نیروگاه‌ها را دریابید، گاز صرفه‌جویی می‌شود

نیروگاه‌های گازی اساسا برای عبور از پیک مصرف برق مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، هزینه سرمایه‌ای کمتری نیاز دارند، اما به علت محدودیت ترمودینامیکی از بازدهی بسیاری پایینی برخوردار هستند. در همین راستا و به منظور افزایش راندمان نیروگاه‌های گازی یک واحد بخار در کنار نیروگاه‌ گازی قرار می‌گیرد تا از انرژی هدر رفته توربین گازی برای فعال‌سازی نیروگاه بخار استفاده کند. مجموع توربین بخار و توربین گازی فعال در یک واحد نیروگاهی به نیروگاه سیکل ترکیبی معروف است.

بازدهی نیروگاه‌های سیکل ترکیبی تا 2 برابر نیروگاه‌های گازی قابل ارتقا است، اما هزینه سرمایه‌گذاری اولیه یک واحد سیکل ترکیبی نیز نزدیک به 2 برابر یک واحد گازی محاسبه می‌شود. همچنین در شرایطی که سیکل خنک‌سازی واحد بخار نیروگاه سیکل ترکیبی متناسب با شرایط آب و هوایی تعیین نشود، مصرف آب قابل توجهی نسبت به نیروگاه‌های گازی خواهیم داشت.

معمولا با توجه به قیمت‌های فعلی سوخت فسیلی در دنیا، بیش از 90 درصد هزینه‌های تولید برق را شامل می‌شود. همین امر موجب شده که همواره جهت‌گیری تحقیقات و توسعه تکنولوژی نیروگاهی در راستای افزایش راندمان حرارتی نیروگاه‌ها باشد؛ به‌طوری‌که در حال حاضر راندمان حرارتی نیروگاه‌های جدید به بیش از 60 درصد افزایش یافته است.

در ایران سیاست‌های کلان کشور در حوزه انرژی و قیمت‌های یارانه‌ای سوخت و البته برق باعث شده که به موضوع نوسازی و بازسازی نیروگاه‌های فرسوده قدیمی و جایگزینی آن‌ها با نیروگاه‌های جدید کمتر توجه شود. البته در این زمینه کمبود منابع مالی بخصوص طی چند سال اخیر بی‌تاثیر نبوده است. ضمن اینکه رشد نیاز مصرف کشور نیز مستلزم احداث سالانه حدود 7000 مگاوات نیروگاه‌های جدید است که سرمایه‌گذاری کلانی را می‌طلبد.

این در حالی است که در تابستان قابلیت تولید عملی نیروگاه‌های کشور عملا چند هزار مگاوات از نیاز مصرف کشور کمتر بوده که ناگزیر به جبران این کمبود درسال‌های آتی هستیم. در حال حاضر نیروگاه‌هایی با راندمان کمتر از 25 درصد در حال بهره‌برداری هستند که ظرفیت آنها بالغ بر 3500 مگاوات است. راندمان این واحدها تقریبا نصف نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی فعال شبکه است و به عبارت دیگر حدود دو برابر نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی شبکه برای تولید واحد انرژی سوخت مصرف می‌کنند.

از مجموع 15 هزار و 200 مگاوات نیروگاه‌های بخاری کشور حدود 10 هزار مگاوات آن بیش از 30 سال عمر دارند که عمر 5000 مگاوات آن‌ها بیش از 40 سال است. در ناوگان نیروگاه‌های گازی نیز حدود 3200 مگاوات بیش از 30 سال عمر دارند که عمر 2500 مگاوات آن‌ها بیش از 40 سال است.

***صرفه‌جویی سالانه 500 میلیون دلار با جایگزینی نیروگاه‌ها با سیکل ترکیبی

مصرف سالانه این نیروگاه‌ها بالغ بر سه میلیارد مترمکعب گاز طبیعی و نزدیک به 500 میلیون لیتر گازوییل است و در صورتی‌ که این نیروگاه‌ها با نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی موجود جایگزین شوند، با احتساب قیمت‌های جهانی سوخت سالانه بیش از 500 میلیون دلار صرفه‌جویی خواهد شد. با توجه به اینکه حدود 30 درصد سوخت مصرفی کشور در نیروگاه‌ها مصرف می‌شود و مصرف سوخت فسیلی نقش اصلی را در ایجاد آلاینده‌های زیست‌محیطی و گازهای گلخانه‌ای دارند، بالطبع بهبود راندمان حرارتی نیروگاه‌ها مستقیما در بهبود شرایط زیست‌محیطی کشور موثر خواهد بود.

***مصرف سوخت نیروگاه‌ها چقدر است؟

هم‌اکنون بیش از 3 میلیارد و 100 میلیون لیتر سوخت در نیروگاه‌ها ذخیره شده که این عدد یک میلیارد و 41 میلیون لیتر بیش از ذخیره‌سازی نیروگاهی در سال گذشته و معادل 90 درصد ظرفیت مخازن نیروگاهی کشور است. سال گذشته 10 میلیارد و 399 میلیون لیتر نفت‌گاز به نیروگاه‌ها حمل کردیم که 5 میلیارد و 979 میلیون لیتر ازسوی نفتکش‌های جاده‌پیما، 4 میلیارد و 400 میلیون لیتر آن از طریق خطوط انتقال فرآورده و 26 میلیون و 800 هزار لیتر ازسوی کشتی‌ها انجام شده است.

همچنین بیش از 7 میلیارد و 500 میلیون لیتر نفت‌کوره به نیروگاه‌های کشور منتقل شده که 3 میلیارد و 663 میلیون لیتر آن از طریق نفتکش‌ها، 2 میلیارد و 670 میلیون لیتر آن از طریق خطوط انتقال و یک میلیارد و 311 میلیون لیتر از طریق مخزن‌دارهای حمل ریلی بوده و سال گذشته در مجموع 18 میلیارد و 45 میلیون فرآورده به نیروگاه حمل شده است که بالغ بر 10 میلیارد و 398 میلیون لیتر آن نفت‌گاز و 7 میلیارد و 645 میلیون لیتر نفت‌کوره بوده است.

بسیاری از نیروگاه‌ها سال گذشته بیش از چهار بار مخازنشان پر و خالی شد. مخازن نیروگاه شیروان 12.5 نوبت تکمیل ظرفیت و مصرف شد و دوباره تکمیل کردیم. نیروگاه دماوند اگر وارد مصرف سوخت مایع شود، به‌تنهایی روزانه 9 میلیون لیتر مصرف دارد که این حجم از عملیات، نیازمند برنامه‌ریزی دقیق در ناوگان، سیستم حمل‌ونقل و طراحی عملیات است. پارسال همچنین در روزهایی نیروگاه‌ها بالغ بر 80 میلیون لیتر نفت‌گاز مصرف می‌کردند.

***قابلیت تبدیل 13 هزار مگاوات به سیکل ترکیبی

در این راستا مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی کلان شرکت مادر تخصصی برق حرارتی با بیان اینکه نیروگاه‌ها سیکل‌ترکیبی راندمان بالای 39 درصد دارند که در قیاس با کشورهای دیگر وضعیت نسبتا مناسبی در این حوزه داریم اما جای کار زیاد است، به ایسنا گفت: 13 هزار مگاوات نیروگاه‌های گازی در کشور وجود دارد که می‌تواند تبدیل به سیکل ترکیبی شود، برای این مساله برنامه‌ریزی لازم صورت گرفته و بخشی در شورای اقتصاد درحال بررسی بوده و برای برخی مجوز اخذ کردیم.

هادی مدقق با تاکید بر اینکه عمده‌ترین مشکلی که در این حوزه داریم منابع مالی است، گفت: واحد بخار سیکل ترکیبی ما نسبت به ظرفیت مشابه هزینه بیشتری دارد به‌ همین دلیل حتما باید جذابیتی در حوزه صرفه‌جویی سوخت برای سرمایه‌گذار وجود داشته باشد.

وی با بیان اینکه بخش اعظمی از واحدهای گازی مربوط به نیروگاه‌های خصوصی است، افزود: یعنی 9000 مگاوات از 13 هزار مگاواتی که می‌توانیم تبدیل به سیکل ترکیبی کنیم مربوط به نیروگاه‌های بخش خصوصی است که باید جذابیت کافی داشته باشد و منابع آن تکمیل شود.

مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان برق حرارتی با تاکید بر اینکه باتوجه به ناترازی‌ها تکلیف وزارت نیرو تامین برق است قاعدتا اگر مشوقی از جنس صرفه‌جویی سوخت نباشد اتفاق خوب نمی‌افتد، بنابر این باید این جذابیت ایجاد شود تا نیروگاه‌ها تبدیل شوند.

***راندمان نیروگاه‌ها به 42 درصد می‌رسد

به گفته مدقق برنامه‌ریزی‌های لازم صورت گرفته و مجموعه وزارت نیرو نیز به دنبال این مساله است که این اتفاق بیفتد و کل واحدهای نیروگاهی اعم از واحدهای‌ دولتی و خصوصی تبدیل به سیکل ترکیبی شوند و راندمان نیروگاه‌ها سه درصد افزایش یابد یعنی از 39 درصد به بالای 42 درصد برسیم که این عدد قابل توجهی در حوزه راندمان نیروگاهی خواهد بود.

***صرفه‌جویی 15 میلیارد مترمکعب گاز با تبدیل واحدهای گازی به سیکل ترکیبی

مدیرکل دفتر برنامه ریزی کلان برق حرارتی با اشاره به تاثیر افزایش راندمان نیروگاه‌ها بر میزان مصرف گاز در کشور، گفت: کل برنامه‌ها بهینه‌سازی در واحدهای بخار سیکل ترکیبی و همچنین در بحث بازتوانی نیروگاه‌های قدیمی و جایگزینی واحدهای با راندمان پایین 15 میلیارد مترمکعب صرفه‌جویی به دنبال دارد.

مدقق با تاکید بر اینکه برای این مساله برنامه‌ریزی‌ لازم صورت گرفته است، گفت: اجرای این طرح منوط به این است که هم برای بخش خصوصی جذابیت داشته باشد و برای نیروگاه‌های دولتی منابع تامین شود.

***تبدیل نیروگاه‌ها به سیکل ترکیبی نیازمند 11 میلیارد یورو

وی افزود: طبق برآوردهای صورت گرفته بالغ بر 11 میلیارد یورو برای تبدیل نیروگاه‌های گازی به سیکل ترکیبی سرمایه نیاز است و این مساله در برنامه هفتم توسعه دیده شده و برنامه‌ریزی‌های لازم نیز صورت گرفته است اما تحقق آن منوط به این است که برای سرمایه‌گذار جذاب باشد.

با افزایش توان نیروگاه‌ها و از رده خارج کردن نیروگاه‌های فرسوده و تبدیل واحدها به سیکل ترکیبی نه تنها می‌توان میزان تولید را افزایش داد بلکه میزان راندمان نیروگاه‌ها نیز افزایش پیدا می‌کند، در این بین می‌توان با صرفه‌جویی گاز نیز در راستای حل ناترازی موجود گام برداشت.