ابزار‌های جدید بانک مرکزی  برای افزایش حجم تسهیلات ساخت مسکن

تسهیلات ساخت مسکن، مهم‌ترین محور تحقق موضوع هدایت اعتبارات بانکی در جهت توسعه در دولت سیزدهم است. این رویکرد باید با تمرکز بر هدایت اعتبارات بانک‌های خصوصی و دولتی انجام پذیرد. ابتدا در این زمینه جریمه مالیاتی در نظر گرفته شده است و حالا هم بعد از تصویب در برنامه هفتم توسعه، مسیر جدیدی برای هدایت اعتبارات بانکی توسط مجلس برای تحقق اعطای تسهیلات ساخت مسکن به مردم فراهم شده است که این مسیر جدید تمرکز بر کاهش قدرت تسهیلات‌دهی بانک‌های متخلف در زمینه اعطای تسهیلات ساخت مسکن است. پس از صدور جریمه 26‌هزار میلیارد تومانی در آبان امسال برای بانک‌هایی که از پرداخت تسهیلات مسکن خودداری کرده بودند و البته هنوز گزارشی از پرداخت این جریمه ارائه نشده، حالا مجمع تشخیص مصلحت نظام مصوب کرد تا ترازنامه بانک‌هایی که به تعهدات خود در بخش مسکن عمل نمی‌کنند کاهش یابد.
کارکرد توسعه‌ای پول این است که بانک مرکزی پول ایجاد کند و با آن پول پروژه‌هایی ایجاد شود. باید بانک مرکزی رسالت توسعه‌ای خود را ایفا کند؛ در این رویکرد بانک مرکزی می‌تواند نسبت به آن بی‌تفاوت باشد و فقط با نرخ بهره بازی کند تا جلوی تورم گرفته شود یا می‌تواند به آن نظارت داشته باشد که آیا این پول صرف تشکیل سرمایه می‌شود یا خیر؟ و اینجاست که بانک مرکزی می‌تواند نقش توسعه‌ای داشته باشد و هیچ لزومی هم ندارد که چیزی حتی یک ریال روی رشد پایه پولی و نقدینگی گذاشته شود و فقط باید به جریان که وجود دارد نظارت کند و آن را تصحیح کند و به نوعی هدایت اعتبارات بانکی به سمت بخش ساخت مسکن رخ دهد. از همین روست که نقش بانک مرکزی در هدایت اعتبارات بانکی بسیار پررنگ خواهد شد.
به علاوه اخذ جریمه از بانک‌های خصوصی که همراهی با نهضت ملی مسکن نداشتند؛ دو مصوبه مهم در بودجه و برنامه هفتم توسعه نیز به تصویب رسیده است که اولاً شاهد افزایش سرمایه بانک‌های همراه با اعطای تسهیلات ساخت مسکن باشیم و از طرف دیگر قدرت اعتباردهی بانک‌های متخلف نیز کاهش خواهد یافت تا بدین ترتیب بانک‌های متخلف در زمینه اعطای تسهیلات ساخت مسکن به مردم، مستقیماً توسط ابزار زیرنظر بانک مرکزی ایران با محدودیت در اعطای وام جدید روبه‌رو شوند و از طرف دیگر فضا برای بانک‌های فعال در زمینه اعطای تسهیلات ساخت مسکن بازتر شود و بتوانند بیشتر از وضعیت فعلی تسهیلات ساخت مسکن را پرداخت کنند.
در همین رابطه پیرامون اهمیت و محوریت تسهیلات ساخت مسکن و اصلاح آن با روش جدید مبتنی بر تنبیه و تشویق بانک‌های خصوصی و دولتی در جهت اعطای هر چه بیشتر تسهیلات ساخت مسکن به مردم با دو نفر از کارشناسان اقتصادی حمید بهزادی بخش کارشناس اقتصادی و سپهر مهرابی کارشناس اقتصاد توسعه به گفتگو پرداختیم.
 تنبیه و تشویق شبکه بانکی توسط بانک مرکزی با استفاده از ابزار نرخ سپرده قانونی
حمید بهزادی بخش کارشناس اقتصادی در رابطه با اهمیت اعطای تسهیلات ساخت مسکن گفت: یکی از ابزار‌های جدید در اختیار بانک مرکزی برای افزایش حجم تسهیلات ساخت مسکن، اعمال تشدید مجازات‌ها و مشوق‌های بانک‌ها برای اعطای وام ساخت مسکن است. بانک مرکزی با اعمال جریمه برای بانک‌هایی که از اعطای تسهیلات مسکن خودداری می‌کنند و پاداش به کسانی که آن را ارائه می‌کنند، می‌تواند بانک‌ها را به اولویت دادن به وام در بخش مسکن تشویق کند. علاوه بر این، بانک مرکزی طبق قانون جهش تولید مسکن باید نظارت بر اعتبارات بانکی را افزایش دهد تا اطمینان حاصل شود که حدود 20 درصد از وام‌های اعطایی شبکه بانکی به سمت ساخت مسکن برود. بانک مرکزی با تعیین اهداف مشخص برای تحقق وام ساخت‌وساز مسکن برای بانک‌ها می‌تواند از تخصیص اعتبار کافی به این بخش مهم اطمینان حاصل کند.
این کارشناس اقتصادی در زمینه مشوق‌های جدید برای تشویق شبکه بانکی جهت ارائه تسهیلات ساخت مسکن گفت: به منظور تشویق بیشتر بانک‌ها برای ارائه تسهیلات ساخت مسکن، بانک مرکزی همچنین می‌تواند نرخ سود کمتر یا سایر مشوق‌های مالی را برای بانک‌هایی که به اهداف وام مسکن خود می‌رسند یا فراتر می‌روند، ارائه دهد. بانک مرکزی با ایجاد سود مالی برای بانک‌ها در اعطای وام برای ساخت مسکن، می‌تواند سرمایه‌گذاری بیشتر در بخش مسکن را تشویق کند. از طرف دیگر افزایش سرمایه بانک‌های دولتی اعطاکننده تسهیلات ساخت مسکن نیز در دستور کار قرار گرفته است.
وی ادامه داد: بانک مرکزی می‌تواند با دولت برای ایجاد صندوق‌ها یا برنامه‌هایی که به‌طور خاص برای حمایت مالی از پروژه‌های ساخت مسکن طراحی شده‌اند، همکاری کند. بانک مرکزی با تأمین منابع و فرصت‌های تأمین مالی بیشتر برای سازندگان و خریداران مسکن می‌تواند به افزایش حجم تسهیلات ساخت مسکن در کشور کمک کند. یکی دیگر از ابزار‌هایی که بانک مرکزی می‌تواند از آن استفاده کند، اجرای سیاست‌هایی است که دسترسی افراد به وام مسکن را تسهیل می‌کند. بانک مرکزی با ساده‌سازی فرآیند درخواست وام، کاهش موانع اداری و ارائه برنامه‌های بازپرداخت انعطاف‌پذیر، می‌تواند جذابیت بیشتری برای سرمایه‌گذاری در ساخت مسکن برای افراد ایجاد کند. علاوه بر این، بانک مرکزی می‌تواند با توسعه‌دهندگان املاک، شرکت‌های ساختمانی و سایر ذی‌نفعان در بخش مسکن برای ایجاد فضای مساعدتری برای سرمایه‌گذاری و توسعه، همکاری کند. با همکاری مشترک برای شناسایی موانع ساخت و ساز و یافتن راه حل، بانک مرکزی می‌تواند به تحریک رشد در بخش مسکن کمک کند.
وی در پایان گفت: بانک مرکزی نقش تعیین‌کننده‌ای در افزایش حجم تسهیلات ساخت مسکن در کشور دارد. بانک مرکزی با اعمال مجازات‌ها و مشوق‌های سخت‌تر برای دیگر بانک‌ها، تعیین هدف برای وام ساخت مسکن، ارائه مشوق‌های مالی، ایجاد صندوق‌های ویژه، تسهیل دسترسی به وام‌ها و همکاری با ذی‌نفعان، می‌تواند به رشد و توسعه بخش ساخت مسکن به عنوان یک رکن اساسی در توسعه اقتصادی و اشتغال آفرینی کشور و همچنین رفع نیاز خانوار به مسکن و تعدیل قیمت‌ها در بازار مسکن کمک کند. با در نظر گرفتن ابزار‌ها و سیاست‌های مناسب، بانک مرکزی می‌تواند با موفقیت سرمایه‌گذاری در ساخت‌وساز مسکن را ارتقا دهد و به رفع کمبود مسکن در کشور کمک کند.
 تمرکز بر کاهش قدرت تسهیلات‌دهی بانک‌های مختلف در زمینه اعطای تسهیلات ساخت مسکن
سپهر مهرابی کارشناس حوزه اقتصاد توسعه، در رابطه با نقش کلیدی مسکن در توسعه اقتصادی گفت: ساخت‌وساز مسکن یک بخش حیاتی برای هر اقتصادی است زیرا نه تنها سرپناهی برای افراد و خانواده‌ها فراهم می‌کند، بلکه به طور قابل توجهی به رشد اقتصادی کلی یک کشور کمک می‌کند. در ایران نیز مانند بسیاری از کشورها، بازار مسکن نقش تعیین کننده‌ای در پیشبرد فعالیت‌های اقتصادی و تسهیل توسعه صنعت ساختمان دارد. با این حال، در سال‌های اخیر، نیاز به رفع برخی از چالش‌ها در بخش ساخت‌وساز مسکن به ویژه در زمینه تأمین مالی وجود داشته است. یکی از موضوعات کلیدی که شناسایی شده، سهم پایین تسهیلات ساخت مسکن از کل تسهیلات ارائه شده توسط بانک‌ها در کشور است. برای رسیدگی به این موضوع و دستیابی به سهم 20 درصدی تسهیلات ساخت مسکن، بانک مرکزی باید اقدام قاطعانه‌ای انجام دهد. این امر می‌تواند از طریق ترکیبی از اقدامات تنبیهی و تشویقی با هدف تشویق بانک‌ها به افزایش اعطای وام ساخت مسکن محقق شود. بانک مرکزی با جریمه بانک‌هایی که به تعهدات خود در حوزه مسکن عمل نمی‌کنند، می‌تواند آن‌ها را به رفتار در بیاورد تا اعتبارات تعیین شده در قانون را برای ساخت مسکن تخصیص دهند. همچنین بانک مرکزی می‌تواند برای اعطای تسهیلات ساخت مسکن در بانک مسکن، اعتبارات لازم را نیز در نظر بگیرد و اطمینان حاصل کند که اعتبارات به سمت این بخش حساس هدایت می‌شود.
این کارشناس حوزه اقتصاد توسعه در رابطه با محوریت و اهمیت تسهیلات ساخت مسکن گفت: تسهیلات ساخت مسکن برای توسعه بازار مسکن و اقتصاد کلی ضروری است. در ایران، مانند بسیاری از کشورها، صنعت ساختمان سهم بسزایی در تولید ناخالص داخلی و نقشی تعیین کننده در ایجاد اشتغال و درآمد برای افراد دارد. تسهیلات ساخت‌وساز مسکن، افراد و خانواده‌ها را قادر می‌سازد تا خانه‌هایی بخرند یا بسازند و در نتیجه نیاز اساسی انسان به سرپناه را برآورده سازند. این در حالی است که در سال‌های اخیر نیاز به پرداختن به سهم پایین تسهیلات ساخت مسکن از کل تسهیلات ارائه شده توسط بانک‌ها در ایران احساس شده است. فقدان دسترسی به بودجه مسکن مقرون به صرفه به عنوان یک چالش کلیدی برای بسیاری از افراد و خانواده‌ها به ویژه آن‌هایی که در گروه‌های کم درآمد قرار دارند، شناسایی شده است. بانک مرکزی با افزایش سهم تسهیلات ساخت مسکن در شبکه بانکی می‌تواند به رفع این موضوع کمک کند و دسترسی همه ایرانیان به تأمین مالی مسکن را افزایش دهد.
وی در رابطه با ابزار‌های تنبیهی و تشویقی برای افزایش اعطای وام‌های ساخت‌وساز مسکن گفت: یکی از مهم‌ترین راهکار‌ها برای دستیابی به سهم 20 درصدی تسهیلات ساخت مسکن در شبکه بانکی، استفاده بانک مرکزی از ابزار‌های تنبیهی و تشویقی برای تشویق بانک‌ها به افزایش وام‌دهی در این بخش است. اقدامات تنبیهی می‌تواند شامل جریمه‌هایی برای بانک‌هایی باشد که به تعهدات خود در بخش مسکن عمل نمی‌کنند، مانند جریمه یا محدودیت در قدرت وام دهی. بانک مرکزی می‌تواند با جریمه بانک‌های متخلف، آن‌ها را تشویق کند تا وام‌های خود را برای ساخت مسکن افزایش دهند. بانک مرکزی علاوه بر اقدامات تنبیهی می‌تواند از ابزار‌های تشویقی نیز برای تشویق بانک‌ها به افزایش وام برای ساخت‌وساز مسکن استفاده کند. مشوق‌ها می‌توانند شامل یارانه، ضمانت یا رفتار ترجیحی برای بانک‌هایی باشند که به اهداف خاصی برای وام ساخت‌وساز مسکن دست می‌یابند. بانک مرکزی با ایجاد انگیزه برای بانک‌ها برای افزایش وام‌دهی خود در این بخش، می‌تواند به رشد بازار مسکن و دسترسی بیشتر افراد و خانواده‌ها به منابع مالی مسکن کمک کند.
 بانک مرکزی و کاهش قدرت وام دهی بانک‌های متخلف
مهرابی ادامه داد: بانک مرکزی با جریمه کردن بانک‌هایی که به تعهدات خود در بخش مسکن عمل نمی‌کنند، می‌تواند امکان اعطای وام جدید برای ساخت مسکن را محدود کند. این می‌تواند کمک کند که وجوه به سمت بانک‌هایی هدایت شود که فعالانه در بازار مسکن مشارکت می‌کنند و دسترسی همه ایرانیان به منابع مالی مسکن را ارتقا می‌دهند. بانک مرکزی می‌تواند علاوه بر کاهش قدرت وام دهی بانک‌های متخلف، اخذ اعتبارات لازم برای اعطای تسهیلات ساخت مسکن در بانک مسکن را نیز در نظر بگیرد. بانک مرکزی با هدایت وجوه از طریق شبکه بانکی به تأمین مالی مسکن اختصاص دارد، می‌تواند اطمینان حاصل کند که منابع به سمت بخش مسکن هدایت می‌شود و دسترسی افراد و خانواده‌ها به منابع مالی مسکن را افزایش می‌دهد.
مهرابی با اشاره به افزایش سرمایه برای بانک‌های همراه با اعطای تسهیلات ساخت مسکن اظهار کرد: به منظور تقویت نهضت ملی مسکن و ساخت مسکن بیشتر، افزایش سرمایه بانک‌های دولتی در بودجه 1403 تصویب شده است. هدف از این اقدام، فراهم کردن منابع لازم برای بانک‌های دولتی برای افزایش وام‌های خود برای ساخت‌وساز مسکن و دسترسی بیشتر مردم ایران به منابع مالی مسکن است. بانک‌های دولتی با افزایش سرمایه خود می‌توانند نقش کلیدی در رشد و توسعه اقتصادی از طریق بخش مسکن ایفا کنند. تصویب افزایش سرمایه بانک‌های دولتی در کنار اعطای تسهیلات ساخت مسکن، نشان‌دهنده تعهد دولت برای ترویج نهضت ملی مسکن و تأمین مسکن ارزان قیمت برای همه ایرانیان است.