گذشته (مهر 1401 تا شهریور 1402) 65 هزار تن توت فرنگی از سطح سه هزار و 900 هکتار برداشت شد.

زاهد حاجی میرزایی با اشاره به اینکه 62 درصد تولید توت فرنگی کردستان مربوط به شهرستان سنندج است، ادامه داد: 17 هزار بهره‌بردار توت فرنگی در این استان فعالیت دارد و از طریق تولید این محصول درآمد کسب می‌کند.

وی یکی از مشکلات توت فرنگی در استان را کوچک بودن و شیبدار بودن اراضی زیرکشت این محصول خواند و گفت: اصلی‌ترین چالش کشت توت فرنگی در استان ضعف شدید در نفوذ مکانیزاسیون در مزارع است.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان با بیان اینکه یکی از آیتم‌های تأثیرگذار در قیمت تمام‌شده توت فرنگی مربوط به هزینه‌های کارگری است، گفت: در گذشته چون تولید این محصول به‌صورت خانوادگی انجام می‌شد هزینه‌های زیادی بر قیمت نهایی آن تحمیل نمی‌شد و تولید آن توجیه اقتصادی داشت.

حاجی‌میرزایی یادآور شد: امروز در برداشت توت فرنگی در روز نیاز به 300 نفر کارگر است که این مسئله هزینه تولید این محصول را افزایش داده است.

وی اظهار کرد: از سال 1345 با ورود توت فرنگی به کردستان در زمینه ارقام آن تغییر و تحولی ایجاد شده است ولی تاکنون هیچ تغییر و اتفاقی در زمینه مکانیزاسیون آن شاهد نیستیم.

مدیر امور باغبانی سازمان جهاد کشاورزی کردستان با اشاره به اینکه سرانه مصرف توت فرنگی در ایران نسبت به جهان پایین است، گفت: این نشان می‌دهد برای معرفی بیشتر این محصول و بسته‌بندی و عرضه بیشتر آن باید کار بیشتری انجام داد.

حاجی‌میرزایی یادآور شد: دانش و تجربه تولید توت فرنگی به سایر استان‌های کشور منتقل نشده و همین باعث شده که کشت این محصول در نقاط دیگر به غیر از کردستان از کیفیت لازم برخوردار نباشد.

وی ادامه داد: با وجود موارد ذکر شده توت فرنگی تولید شده در استان‌های دیگر هم با برند کردستان عرضه می‌شود و این مسئله به بازار این محصول آسیب وارد کرده است.