برنامه استانی کاهش خطر حوادث و سوانح، راهگشا برای مدیریت بحران

به دیگر سخن مردم تمام شهرهای کشور و حتی جهان در برابر مخاطرات طبیعی در امان نیستند و این ترس ناشی از گیر افتادن در این حوادث غیر قابل پیش‌بینی، می‌تواند به‌مرور، بر روی امنیت اجتماعی، همبستگی و مشارکت‌های مردمی، سرمایه‌گذاری، اقتصاد و حتی اعتقادات مردم تأثیر بگذارد.

درواقع بلایای طبیعی همیشه در زندگی انسان‌ها وجود داشته و از نخستین روزهای زندگی، بشر را تهدید کرده است. باید در نظر داشت که نمی‌شود گفت قابل کنترل هستند چون تجربه بشریت، در طول تاریخ، از غیر قابل کنترل بودن این اتفاقات توسط انسان‌ها روایت می‌کند.

تنها کاری که می‌شود بعد از فهمیدن این اتفاق انجام داد، برنامه‌ریزی و هماهنگ کردن نوع زندگی، با این بلایا و ایمن کردن محیط زندگی افراد است. البته آموزش‌های عمومی و آگاهی رساندن مردم به‌واسطه شناخت این اتفاقات می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

در این بین عوامل جغرافیایی و موقعیت‌سنجی شهر از لحاظ قرارگیری در موقعیت‌های حساس است که نشان می‌دهد یک شهر در برابر حوادث غیرقابل پیش‌بینی تاب‌آوری دارد و می‌تواند در برابر این اتفاقات مقاومت از خود نشان بدهد یا نه. هرچند با وجود همه زیرساخت‌ها و تدابیر اتخاذشده چنانچه شهروندان شهری توجیه نشوند و آگاهی‌رسانی و دانش کافی نداشته باشند، باید شاهد پایین بودن میزان تاب‌آوری‌های اجتماعی و همکاری‌های نهادها‌ی مردمی و خرد جمعی بود.

بر این اساس با توجه به مناسبت ‌روز ایمنی در برابر بلایای طبیعی برآن شدیم تا با سرپرست معاونت هماهنگی پیشگیری و کاهش خطر‌پذیری سازمان مدیریت بحران کشور گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

حسین ظفری با بیان اینکه حوزه مدیریتی بحران در برابر بلایای طبیعی، به‌دلیل اینکه این رخدادها با جان و مال مردم سر و کار دارد، نسبت به سایر حوزه‌ها اهمیت دو‌چندانی پیدا می‌کند، گفت: این اهمیت بدان جهت است که در صورت احتمال وقوع بلایای طبیعی، مصیبت جمعی و مخاطره، خسارات جانی به مردم و درواقع نیروی انسانی که مهم‌ترین سرمایه برای هر کشوری محسوب می‌شوند، وارد شده و همچنین می‌تواند خسارات مالی همچون تخریب ساختمان‌ها، اماکن مسکونی، تجاری، بهداشتی و عمومی و غیره را در پی داشته باشد.

وی با تأکید بر اینکه پیامدهای مخاطرات و بلایای طبیعی درنهایت بر اقتصاد و حتی بر بحث کلان کشوری همچون تولید ناخالص مؤثر واقع می‌شود، افزود: بنابراین اگر از این منظر که مدیریت بحران به‌دنبال آن است تا خسارت مالی و جانی را کاهش دهد، نگاه کنیم به اهمیت و تأثیرگذاری آن پی خواهیم برد.

وی در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر وضعیت کشور را در مواجهه با بلایای طبیعی چطور ارزیابی می‌کنید؟ گفت: اگر شرایط فعلی را با شرایط مطلوب مقایسه کنیم، یقیناً فاصله بسیار است اما اگر مدنظر ما مقایسه شرایط فعلی با گذشته یقیناً پیشرفت‌هایی وجود دارد به طوری که حرکت‌های رو به جلویی انجام و یقیناً در بسیاری از بخش‌ها زیرساخت‌های مورد نیاز تقویت شده‌اند.

سرپرست معاونت هماهنگی پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان مدیریت بحران کشور، ادامه داد: خوشبختانه آسیب‌پذیری‌های ما کاهش یافته، این امر می‌تواند از این منظر که پیامد اتفاقات احتمالی در بلایای طبیعی خسارت جانی و مالی کمتری خواهد بود، مورد توجه واقع شود.

ظفری با بیان اینکه در حال حاضر در سه مرحله مدیریت بحران شرایط متفاوتی داریم اظهار کرد: بدین معنا که در مقابله وضعیت مطلوبی داریم زیرا به محض وقوع هر اتفاقی مردم، جهادگران و دستگاه‌های مرتبط با حوزه مدیریت بحران و دستگاه امدادی، بسیج، سپاه، اورژانس و غیره پای کار حاضر می‌شوند.

وی ادامه داد: در حوزه بازسازی نیز طبیعتاً پس از وقوع اتفاق با یک منطق خاص بازسازی لازم در مدیریت زمان تعریف‌شده انجام می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه در راستای پیشگیری و کاهش مخاطرات نیازمند کار بیشتری هستیم، افزود: بر اساس اقداماتی صورت گرفته در این حوزه و طبق قانون مدیریت بحران، سندهایی آماده شده که در آن‌ها مخاطرات هر استان به‌صورت مجزا شناسایی شوند.

سرپرست معاونت هماهنگی پیشگیری و کاهش خطرپذیری سازمان مدیریت بحران کشور با بیان اینکه در این اسناد حتی نوع مواجهه با مخاطرات احصاشده نیز باید مشخص شوند، افزود: هدف از تهیه اسناد این است که بر اساس آن کاهش خسارت و پیشگیری از پیامدهای نامطلوب و ناگوار این بحران‌ها را به حداقل ممکن برسانند.

ظفری در خصوص مدیریت بحران کشور با تأکید بر اینکه با این نگاه حداقل از این موضوع اطلاع پیدا می‌کنیم که استان‌ها، شهر و روستاهایمان چطور قرار است با بحران‌های احتمالی مواجهه داشته و این مواجهه قرار است چگونه به‌صورت هوشمندانه نیز اعمال شود، خاطرنشان کرد: بر اساس برنامه کاهش خطری که به‌صورت محلی در دست تهیه است آن چیزی که برای ما مشخص شده اینکه برخی از شهرهایمان همچون تهران و دیگر کلان‌شهرها همچون اصفهان، مشهد و تبریز در عین پیچیدگی بالایی، در بحث مدیریت بحران وضعیت مناسبی ندارند.

وی ادامه داد: این بدان معنا است با تهیه این اسناد حداقل نسبت به نقاط آسیب‌پذیر، اشکال و تهدید در این شهرها آگاهی پیدا کردیم.

وی عنوان کرد: در پی این آگاهی به‌دنبال آن هستیم تا برای رفع این نقاط از منظرهای مختلف همچون کالبدی (مقاوم‌سازی ساختمان‌ها و مدارس، ادارات و غیره) و غیرکالبدی مثل آموزش مدیران، مردم و مسئولان برنامه‌هایی تهیه و تدوین کنیم که بخش‌هایی از آن‌ها تهیه شده است.

این مسئول افزود: بنا به حادثه‌خیز بودن استان‌های غربی خوشبختانه برای تهیه این اسناد جزو استان‌های پیشرو بوده‌اند به طوری که همدان طبق برنامه ابلاغی، سند نقاط حادثه‌خیز و آسیب‌پذیر را در بخش‌های مختلف تهیه و دستورالعمل مواجهه با آن را نیز احصا و برای ستاد ارسال کرده است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد طبق بررسی، برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح در راستای تحقق سند راهبرد ملی مدیریت بحران کشور و در حرکت به سوی چشم‌انداز مدیریت بحران کشور، برای یک دوره پنج‌ساله تدوین شده و به موازات برنامه‌های ملی، آمادگی پاسخ، بازسازی و بازتوانی بر پیشگیری و کاهش رخداد وقوع حوادث و سوانح متمرکز است که اصلی‌ترین رویکرد در تدوین این برنامه، افزایش تاب‌آوری و کاهش خطر حوادث و سوانح بوده است.

بر اساس قانون مدیریت بحران کشور، برنامه استانی کاهش خطر حوادث و سوانح، سندی است که توسط اداره کل مدیریت بحران استان با رعایت قوانین و مقررات و با مشارکت کلیه دستگاه‌های مسئول موضوع ماده (2) این قانون متناظر در استان، بر اساس برنامه ملی کاهش خطر حوادث و سوانح تهیه و شناخت مخاطرات، آسیب‌پذیری‌ها، ظرفیت‌ها و راهکارهای کاهش خطر استان را دربرمی‌گیرد.

حال آنکه 43 مخاطره طبیعی در جهان تاکنون رخ داده که از این تعداد 34 مورد در کشورمان و 24 مخاطره در استان همدان به وقوع پیوسته که مهم‌ترین مخاطرات طبیعی همدان شامل خشک‌سالی، برف و کولاک، یخبندان، فروچاله، فرونشست زمین، سیل، زلزله و رانش زمین بوده بنابراین امید می‌رود با تهیه این اسناد خط مشی هر یک از دستگاه‌ها در مواجهه با بلایای طبیعی به‌درستی تبیین شود و به اجرا درآید.