دورکاری بانوان شاغل؛ الزام فراموش‌شده

19 آذر سال جاری پیش‌نویس آیین‌نامه جدید دورکاری به استناد اصل صد و سی و هشتم قانون اساسی برای نظرخواهی عمومی از سوی سازمان اداری و استخدامی با اهداف ارتقای بهره‌وری، حذف فعالیت‌های غیرضرور، افزایش بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در ارائه خدمات همراه با حفظ مطلوبیت ارائه خدمات، منتشر شد. موضوعی که شاید بسیاری از بانوان شاغل و دارای فرزند منتظر ابلاغ آن هستند تا شاید با استفاده از فرصت دورکاری بتوانند بخشی از برنامه‌های زندگی، خانه‌دار، تربیت فرزند و هزاران برنامه دیگر خود را با آن تنظیم کنند.

اینکه آیا مادران شاغل در عرصه‌های مختلف می‌توانند از این فرصت استفاده کنند یا نه باید آن را پس از تهیه پیش‌نویس آیین‌نامه‌ جدید دورکاری از سوی سازمان اداری و استخدامی کشور جست‌وجو کرد.

**برخی از الزامات آیین‌نامه جدید دورکاری

براساس ماده یک این آیین‌نامه، ‌کارمند دستگاه اجرایی شامل کارمند رسمی، آزمایشی، پیمانی و قراردادی که عهده‌دار مسئولیتی (پستی) با انجام وظیفه یا مجموعه وظایف با قابلیت دورکاری است و در چارچوب ضوابط تعیین‌شده در این آیین‌نامه، مشمول دورکاری می‌شود.

همچنین در ماده دو این آیین‌نامه پست‌های سازمانی که نیاز به تعامل رودررو با خدمت‌گیرنده (تعاملات و مراجعات حضوری) درون‌سازمانی یا برون‌سازمانی ندارند، بی‌نیاز از دسترسی به داده‌ها و اطلاعات طبقه‌بندی‌شده (محرمانه، سری، فوق سری و … ) برای انجام فعالیت‌ها و تحمیل نشدن هزینه‌های اضافی به دستگاه باشد و دسترسی یا برخورداری از امکان دسترسی مجازی به سامانه‌ها، پایگاه‌های اطلاعاتی و اسناد مورد نیاز داشته باشد، امکان استفاده از شرایط دورکاری را دارند.

*بانوان شاغل و مشکلات نگهداری فرزندان

این آیین‌نامه در 21 ماده برای نظرخواهی عمومی منتشر شده است تا اعلام نظرات بانوان شاغل مسیری برای بهره‌مندی از زنانی که امکان استفاده از این فرصت را دارند، فراهم کند. فرصتی که دوران همه‌گیری کرونا نشان داد که بسیاری از مشاغل را با دورکاری بهتر می‌توان انجام داد.

یکی از مهم‌ترین مشکلات بانوان شاغل دارای فرزند، هزینه‌های بالای مهدکودک و نداشتن شرایط نگهداری از نوزادان، خردسالان و فرزندان آنان توسط یکی از نزدیکان است؛ بنابراین چاره‌ای جز استفاده از مهدکودک ندارند که این موضوع هم به نوعی برای برخی به خاطر شرایط اقتصادی فراهم نیست. در چنین شرایطی دورکاری به‌عنوان بهترین بستر برای داشتن زمینه‌های اشتغال و وظیفه بزرگ مادری از سوی برخی از بانوان است.

اکنون بسیاری از مادرانی که حتی امکان استفاده از مهدکودک برای فرزند خود را دارند در برخی از مواقع به‌دلیل مشکلات مختلف مانند بیماری یا هر نوع مشکل دیگر، نمی‌توانند کودکشان را به مهدکودک‌ها بسپارند که می‌توان این مشکل را با استفاده از فرصت دورکاری حل کرد تا هم این قشر از شاغلان کمتر متحمل فشار و استرس روحی ناشی از نگهداری از فرزند در شرایط خاص شوند و هم بتوانند به فعالیت کاری خود ادامه دهند.

یکی از موضوعاتی که مورد توجه دولت و سازمان اداری و استخدامی کشور برای استفاده از دورکاری مدنظر است، موضوع افزایش کیفیت کار در شرایط دورکاری بانوان است زیرا برخی این فرصت را راه فراری برای انجام ندادن فعالیت کاری و به نوعی گریز از فعالیت‌های روزانه خود می‌دانند اما برخی از بانوان شاغل به دلیل مشکلات جدی که دارند از این فرصت به نحو احسن استفاده خواهند کرد.

شاید برخی همیشه از فرصت‌های پیش‌آمده همچون دورکاری سوءاستفاده کنند اما بانوانی هستند که به‌دلیل داشتن نوزاد چندماهه فرصت دورکاری را غنیمتی بزرگ برای تربیت فرزند و ادامه فعالیت کاری خود می‌دانند تا از این طریق بتوانند هم به زندگی فرزند خود به بهترین شیوه رسیدگی کنند و هم از طرفی دیگر به‌دلیل اشتغال در دستگاه اجرایی یا بخش خصوصی، این فرصت کاری را از دست نداده و به‌صورت دورکاری ادامه فعالیت خود را به سرانجام برساند.

دورکاری ازجمله روش‌های انجام کار است که با توجه به سه عنصر اصلی خدمات، فناوری و نیروی انسانی طراحی می‌شود و اجرای مطلوب آن وابسته به وجود پنج پیش شرط اولیه است.

این پیش‌شرط‌ها شامل وجود خدماتی با ماهیت انجام / ارائه به صورت غیرحضوری (دارای خروجی مشخص و قابل سنجش در بازه زمانی)، وجود فناوری تولید و ارائه خدمت (سخت‌افزاری و نرم‌افزاری)، استقرار نظام مدیریتی متناسب (برنامه‌ریزی، مدیریت منابع انسانی، مدیریت پروژه) با دورکاری، ‌ برخورداری کارمند (نیروی نیروی) از ویژگی‌های دانشی، مهارتی و رفتاری متناسب با دورکاری و برخورداری مدیر از ویژگی‌های دانشی، مهارتی و رفتاری متناسب با دورکاری است.

بدین ترتیب زمانی انجام کار به شیوه دورکاری معنی می‌یابد که این پیش‌شرط‌ها با محوریت سه عنصر اصلی، مورد توجه قرار گیرد. در غیر این صورت اجرای دورکاری دارای تبعات منفی با اثر گسترده ازجمله افزایش هزینه، کاهش کمیت و کیفیت خدمات، نارضایتی ارباب رجوع، کاهش بهره‌وری و مشکلات دیگر در فعالیت‌های کاری خواهد بود.

در تکمیل پیش‌نویس آیین‌نامه دورکاری (مصوب سال 1389) سعی شده است در انطباق با مبانی علمی، قوانین و مقررات و نیز تجارب حاصل از اجرای دورکاری در ایران و نیز سایر کشورها موضوعات اساسی با اهداف ارتقای بهره‌وری، حذف فعالیت‌های غیرضرور، افزایش بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در ارائه خدمات همراه با حفظ مطلوبیت ارائه خدمات مورد توجه باشد.

**فرصت اشتغال و تربیت فرزند دو مقوله مهم بانوان شاغل

اشتغال و مادر بودن به‌عنوان دو مقوله و فرصت مهم برای هر بانوی شاغل در شرایط اقتصادی است. هم فرصت شغلی را نیاز دارد تا زندگی را با حقوق به‌دست آمده از فعالیت‌های کاری ادامه دهد و هم فرزند خردسالی که در دوران مهم زندگی‌اش نیاز به حضور پدر و به ویژه مادر دارد با شرایط خاص آن را بزرگ کند.

مادر شاغل نه می‌تواند کار خود را در چنین شرایطی ترک کند و نه می‌تواند وظیفه مادری را نیمه‌کاره رها کند، ‌ اکنون اگر زمینه‌هایی برای دورکاری وی فراهم شود با یک تیر دو نشان را هدف خواهد گرفت.

*پیگیری معاونت زنان و خانواده برای موضوع دورکاری بانوان شاغل

یکی از موضوعاتی که همیشه مورد تأکید بانوان در نشست‌ها با مسئولان اجرایی مطرح شده همین موضوع دورکاری مادران شاغل است به طوری که انسیه خزعلی معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری دورکاری و بازنشستگی را از دو خواسته‌ اصلی بانوان شاغل می‌داند.

معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری با اشاره به مسئله دورکاری برای برخی مشاغل گفته است: در بسیاری از مشاغل ازجمله شغل خبرنگاران، دورکاری قابلیت اجرایی دارد؛ دورکاری در خبرگزاری‌ها و رسانه‌ها به‌دلیل داشتن وسایل ارتباط جمعی برای دریافت و تحلیل خبر، می‌تواند یک راهکار باشد.

خزعلی ادامه داد: بانوان شاغل به طور معمول چند درخواست دارند که مهم‌ترین آن‌ها، بازنشستگی پیش از موعد و دورکاری است. اکنون برای برخی از مشاغل امکان دورکاری وجود ندارد، بنابراین نمی‌توان انتظار داشت که دورکاری برای همه مشاغل اجرایی شود اما معاونت این موضوع را پیگیری می‌کند.

وی اظهار کرد: دولت برای تحقق سیاست‌های قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت، به توسعه مهدکودک در ادارات و تسهیل فرایند دورکاری زنان اهتمام ویژه دارد.