نگاهی به آمارهای آموزش عالی در سالگرد پیروزی انقلاب؛

زنان در آموزش عالی؛ از محرومیت تا سبقت

رشد 56 برابری دانشجویان و 30 برابری استادانِ زن

یکی از اهداف دولتمردان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، توسعه علمی متوازن و گسترش عدالت آموزشی است. توسعه علمی و عدالت زیربنای توسعه پایدار و همه‌جانبه است. براساس اصل 30 قانون اساسی، دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به‌طور رایگان گسترش دهد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز بارها بر این مورد تأکید کرده‌اند، در همین راستا ایشان در سال 1393 در اجرای اصل 110 قانون اساسی، سیاست‌های کلی «علم و فناوری» را ابلاغ کردند. افزون بر این، سند چشم‌انداز 20 ساله، نقشه جامع علمی کشور، سند راهبردی کشور در امور نخبگان و سند دانشگاه اسلامی همگی در این راستا تصویب شده‌اند.

برای اینکه تصویری روشن‌تر و مبتنی بر آمار مستند از وضعیت آموزش عالی کشور به دست آوریم، با دکتر احمد سعیدی، مدیر گروه پژوهش‌های آماری، فناوری اطلاعات و رصد اشتغال موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی گفت‌وگو کرده‌ایم.

دکتر سعیدی دانش‌آموخته اقتصاد آموزش عالی، عضو هیئت علمی مؤسسه و متخصص در زمینه مهارت‌افزایی در آموزش عالی است. ایشان همچنین مسئول تدوین گزارشات جهاد تبیین حوزه پیشرفت آموزش عالی بعد از انقلاب اسلامی ایران نیز هست.

مؤسسه‌ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی به‌عنوان اتاق فکر و مغزافزار وزارت علوم در سال 1348 تأسیس شد. این مؤسسه هم اکنون با داشتن اعضای هیئت علمی و یاوران علمی متخصص در قالب هفت گروه آموزشی، در زمینه‌های مختلف آموزش عالی تحقیق و مطالعه می‌کنند. یکی از مأموریت‌های اساسی این مؤسسه، مرجعیت رسمی گردآوری و انتشار آمار آموزش عالی ایران است. پایگاه اطلاعات آمار آموزش عالی ایران، بیش از ٥٠ سال در مؤسسه سابقه داشته و همزمان با تأسیس آن در سال ١٣٤٨ پایه‌گذاری شده است.

سعیدی با استناد به داده‌های پایگاه اطلاعات و آمار آموزش عالی مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش در این گفت‌وگو، آمار مقایسه‌ای در بازه زمانی 1350 تا 1400 را در حوزه‌های مختلف آموزش عالی شامل تعداد دانشجویان و اعضای هیئت‌علمی کشور، میزان مشارکت زنان در آموزش عالی، تعداد دانشگاه‌های کشور، توسعه تحصیلات تکمیلی و آمارهای دیگر ارائه دادند.

این گفت‌وگو در مورد آمارهای زنان در آموزش عالی است که در ادامه می‌خوانید.

**رشد 56 برابری دانشجویان زن در آموزش عالی ایران

دانش‌آموخته اقتصاد آموزش عالی در مورد وضعیت حضور زنان در آموزش عالی به نسبت قبل از انقلاب اسلامی ایران، با اشاره به اهمیت مشارکت زنان در آموزش عالی گفت: حضور و مشارکت زنان در آموزش عالی می‌تواند برای هر کشوری فرصت تلقی شده و معیاری برای سنجش عدالت آموزشی و عاملی برای پیشرفت جامعه به حساب آید که می‌تواند به توسعه متوازن و عدالت محور منجر شود.

سعیدی افزود: در آموزش عالی ایران بعد از انقلاب اسلامی، شاهد حضور چشمگیر زنان در بخش جمعیت دانشجویی بودیم. میزان این پیشرفت نسبت به قبل از انقلاب رشد قابل توجهی را نشان می‌دهد و به طور مشخص طی 50 سال اخیر (1350-1400)، جمعیت دانشجویی زنان در آموزش عالی ایران روندی صعودی داشته است. به‌ویژه در چهار دهه بعد از انقلاب اسلامی به مرور تعداد دانشجویان زن در آموزش عالی افزایش یافت. به طوری که نه‌تنها عقب‌ماندگی رژیم گذشته جبران شد، بلکه در دهه 80 خورشیدی (1381-1388) سهم زنان در آموزش عالی ایران به بیش از 50 درصد رسید. به عبارتی در این بازه زمانی، تعداد دانشجویان زن، بیشتر از دانشجویان مرد شد.

وی یادآور شد: جمعیت زنان دانشجو از 19 هزار و 27 نفر در سال تحصیلی 50-1349، به یک میلیون و 510 هزار و 426 نفر در سال 1400-1399 افزایش یافته است؛ به عبارتی طی 50 سال اخیر، جمعیت دانشجویان زن بیش از 56 برابر شده است. همچنین متوسط رشد کل جمعیت دانشجویی طی همان بازه زمانی، 50 برابر بوده است.

**به عبارت دیگر، شتاب رشد زنان در آموزش عالی، طی چهار دهه بعد از انقلاب، حتی از متوسط شتاب کل جمعیت دانشجویی کشور بالاتر بوده است که بی‌شک نشان از میزان توجه و اهمیت آموزش زنان در نظام مقدس جمهوری اسلامی دارد.

*رشد 30 برابری تعداد اعضای هیئت‌علمی زن

وی در مورد جمعیت زنان عضو هیئت علمی گفت: طی دوره 50 سال اخیر، تعداد زنان هیئت علمی در آموزش عالی ایران روندی صعودی داشته است؛ به‌ویژه در چهار دهه بعد از انقلاب اسلامی شاهد افزایش چشمگیر زنان هیئت علمی در آموزش عالی بوده‌ایم؛ طوری که تعداد اعضای هیئت علمی زن طی این دوره 30 برابر شده است. در حالیکه طی همین دوره، تعداد اعضای هیئت علمی تنها 11 برابر شده است.

***همچنین سهم زنان هیئت علمی از کل اعضای هیئت علمی کشور از هزار و 894 نفر در سال 57-1356 (15 درصد) به 24 هزار و 15 نفر (27 درصد) در سال 1400-1399 رسیده است.

این پژوهشگر خاطرنشان کرد: آمار فوق نشان می‌دهد شتاب رشد تعداد زنان هیئت علمی در آموزش عالی، طی این بازه زمانی سه برابر مردان بوده که نشان از میزان توجه و اهمیت آموزش زنان در نظام مقدس جمهوری اسلامی دارد. همچنین طی این مدت نسبت عضو هیئت علمی زن به مرد، از 14 واحد درصد (به ازای هر 100 عضو هیئت علمی مرد، 14 عضو هیئت علمی زن) در سال 50-1349 به 38 واحد درصد در سال 1400-1399 رسیده و در سال 1400-1399، تعداد زنان هیئت علمی کل کشور، 24 هزار و 15 نفر و تعداد کل اعضای هیئت علمی کشور 86 هزار و 889 نفر بوده است