نسخه پیش روی شهر برای میزبانی از بهار دل‌ها و فصل‌ها

بازگشت به هویت، تعریف مکان‌رویدادها

مهیا کردن پویایی شهر برای بعد از افطار اسلام دین سوگواری نیست

 همزمانی نوروز و ماه مبارک رمضان که سال گذشته آغاز شد و سال 1403 سال دوم را طی خواهد کرد و تجربه بدیعی را برای شهروندان روزه‌دار و حتی مسافران نوروزی رقم خواهد زد اما همزمانی این دو مناسبت نیازمند مدیریت شهری و گردشگری بسیار منضبط و پیچیده‌ای است که بتواند ارزش‌ها و حرمت معنوی ماه مبارک رمضان و آسایش مسافران نوروزی را در شهرهایی که مقصد گردشگران هستند به‌خوبی حفظ کند.

زیرا هرساله از اواخر اسفندماه افراد چمدانشان را بسته و آماده سفر می‌شوند و سفرهای نوروزی معمولاً تا پانزدهم فروردین‌ماه سال جدید ادامه دارد. نوروز 1403 از آغازین روز خود میزبان ماه مبارک رمضان خواهد بود زیرا این ماه مبارک طبق تقویم قمری از 23 اسفند آغاز شده و تا فروردین‌ماه ادامه دارد که نیازمند رعایت حرمت این ماه در همه مکان‌ها و محافل عمومی است.

اما متأسفانه در شهر توریستی همچون همدان هنوز اطلاع دقیقی از وضعیت شهر و چگونگی آماده‌سازی آن به لحاظ المان و مبلمان شهری برای برگزاری دو رویداد ملی و مذهبی و تعریف برنامه در دست نیست؛ حال آنکه به‌نظر می‌رسد باید برای استفاده بهتر روزه‌داران و حتی مسافران نوروزی، برنامه‌ریزی دقیقی در دستور کار قرار گرفته و برنامه و زیرساخت‌های پیش‌بینی‌شده به‌صورت گسترده اطلاع‌رسانی شود.

زیرا متأسفانه ماه مبارک رمضان در کشور ما با برخی سخنان و اظهارنظرهای سلبی از سوی برخی مسئولان در بخش‌های خبری مبنی بر برخورد با روزه‌خواری آغاز می‌شود؛ این در حالی است که ماه رمضان در بسیای از کشورهای اسلامی، بزرگترین عید و مراسم شادی آن‌هاست به‌گونه‌ای که تمام شهر آذین‌بندی‌شده، تمام برنامه‌ها در حول محور ماه مبارک رمضان برگزار می‌شود، ساعت کاری برخی اماکن تفریحی تغییر کرده و حتی مراکز خرید و فروشگاه‌های مهم ازجمله ویژندهای بزرگ تخفیف‌ها و حراج‌های عیدانه بزرگی به مناسبت ماه مبارک رمضان برای مشتریان خود در نظر می‌گیرند، رفتاری که سبب شده شهرهای کشورهای حاشیه خلیج فارس و کشوری مثل ترکیه در ماه رمضان به جای آنکه روزهای خلوتی را بگذرانند، گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به سوی خود بکشانند.

جالب‌تر اینکه رویارویی با ماه رمضان در این کشورها به‌ویژه با وجود توریست‌های زیاد در این ایام شکل صادرات فرهنگی و مذهبی به خود دارد به گونه‌ای که گردشگران در این ایام شاهد صحنه‌هایی هستند که در دیگر ماه‌های سال نمی‌توانند آن را ببینند. برای همین متقاضی برای سفر به این کشورها در ایام ماه رمضان بسیار زیاد است.

برای مثال برنامه‌هایی مانند برگزاری افطاری‌های بزرگ در مساجد تاریخی، پخش و توزیع افطاری و شیرینی‌های سنتی مخصوص به هر کشور، مراسم‌های قرآن‌خوانی در مناطق مختلف، برنامه‌های شبانه افطار تا سحر و حتی غذافروشی‌ها و آشپزی‌های خیابانی تا طبل‌زنی در ساعات سحر ازجمله برنامه‌هایی‌ست که برای ماه مبارک رمضان تدارک دیده می‌شود تا جشن رمضان باشکوه‌ هرچه تمام‌تر و شادتر از باقی ایام سال برگزار شود و این ماه برای همه گروه‌های مذهبی از روزه‌داران تا کسانی که حتی مسلمان نیستند عزیز و بزرگ دانسته شود و شیرین‌ترین روزهای سال را برایشان رقم بزند.

به دیگرسخن تقارن ماه رمضان با نوروز 1403 حالا بهانه و فرصت بسیار مغتنم و مناسبی است که تقارن این دو بهار در شهرهای کشور به‌ویژه همدان پایتخت تاریخ تمدن ایران از سوی مدیریت شهری بسیار باشکوه‌تر، بهتر و بزرگتر از سال‌های قبل برگزار شود و شهروندان همدانی در سال 1403 همزمان به استقبال دو بهار بروند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص چگونگی مهیا کردن شهر برای برگزاری این رویداد ملی و مذهبی با معاون سابق وزیر راه و شهرسازی و عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه بوعلی سینا گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدسعید ایزدی با بیان اینکه یقیناً برای برگزاری همزمان دو رویداد ملی و مذهبی ماه مبارک رمضان و عید نوروز در فضای شهری داشتن برنامه یک برنامه منطق با علم مدیریت شهری یک الزام است، گفت: این نکته وقتی اهمیت دوچندان پیدا می‌کند که بدانیم ما در شهرسازی نیز موضوعی با ‌عنوان مکان رویداد داریم که به عرصه‌هایی از شهر اطلاق می‌شود که تجهیز شده تا بتوان از آن به‌عنوان مکان رویدادهای مختلف ملی، مذهبی، فرهنگی و اجتماعی در شهر یاد کرد.

وی، با ابراز اینکه در حقیقت این فضاها ضمن ارتباط با مردم، باعث سرزندگی و نشاط در شهر می‌شوند تأکید کرد: متأسفانه علیرغم اهمیت موضوع، طی چنددهه اخیر کمترین توجهی به این ساختارشده، درواقع به تأثیر قلمرو عمومی در شهر پرداخته نشده است.

عضو هیئت‌علمی گروه معماری دانشگاه بوعلی سینا در پاسخ به این سؤال که این برنامه و تجهیز شهر بنا به رویداد‌های پیش‌رو چگونه باشد که کارآمدی لازم را داشته باشد؟ تصریح کرد: به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین نکته حائز اهمیت این است که برنامه‌ها، اقدامات، تجهیز فضا و همه کارهایی که در دستور کار قرار می‌گیرند باید زمینه ارتباط لازم را فراهم کنند.

ایزدی افزود: این مفهوم در شهرسازی به‌عنوان رویکرد زمینه‌گرا مورد توجه قرار می‌گیرد، یعنی آنچه انجام می‌شود برگرفته از فرهنگ، بوم، اقلیم و جغرافیا است.

وی با تأکید بر اینکه ما در گذشته شهرهای خودمان برگزاری چنین رویدادهایی را به بهترین شکل ممکن در مقیاس‌های مختلف تجربه کرده‌ایم اذعان کرد: آیین و مراسم‌های فرهنگی و اجتماعی که در ایام مختلف در محلات و چمن‌های شهر همدان در گذشته نه‌چندان دور انجام می‌شد، خود گواه این ادعا است.

معاون سابق وزیر راه وشهرسازی با تأکید بر اینکه اگر برگزارکنندگان، طراحان و مدیران مرتبط با برنامه‌ریزی حوزه شهر نگاهی به داشته‌هایمان بیندازند، یقیناً ویژگی‌هایی را کشف می‌کنند که درنهایت باعث هویت‌مندی این اقدامات خواهد شد، اذعان کرد: درواقع به‌دنبال آن نیستیم که چیزی خارج از جامعه شهری همدان به شهر تحمیل و وارد کنیم زیرا ما خود دارای سابقه و پیشینه‌ای پربار در اجرای چنین برنامه و فضاسازی‌ها هستیم.

ایزدی ادامه داد: برای مثال شوق و اشتیاقی که در گذشته بین محلات همدان جهت همکاری برای برگزاری مراسم‌های ملی و مذهبی وجود داشت، نمونه این بسترهای موجود است.

وی با بیان اینکه به‌منظور دستیابی به یک نسخه اختصاصی برای داشتن برنامه کارآمد، نیازمند بازخوانی داشته‌های گذشته شهر هستیم، ابراز کرد: نکته بعدی متناسب‌سازی فضا برای انجام اقدامات در قالب فضاسازی و انجام رویدادها است برای مثال ما طی سال مراسم‌هایی را به مناسبت‌های مختلف در شهر داریم اما سؤال این است که آیا این آیین‌ها مکان مناسبی در شهر برای بروز و ظهور دارند یا خیر؟

معاون سابق وزیر راه و شهرسازی در پاسخ به این سؤال گفت: متأسفانه چنین فضایی در بیشتر شهرهای ما وجود ندارد و به همین دلیل است که مردم در خیابان‌ها و پیاده‌روها حاضر شده و در پی آن با تداخل سواره و پیاده شاهد برهم خوردن کیفیت و ساختار آن آیین و مراسم هستیم، در حالی که ما می‌توانیم در برنامه‌ریزی برای شهر مکان‌رویدادهایی را تعریف و آن را به مناسبت‌های مختلف تجهیز کرده و برای بهره‌مندی هرچه بهتر از آن، برنامه روشنی را تدوین کنیم.

ایزدی با تأکید بر اینکه خوشبختانه طی یک دهه گذشته در همدان چند محور پیاده و فضای عمومی مناسب برای برگزاری رویدادهای ملی و مذهبی ایجاد شده که می‌توان در این روزها آن‌ها را با نگاه ملی و مذهبی تجهیز کرد، افزود: در مقیاس شهری این محورها، فضاها و در مقیاس محله نیز مرکز محله‌های شهر همدان می‌تواند بستر مناسبی جهت برنامه‌ریزی مدیریت شهری باشد.

وی با بیان اینکه تجهیز این عرصه‌های شهری به امکاناتی که شهر را برگزاری این رویدادهای ملی و مذهبی مهیا می‌کند، به طرق مختلف امکان‌پذیر است، تشریح کرد: برای مثال نورپردازی مناسب از ویژگی‌های این مکان‌رویدادها است که می‌تواند در ساعات مختلف زمینه را برای بروز چنین رویدادهای فرهنگی و مذهبی فراهم کند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان ادامه داد: مبلمان شهری مناسب نیز از دیگر زیرساخت‌هایی است که می‌تواند دربرگیرندگی و همه‌شمول بودن این برنامه‌ها را برای شهروندان به‌دنبال داشته باشد.

ایزدی با تأکید بر اینکه حتی مسائل جزئی‌تر مثل کف‌سازی مناسب مکان‌رویدادها نیز از دیگر مؤلفه‌های تأثیرگذار در اجرای برنامه‌های کارآمد است، عنوان کرد: به‌کارگیری اَعلام و نشانه‌گذاری مناسب به‌منظور اطلاع‌رسانی و جلب مشارکت نیز از دیگر بخش‌هایی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه نکته حائز اهمیت دیگر در فراهم کردن شهر برای برگزاری همزمان عید نوروز و ایام ماه مبارک ضمن نظرسنجی و جلب مشارکت مردم این است که هر کدام از رویداد و اقدامات انجام‌شده را به طرق مختلف پایش و رصد کرده و آسیب‌شناسی کنیم تا با شناسایی ضعف‌ها در انجام رویدادهای آتی این خلأها را بتوانیم مرتفع کنیم، افزود: انجام این کار در رسیدن به اهداف غایی رویدادها کمک شایانی به ما می‌کند.

این استاد برنامه‌ریز شهری با بیان انتقادآمیزی عنوان کرد: بنده نمی‌دانم چرا هرچه جلوتر می‌رویم تعبیر نسل جوان ما از مذهب و دینداری، سوگواری است در حالی که دین اسلامی و مذاهب آن سرشار از شعف و شادمانی است که متأسفانه به فراموشی سپرده شده‌اند زیرا بهترین خاطرات زندگی ما به دوران کودکی‌ام در محلات شهر همدان بازمی‌گردد درست وقتی که ماه مبارک زمان با نوروز مقارن شده بود.

ایزدی با بیان اینکه در این ایام ساعات بعد از افطار یکی از شیرین‌ترین خاطرات من است، زیرا توانسته بودیم در شهر دو رویداد ملی و مذهبی را باهم پیوند دهیم، ابراز کرد: شهر در آن ساعات و حتی تا صبح‌دم و هنگام اذان صبح غلغله بود و من اجازه داشتم تا ساعاتی از شب به همراه بچه‌محله‌ها در کوچه و محله بازی کنم، در عین حال محله به گونه‌ای آذین بسته شده و برنامه‌ریز‌ی شده بود که حتی خانم‌ها می‌توانستند با همسایگان در تعامل باشند و به دید و بازدید بروند.

وی با تأکید بر اینکه حضور در شهر بعد از افطار خود یک جریان اجتماعی و فرهنگی بی‌نظیر را رقم می‌زند، خاطرنشان کرد: علاوه بر این می‌توان حتی ایام سوگواری ماه مبارک را نیز به گونه‌ای در شهر برنامه‌ریزی کنیم که در ذهن مردم تبدیل به یک خاطره شود.