آتن یونان، مبتکر و مروج پارک‌های پاکتی شهری

آتن مانند بسیاری از شهرهای بزرگ دیگر در سراسر اروپا و جهان، طی دهه‌های گذشته از کمبود فضاهای عمومی در دسترس رنج می‌برد. الگوی شهرسازی دهه‌های گذشته و شرایط ایجاد شده در این شهر، به‌ویژه پس از موج‌های مهاجرت خانگی از روستاها به پایتخت، همچنین ورود مهاجران از کشورهای دیگر، منجر به ایجاد فضای زندگی متراکم نه‌تنها در مرکز شهر، بلکه در بسیاری از مناطق دیگر شده است.

 

در واقع، تراکم شهری آتن همراه با ساختمان‌های نامتناسب، چالشی مضاعف برای شهرداری ایجاد می‌کرد، به‌طوری‌که شهر علاوه بر کمبود فضاهای باز، با وضعیت متروکه بسیاری از فضاهای باز موجود مواجه بود و این دلیلی برای ترویج ایجاد پارک‌های جیبی شد.

**پارک جیبی چیست؟

به گفته محققان، پارک‌های جیبی، باغ‌های کوچکی در فضاهای شهری هستند که اغلب در زمین‌های بلااستفاده فراموش‌شده ایجاد می‌شوند. هدف از ایجاد این فضاهای سبز، فراهم آوردن یک راه‌حل تاکتیکی-اقتصادی شهرسازی است که به‌راحتی قابل اجرا باشد و استفاده از فضا را با اهداف متنوع تغییر دهد.

یکی از جالب‌ترین اهداف در مورد آتن، مبارزه با جرم و جنایت در برخی از فقیرترین محله‌ها است. بحران‌های متعددی که یونان و این شهر تجربه کرده‌اند حتی گردشگران را به این سوال واداشته است که «آیا آتن امن است؟»

این شهر در سال‌های گذشته بحران اقتصادی بدی را تجربه کرد و هنوز این خاطره در ذهن بسیاری از افراد مانده است و به‌نظر برخی هنوز آن‌طور که باید فضای شهری امنی ندارد. اکنون آتن با افزایش پارک‌های پاکتی توانسته رویکرد جدیدی را در بین شهرهای اروپایی و حتی جهان به وجود بیاورد.

*پارک‌های جیبی آتن

کلان‌شهر آتن در قرن شانزدهم قبل از میلاد با تاریخچه‌ای تقریباً چهار هزار ساله تأسیس شد و بنابراین یکی از قدیمی‌ترین شهرهای جهان است. با جمعیتی بالغ بر سه میلیون نفر و تراکم بیش از 19 هزار نفر در هر کیلومتر مربع، رشد غیررسمی آن یک چالش هزاران ساله را برای آن فراهم کرده است و از نظر رعایت حداقل استانداردهای بهداشتی، بهداشت عمومی یا محیط زیست آن را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است.

آتن از مانیفست برنامه‌ریزی شهری پیروی نمی‌کند و یک طرح فشرده مطابق با پیکربندی سنتی خود دارد و به همین دلیل مشکل این است که چگونه پارک‌ها را می‌توان وارد شهری ادغام کرد که اکنون مملو از جمعیت است.

*مدل عمومی‌خصوصی پارک‌های جیبی

راه‌حل برای آتن پیروی از مدل پارک جیبی است که در جریان بازسازی اروپا پس از جنگ جهانی دوم برای بهبود کیفیت زندگی ساکنان پدیدار شد و هزینه آن با پول خصوصی از شرکت‌های داخل شهر پرداخت شد. برنامه «شهر خود را بپذیرید» به شرکت‌ها، انجمن‌ها یا شهروندان این امکان را می‌داد که هزینه‌های بهبود شهری را زمانی که بودجه‌های شهرداری محدود است، بپذیرند.

برای مثال در سال 2020، شرکت مشاوره Deloitte از ایجاد یک فضای سبز کوچک برای ساکنان منطقه 6 آتن حمایت کرد. هدف، پروژه‌ای با ویژگی ایجاد یادبودها یا شگفتی‌های عجیب‌وغریب نبود که اغلب در پارک‌های عمومی دیده می‌شد، بلکه یک مسیر آسفالت کوچک بود که با پوشش گیاهی محلی و چند درخت در کنار نیمکت‌ها تزئین شده بود. پس از این اقدام، سازمان‌های مختلف شهری هریک پارک‌های جیبی بسیاری را در گوشه و کنار آتن اضافه کردند.

جدیدترین پارک جیبی آتن اکنون به جدیدترین فناوری روز مجهز است. این فضای سبز به طور مستقل توسط سیستم‌های فتوولتائیک کار می‌کند که شامل یک پنل دیجیتال با اطلاعات دما، رطوبت و سایر پارامترهای محیطی است. این پارک جیبی با نام کولونوس با حمایت گروه هراکلس، تولیدکننده پیشرو سیمان در یونان، توسعه یافته است.

*مزایای پارک‌های جیبی

اهداف اولیه پروژه‌های پارک جیبی شامل دسترسی شهروندان به مناطق سبز، همچنین ایجاد سایه در طول دوره‌های گرمای مکرر است. اهداف دیگری مانند کاهش جرم و جنایت با جذب شهروندان بیشتر در خیابان‌ها یا مقابله با تنهایی، به‌ویژه در میان جمعیت مسن نیز وجود دارد.

فضای باز عمومی محله‌ها در بسیاری از شهرهای جهان به‌تازگی به دلیل محدودیت‌های ترافیکی برای حفظ سلامت عمومی ارزش بیشتری پیدا کرده است. امروزه این فضاهای سبز کوچک برای همه سنین و موقعیت‌های اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرند و به فضاهای امنی تبدیل شده‌اند که کیفیت زندگی ساکنان را بهبود بخشیده است و اکنون شهروندان می‌توانند از فضاهای خنک‌تر، نیمکت‌ها و تنوع زیستی بیشتر شهری در کنار خانه‌های خود لذت ببرند.

به طور کلی استفاده از درختان و پوشش گیاهی در قالب پارک‌های پاکتی مزایایی فراتر از کاهش جزایر گرمایی شهری دارد، ازجمله:

کاهش مصرف انرژی: درختان و پوشش گیاهی که به‌طور مستقیم بر ساختمان‌ها سایه می‌اندازند، نیاز به انرژی برای تهویه مطبوع را کاهش می‌دهند.

بهبود کیفیت هوا و کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای: با کاهش تقاضای انرژی، درختان و پوشش گیاهی تولید آلودگی هوا و انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهند. آن‌ها همچنین آلاینده‌های هوا را حذف می‌کنند و دی‌اکسید کربن را ذخیره و جدا می‌کنند.

بهبود مدیریت آب طوفان و کیفیت آب: پوشش گیاهی با جذب و فیلتر کردن آب باران باعث کاهش رواناب و بهبود کیفیت آب می‌شود.

کاهش تعمیر و نگهداری روسازی: سایه درختان می‌تواند روند خرابی روسازی خیابان را آهسته کند و میزان نگهداری مورد نیاز را کاهش دهد.

بهبود کیفیت زندگی: درختان و پوشش گیاهی ارزش زیبایی شناختی برای شهر دارد، زیستگاه بسیاری از گونه‌ها را فراهم می‌کنند و می‌توانند آلودگی صدا را کاهش دهند.