دغدغه‌ای به نام بحران کم‌آبی

تشنگی در کمین شرق کردستان

در سرزمینی که در پاییز و زمستانش کوه‌ها و بلندی‌هایش هیچ‌گاه بی‌برف و بی‌نصیب از نزولات جوی نبوده، اکنون به‌دلیل فقدان بارندگی مناسب در فصل پاییز و نباریدن برف تاکنون، خشکی در کمین طبیعت بکر استان و کم‌آبی در انتظار چشمه و رودهایش است.

در همین حال، براساس گزارش‌های ارائه‌شده میزان آبی که از سدها برای مصارف گوناگون خارج شده نسبت به سال گذشته 21 درصد رشد را نشان می‌دهد.

هرچند امید بارندگی در سه ماه زمستان و فصل بهار آینده در کشور، و به‌ویژه در مناطق کوهستانی، وجود خواهد داشت تا کم‌کاری بارشی پاییز جبران شود، اما بازهم بیم بحران خشک‌سالی و کمبود بارش حس می‌شود.

در حقیقت بحران آب در کشور از بزرگ‌ترین مشکلات زندگی صنعتی و مدرن بوده که تمام ابعاد جامعه در حال توسعه را متأثر خواهد کرد.

خشک‌سالی و کاهش بارندگی غیر قابل کنترل است، اما در مقابل می‌توان با مدیریت صحیح استفاده از آب و استفاده از فناوری‌های نوین از قبیل باروری ابرها تا حد زیادی کمبودها را رفع یا جبران کرد.

استانداردسازی کشاورزی و آبیاری، مدیریت بحران آب در ایران با بازیافت پس‌آب و فاضلاب، مدیریت منابع آبی با تصفیه آب، اصلاح تأسیسات آبرسانی، جداسازی آب شرب و غیر قابل شرب از مقصد ازجمله راهکارهای کارشناسی کند کردن روند کمبود آب شرب است.

در حقیقت سازگاری با کم‌آبی قابل اجراترین راهکار برای مقابله با چالش کم‌آبی کشور در شرایط کنونی تغییرات اقلیمی بر منابع آبی است.

با وجود کوهستانی بودن و موقعیت جغرافیایی که کردستان دارد اگر روند بارش نزولات آسمانی در چند ماه آتی مانند پاییز باشد، قطعاً نگرانی برای بحران آب و جدیت خشک‌سالی در تابستان وجود خواهد داشت.

کردستان دارای 7. 1 درصد از مساحت کل کشور و حدود ٥. 3 درصد از بارندگی‌های کل کشور است که جزو استان‌های پرآب کشور به‌شمار می‌آید و زادگاه چشمه‌های پرآبی است که در چند حوزه سفیدرود، کرخه و دریاچه ارومیه هم جزو آبریزهای اصلی کشور به‌شمار می‌آید.

کاهش بارندگی‌ها، نبود مدیریت مصرف صحیح آب، مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی، خصوصاً برداشت بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی و چاه‌ها و گسترش معادن سبب بروز بحران‌ها و تنش‌های آبی شدید در کردستان می‌شود.

پیامدهای سنگین بحران کم‌آبی در کردستان در آینده شامل فرونشست زمین، خشک شدن آب چشمه‌ها و چاه‌ها، کاهش چشمگیر آب ذخیره شده در پشت سدهای استان، موجب بروز تنش‌آبی در این استان خواهد بود.

*خروجی آب سدهای کشور 21 درصد رشد داشته است

بر اساس اعلام مدیرکل دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل شرکت مدیریت منابع آب، ورودی آب سدهای کشور کم و خروجی آب 21 درصد رشد دارد و تا دهم دی‌ماه سال جاری فقط چهار استان رشد بارندگی داشتند.

سیف‌الله آقابیگی گفت: متوسط بارش کشور در سال آبی جاری تا امروز 45 میلی‌متر بوده، این درحالی است که کشور بر اساس میزان نرمال بلندمدت 53 ساله باید 66 میلی‌متر باران دریافت می‌کرد که اکنون با 33 درصد کاهش بارندگی در اغلب حوضه‌های آبریز روبه‌رو هستیم.

وی گفت: آمار مخازن سدهای کشور نیز خوب نیست و اکنون مجموع آب ورودی به مخازن سدهای کشور 4. 6 میلیارد مترمکعب است؛ علیرغم ورودی کم به مخازن سدها، میزان خروجی از سدها همچنان بالا و با 21 درصد رشد همراه بوده و میزان پرشدگی سدهای کشور نیز 40 درصد است.

*افزایش رواناب‌های سطحی در سال آبی جاری نسبت به سال قبل

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کردستان اذعان کرد: میزان برآورد استان کردستان در بخش آب‌های سطحی در سال آبی جاری 252 میلیون مترمکعب است و در سال آبی گذشته این عدد 163 میلیون متر مکعب بوده که بیانگر 54 درصد افزایش رواناب‌های سطحی در سال آبی جاری نسبت به سال آبی گذشته، است.

آرش آریانژاد با ابراز اینکه میزان بارندگی استان از ابتدای سال آبی جاری برابر 101 میلیمتر بود گفت: حجم سدهای استان در مجموع دو هزار و 702 میلیون متر مکعب است.

وی افزود: حجم مخازن سدهای استان در حال حاضر با اعمال سدهای مشترک بیش از 965 میلیون مترمکعب است و این رقم در مدت مشابه سال گذشته بیشتر از 922 میلیون مترمکعب بود و افزایش میزان حجم ذخایر سدهای استان در حال حاضر به‌دلیل ذخیره برف و باران در سال گذشته بوده که اگر سال جاری همچنان با کاهش میزان بارندگی مواجه باشیم حجم ذخیره سدها در سال آینده کاهش خواهد یافت.

وی خاطرنشان کرد: درصد پربودن سدهای استان در حال حاضر 36 درصد و در سال گذشته 34 درصد بود.

**کاهش 15 درصدی تغییرات حجم آبی استان نسبت به انتهای شهریور

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کردستان گفت: تغییرات حجم آبی نسبت به انتهای شهریور 15 درصد کاهش را نشان می‌دهد.

آریانژاد تصریح کرد: حجم ورودی آب به سدها از ابتدای سال آبی هم تاکنون با اعمال سدهای مشترک 86 میلیون متر مکعب و در سال گذشته 89 میلیون متر مکعب بود.

**برآورد بارش در زمستان امسال کمتر از نرمال است

مدیرکل هواشناسی کردستان نیز اظهار کرد: در هفته اخیر 28.2 میلیمتر بارش در استان به ثبت رسیده که بیشترین میزان آن با 87.1 میلیمتر در سروآباد و کمترین میزان بارش مربوط به بیجار با 2.8 میلیمتر بوده است.

رحیم صدیقی اذعان کرد: از ابتدای سال آبی جاری میانگین بارش استان کردستان 89.2 میلیمتر بوده که در مقایسه با میانگین بارش در مدت مشابه سال قبل که 88.0 میلیمتر بوده معادل 1.2 میلیمتر افزایش داشته اما به نسبت میانگین بارش بلندمدت که 136.1 میلیمتر است 46.1 میلیمتر کاهش داشته است.

وی بیان کرد: از ابتدای فصل جاری هم 26.5 میلیمتر بارش داشتیم که در بلندمدت 6.3 میلیمتر بوده و 20.1 میلیمتر اختلاف به ثبت رسیده است همچنین بارش در سه ماهه زمستان هم کمتر از نرمال برآورد شده است.

*کاهش بارندگی کاهش اشتغال در بخش کشاورزی را به‌دنبال دارد

یکی از استادان دانشگاه بیجار و استاد حوزه آب و کشاورزی اظهار کرد: در استان کردستان نیز شاهد کاهش نزولات آسمانی هستیم و بخش عمده تهدیدات به حوزه اشتغال باز خواهد گشت.

حجت‌الاسلام موسی محمودی ادامه داد: بخش عمده مردم استان کردستان کشاورز و دامدار هستند و کاهش بارندگی موجب کاهش محصولات کشاورزی و دامپروری خواهد شد و کاهش اشتغال را به‌دنبال دارد.

وی تأکید کرد: با توجه به اینکه استان کردستان از استان‌های برتر تولید گندم در کشور است و اگر بارندگی نباشد در زمینه کشاورزی و دامداری در حوزه اشتغال با مشکلات جدی مواجه می‌شویم.

**خشکی چشمه‌ها در انتظار بیجار و شرق کردستان

وی اضافه کرد: آب‌های شرق استان بالاخص شهرستان بیجار چون آب‌های سطحی هستند متأسفانه با کاهش بارندگی چشمه‌ها خشک می‌شود.

استاد دانشگاه بیجار ادامه داد: متأسفانه استفاده از سفره‌های زیر زمینی زیاد وجود دارد و دشت‌های بیجار با کاهش منابع آبی مواجه هستند که این مهم می‌طلبد تا ادارات متبوع همکاری لازم را داشته باشند و الگوی کشت را به کشاورزان بدهند.

محمودی به راهکارهایی برای رفع مشکلات آبی اشاره کرد و گفت: لازم است محصولات آب‌بر در استان و به ویژه بیجار کشت نشود و مصرف آب مدیریت شود.

وی تأکید کرد: متأسفانه انتقال منابع آبی در بیجار عادلانه و بر اساس نیاز شهرستان نیست و در بحث سد تلوار استان‌های همجوار مازاد برداشت دارند اما روستاهای اطراف سد محروم هستند و این موجب بی‌عدالتی در منابع آبی شده است.

استاد دانشگاه بیجار و فعال حوزه آب و کشاورزی اعلام کرد: یکی از تهدیداتی که در گذشته شهرستان بیجار را در زمان خشک‌سالی تهدید می‌کرد بیکاری بود که موجب مهاجرت جوانان و خالی از سکنه شدن روستاها می‌شد چراکه شغل مردم کشاورزی و دامپروری است و با کاهش نزولات آسمانی این اتفاقات تکرار خواهد شد.

محمودی گفت: لازم است مسئولان الگوی صحیح کشت را به کشاورزان ارائه کنند، توزیع عادلانه در منابع آبی وجود داشته باشد و مردم و صرفه‌جویی لازم را داشته باشند تا از این بحران عبور کنیم.

بر اساس آمارها میزان بارش‌ها نسبت به سال گذشته که سال بسیار سختی بود، هشت درصد عقب‌ماندگی بارشی را ثبت کرده؛ به همین دلیل در استان‌های پربارش و نیز خشک، آمار بارش‌ها نگران‌کننده است و لزوم رعایت درست و مصرف بهینه تا حدودی در کاهش بحران کم‌آبی مؤثر خواهد بود.