نقد و بررسی کتاب «دانشنامۀ مطبوعات ایران»؛

تاریخ در میان صفحات مطبوعات نهفته است

جست‌وجو در تاریخ 200 ساله روزنامه‌نگاری

نشست نقد و بررسی کتاب «دانشنامۀ مطبوعات ایران» عصر یک‌شنبه، ٢٩ بهمن در نمایشگاه رسانه‌های ایران برگزار شد.

در این نشست، محمدجعفر محمدزاده، سرپرست دانشنامۀ مطبوعات ایران، راضیه آبادیان، ویراستار علمی، غلامرضا عزیزی، رئیس پیشین پژوهشکدۀ اسناد سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران و محمدمهدی مقیمی‌زاده، یکی از همکاران دانشنامه حضور داشتند.

رئیس پیشین پژوهشکدۀ اسناد سازمان اسناد و کتابخانۀ ملی ایران ضمن تعریف از عملکرد گروه چند نکته را به‌عنوان تفاوت نسبت به جلد اول کتاب یادآور شد و و گفت: جلد دوم این مجموعه که امروز از آن رونمایی شد، نسبت به جلد نخست دو تفاوت دارد؛ اول اینکه تصاویر رنگی نیست. دوم اینکه مقدمۀ جلد دوم - که به آن مقدمۀ فنی می‌گویم- نسبت به جلد اول بسیار کوتاه است و این اطمینان قلبی مخاطب نسبت به کار را کاهش می‌دهد.

عزیزی ادامه داد: البته این قبیل کارهای بزرگ نیازمند حامی مالی است و بدون حامی مالی، معمولاً مشکلاتی در کار ایجاد می‌شود. اگر حامی مالی وجود داشت، شاید کار به چهار مرحله نمی‌کشید و بسیاری از مشکلات نیز وجود نداشت.

او دربارۀ نقاط قوت کار این دانشنامه نیز گفت: کار جمع‌آوری اطلاعات به شکل میدانی بوده است. بنابراین بسیاری از اطلاعات جمع‌آوری شده در کتاب فقط گردآوری نیست؛ بلکه گزارش‌های کامل و دقیقی است که تا به حال انجام نشده بود.

این سندپژوه اضافه کرد: خوشحالم که جلد سوم این دانشنامه قرار است سال آینده منتشر شود. اگر مدخل‌های تأثیرگذار به‌عنوان ضمیمه نیز به آن اضافه شود، هیچ مراجعه‌کننده‎ای دست خالی نمی‌ماند.

مقیمی‌زاده نیز که طی یک سال گذشته دورادور همکاری در دانشنامه را با گروه ادامه داده است؛ دربارۀ روند کار گفت: کارهای بزرگ نیازمند حمایتگر مالی هستند و عرف دانشنامه‌نگاری پرداخت حق‌التألیف به مؤلفان است. او درباره انتخاب مدخل‌ها توضیح داد و گفت: اسامی بعضی از نشریات در این دانشنامه نیست. چون برای انتخاب مدخل باید سه مؤلفه شامل؛ قدمت، اهمیت و طول دور انتشار نشریه مدنظر قرار گیرد. بنابراین بعضی از این نشریه‌ها به همین دلیل حذف شده‌اند. پیشنهاد می‌کنم در جلدهای آینده مدخل‌های کمتری انتخاب شوند. در انتخاب مدخل بیشتر باید به این فکر شود که اطلاعات کافی درباره نشریه موردنظر وجود داشته باشد و بتوان از آن‌ها مقاله کاملی تهیه کرد.

وی در پاسخ به این پرسش که انگیزه تألیف این دانشنامه چه بوده است؛ توضیح داد: مطبوعات بخش مهمی از تاریخ ایران است. تاریخ فقط چیزی نیست که تاریخ‌نگاران آن را می‌نویسند؛ بلکه بعضی از مسائل تاریخی را فقط باید میان صفحه‌های مطبوعات جست‌وجو کرد.

این پژوهشگر ادامه داد: تلقی اشتباه این بود که هر روزنامه با انتشار شمارۀ تازۀ خود، باعث مرگ شمارۀ قبلی می‌شود. اما حقیقت این است که هرشماره از هرروزنامه، ثبت‌کنندۀ تاریخ یک‌روز از کشور ماست. بنابراین در تاریخ دویست‌سالۀ روزنامه‌نگاری ما، هیچ اتفاقی نبوده که در یکی از نشریات ثبت نشده باشد. بنابراین این ضرورت نشان می‌دهد که باید لابه‌لای صفحه‌های مطبوعات به‌دنبال وقایع تاریخی بود.

او دربارۀ مقالۀ سرنوشته‌های مطبوعات ایران گفت: این مقاله دربارۀ انتخاب آیه قرآن، حدیث، شعر و… است که درست زیر نام نشریه‌ها آمده است. این نشان می‌دهد که در هر دوره از تاریخ مطبوعات، هرنشریه، چه شعاری را انتخاب کرده است.

بیست‌وچهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران از 29 بهمن آغاز شده و تا چهارشنبه دوم اسفند در مصلی امام خمینی (ره) برپا خواهد بود.