در ‌گفتمان انقلاب اسلامی؛ زن در همه نقش‌هایش قابل احترام است

اهمیت پرداختن به موضوع «زن و خانواده» ریشه در اهمیت نهاد خانواده دارد. نهاد مقدس خانواده، رکن بنیادین اجتماع بشری و محمل فرهنگ‌های گوناگون است. نخستین شرط داشتن جامعه‌ای سالم و پویا، سلامت و پایداری خانواده است. بدون خانواده، نه‌تنها هویت انسانی بشر نابود می‌شود، بلکه همه تلاش‌های فردی و اجتماعی نیز بی‌ثمر و نافرجام خواهد ماند.

وقتی صحبت از خانواده است، باید توجه کنیم که ارکان تشکیل خانواده بانوان کشورند؛ بنابراین اگر بینش غلطی در مورد زن وجود داشته باشد، بازسازی خانواده به معنای حقیقی و در سطح وسیع آن، شدنی نیست.

بر این اساس برآن شدیم تا درخصوص جایگاه زن در خانواده منطبق با گفتمان انقلاب اسلامی، با دانش‌آموخته مطالعات زنان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

زهرا میرزائی با بیان اینکه اگر بخواهیم نگرش یک گفتمان و نظام فکری به موضوعی را بررسی کنیم یکی از راه‌ حل‌ها این است که به نگرش اندیشمندان و یا پایه‌های فکری آن نظام توجه کنیم، افزود: بر این اساس اگر می‌خواهیم نگرش گفتمان انقلاب اسلامی به زن در خانواده را مورد بررسی قرار دهیم می‌بایست به صحبت‌های امام خمینی (ره) و مقام معظم رهبری رجوع کنیم.

وی با تأکید بر اینکه امام خمینی (ره) پیش از پیروزی انقلاب اسلامی به نقش‌آفرینی زنانی که در جریان انقلاب همراهی کردند توجه ویژه‌ای داشت، اظهار کرد: ایشان اشاره می‌کنند وقتی زنان وارد فضای انقلابی به‌عنوان یک جریان و یک حرکت اثربخش در جامعه شدند مردان را نیز وارد این جریان کردند.

وی ادامه داد: ایشان تقدیر می‌کنند از زنانی که در کنار مادر بودن، مدیریت داخلی خانواده، تربیت فرزندان (از دامن زن، مرد به معراج می‌رود) و ایفای نقش همسری، در جایگاه نقش اجتماعی و جامعه‌سازی به‌واسطه زن بودن نیز مؤثر واقع شدند.

این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده با بیان اینکه مقام معظم رهبری نیز به این مسئله اشاره می‌کنند که اگر زنان یک جامعه آگاه شوند آن جامعه پیشرفت خواهد کرد و تمدن حاصل خواهد شد، خاطرنشان کرد: از طرفی در بخشی از سخنان خود به نقش بی‌بدیل زنان در خانواده که مادری است، اشاره و عنوان می‌کنند؛ که ما در اسلام و گفتمان انقلاب اسلامی هیچ منع و محدودیتی برای فعالیت زنان در جامعه و ممانعت کردن از بروز استعدادهای آن‌ها نداریم.

میرزائی با بیان اینکه رهبر معظم انقلاب عنوان می‌کنند که بزرگترین ظلم به زن این است که در برابر بروز استعداد‌های او مانع ایجاد کنیم، افزود: این استعدادها شامل نقش‌های خانوادگی زن (مادری، همسری و خواهری) و نقش‌های اجتماعی او می‌شود.

وی ادامه داد: بنابراین نقطه تمایز نگاه انقلاب اسلامی به زن همین احترام همه‌جانبه به نقش‌های آنان است. یعنی زن یک نقش بسیار مهم و بی‌بدیل در خانواده دارد که آن هم جایگاه عاطفی و احساسی است؛ البته از طرفی باید به این نکته دقت داشته باشیم که در چارچوب گفتمان اسلام و قانون جمهوری اسلامی زن در خانواده وظیفه‌ای جز ایفای نقش زناشویی ندارد.

وی با تأکید بر اینکه از نگاه گفتمان انقلاب اسلامی هر کار دیگری که زن در خانواده انجام می‌دهد لطف است افزود: این نگاه بسیار ظریف و ویژه یعنی در کنار اینکه خانم‌ها در حق خانواده با عشق‌ورزی خود همراهی کرده و لطف می‌کنند، این نقش به‌صورت ویژه در این گفتمان دیده می‌شود.

این دانش‌آموخته مطالعات زنان ادامه داد: یعنی این نقش نه از آن‌ها منطبق با تفکر فمنیستی (به زنان القا می‌کند که اگر در خانه بماند حیف می‌شود) گرفته می‌شود و نه احساس می‌کند که طبق تفکر سنتی شرقی محروم از حضور در جامعه بوده و تنها نقش‌های او متعلق به خانواده و محیط خصوصی آن است.

میرزائی با بیان اینکه در این گفتمان همان‌قدر که نقش زن خانواده مهم و حیاتی است در جامعه نیز زن می‌بایست احساس مسئولیت کرده و از او بابت نقش انقلابی‌گری و جریان‌سازی در جامعه تقدیر به عمل آید.

وی با بیان اینکه مقام معظم رهبری و امام خمینی (ره) بارها و در موقعیت‌های مختلف به این نکته اشاره کرده‌اند که انقلاب اسلامی خود را مدیون زنان متعهد می‌داند ابراز کرد: حتی عنوان کردند اگر زنان نبودند انقلاب نه به‌واسطه اینکه انقلاب اسلامی است بلکه به‌واسطه یک جریان اجتماعی جامعه‌ساز، رخ نمی‌داد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه آنچه گفته شد نگاه انقلاب اسلامی به زن و چارچوبی است که در آن سنجیده می‌شود، افزود: این نگرش یک چارچوب فکری در پس خود دارد اما اینکه چرا این نگاه در جامعه اجرایی نشده باید به یک مطالبه بدل شده و به این نکته توجه کرد که بخشی از این امر نیز به کم‌کاری جامعه زنان بازمی‌گردد.

مع‌الوصف با توجه به گفتمان انقلاب اسلامی در نگاه به جایگاه زنان در خانواده، می‌توان گفت خانواده نخستین مکان برای یادگیری هنجارها، بایدها و نبایدها از طریق عشق‌ورزی و تربیت زنان در قامت مادر و همسر است. نخستین دانشگاهی است که باید و نباید‌های آن در درون فرد نهادینه شده و همواره پایدار هستند. به دیگر سخن خانواده از نظر بسیاری از پژوهشگران انتقال‌دهنده اصلی ارزش‌ها، نگرش‌ها، نقش‌ها و عادات یک نسل است.

درواقع این مادر است که از روی لطف و همراهی تحمل، مدارا و بردباری را به اعضای خانواده می‌‌آموزد و در صورت مدیریت درست عواطف، از همین مسیر فرزندان و همسر خود را به تعالی می‌رساند.

درواقع فرزندان مسیر جامعه‌پذیری‌شان را از خانواده آغاز می‌کنند. خانواده، با آموزش‌های غیررسمی خود، می‌تواند دانسته‌های مذهبی، رفتار مذهبی، اصول اخلاقی و شکل‌دهی به روابط اجتماعی را به فرزندان خود بیاموزد.

درواقع بنا به گفتمان انقلاب اسلامی زنان با ایفای نقش در خانواده سه دسته از افراد را اصلاح می‌کنند یکی مردها، که پدران این خانواده‌اند؛ یکی دختران که مادران آینده و دیگری پسران که مردان و پدران آینده‌اند؛ بنابراین اگر بنیان خانواده توسط مادران محکم نشود همه تربیت و همه نیازهای روحی افراد ناکام خواهد ماند، زیرا طبیعت و ساخت بشری به گونه‌ای است که جز در محیط خانواده و در آغوش پدر و مادر، آن تربیت سالم، بی‌عیب، عقده و آن بالندگی لازم روحی پیدا نخواهد شد.

بنابراین چنانکه گفته شد زن مسلمان در خانواده می‌تواند در چهار موقعیت و جایگاه مختلف، ایفای نقش کند و تأثیرگذار باشد بنابراین ضروری است که زن مسلمان به جایگاه خود و نقش‌هایی که می‌تواند در حوزه روابط خانوادگی و اجتماعی ایفا کند، آگاهی داشته باشد تا با علم به این موضوع بتواند در جهت سامان دادن به خانواده و روابط خانوادگی حاکم بر آن تأثیرگذار و سازنده باشد. همچنین نهادهای گوناگون اجتماعی، خصوصاً نهادهای آموزشی و فرهنگی، باید در جهت آگاهی دادن به زنان جامعه و تبیین اهمیت نقش زنان در خانواده و جامعه عمل کنند.

در این راستا، رسانه‌ها خصوصاً رسانه‌های دیداری چون سیما و سینما به‌واسطه تأثیرگذاری بیشتری که بر مخاطب دارند، می‌توانند نقش بسیاری در زمینه به تصویر کشیدن نقش زنان در خانواده و اهمیت آن در اعتلای خانواده و نیز اجتماع داشته باشند.

آموزش و پرورش نیز از طریق گنجاندن چنین مفاهیمی در مواد درسی، می‌توانند بسیار تأثیرگذار باشند، خصوصاً اگ از سال‌های آغازین تحصیل این برنامه محقق شود که به تدریج فرهنگسازی و درونی کردن آن در دختران صورت گیرد.