پژوهشگر حوزه جمعیت عنوان کرد:

سندرم «آشیانه خالی» از پدیده‌های کاهش جمعیت

برای تحقق جوانی جمعیت در کشور نیاز به یک عزم ملی داریم

یکی از مهم‌ترین مسائل و دغدغه‌های فعلی کشور مسئله جوانی جمعیت است، اگر بخواهیم در آینده کشور با نشاطی داشته باشیم که از آسیب‌های اخلاقی و تربیتی نیز به دور باشد و همچنین چرخه‌های اقتصادی این کشور نیز به‌خوبی حرکت کند، نیاز به افزایش و رشد جمعیت داریم تا از طریق این سلسله‌مراتب، امورات به دست جوانان توانمند انجام گرفته و خروجی مناسبی نیز حاصل شود؛ چراکه توان و انرژی جوانان از افراد میانسال و سالمند بیشتر بوده و قطعاً در انجام کارها نسبت به دیگران از توانایی بالایی برخوردار هستند. اگر در سال‌های گذشته نیز در این خصوص با تدابیر لازم و برنامه‌ریزی منجسم حرکت می‌کردیم، شاید اکنون دیگر نگرانی و دلهره کمتری درخصوص مسئله جوانی جمعیت داشتیم و به مسائل با اهمیت دیگری پرداخته می‌شد. با توجه به اینکه پیری جمعیت خطرات بسیاری داشته و اثر مستقیمی نیز در روند اداره کشور دارد، باید با برنامه‌ریزی دقیق‌تری در مسئله جوانی جمعیت ورود کنیم و مردم را نیز از ضرورت این موضوع آگاه کنیم. قطعاً کاهش جمعیت در کشور دارای اثرات و تبعاتی خواهد بود که هرکدام به‌نوبه خود قابل بحث و تجزیه و تحلیل است و می‌توان با هم‌اندیشی و تفکر در راستای اصلاح یا کاهش این تبعات، اقدام کرد. در سال‌های اخیر افراد مؤثر و نخبه‌ای در حوزه جوانی جمعیت ورود کرده و توانسته‌اند در این خصوص نظرات خوب و قابل اجرا را ارائه دهند که جا دارد از تمامی آن‌ها به‌عنوان سفیران جوانی جمعیت قدردانی کرد و در کنار این موضوع استفاده از تجارب و نظرات این افراد نیز می‌تواند در بهبود وضعیت کشور در زمینه جوانی جمعیت اثرگذار باشد.

دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت با بیان اینکه تحولات جمعیتی ازجمله مواردی است که هر تغییر و دگرگونی در این حوزه روی تمامی ساختار‌های بشری تأثیر می‌گذارد، عنوان کرد: تحولات در حوزه جمعیت روی ساختار‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و دفاعی، نهاد خانواده، الگو‌های رفتاری و حتی رفتار فردی تأثیرگذار است.

قاسمی با اشاره به اینکه وقتی شاخص‌های جمعیت‌شناسی یک کشور اُفت می‌کند و آن جامعه به سالخوردگی ساختار‌های جمعیتی مبتلا می‌شود به‌واقع دچار یک کُندی در تمامی فرایند‌ها شده و به‌عبارتی تبدیل به یک جامعه با روند آهسته می‌شود، بیان کرد: این موضوع تمامی فرایند‌های کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

وی اُفت شاخص‌های جمعیت‌شناسی و افزایش سالمندی در کشور را باعث ایجاد پدیده‌های جدیدی دانست و افزود: یکی از این پدیده‌ها سندرم آشیانه خالی است، یعنی سالمندانی که به‌خاطر تنهایی‌های طولانی و افراطی به افسردگی‌های شدید و مشکلات روحی و روانی دچار می‌شوند.

این پژوهشگر حوزه جمعیت با بیان اینکه به‌طور طبیعی سالمندانی که چندین فرزند دارند کمتر در معرض خطر سندرم آشیانه خالی هستند، ابراز کرد: پدیده سندرم آشیانه خالی شامل سالمندانی می‌شود که دارای یک یا دو فرزند بوده و این فرزندان نیز به‌خاطر مشغله‌های فراوان خودشان فرصت کافی برای رسیدگی به والدین را ندارند و همچنین فرزندانی که مهاجرت می‌کنند و در کنار پدر و مادر خود نیستند و درنهایت این سالمندان تنهایی‌های طولانی‌مدت را تجربه می‌کنند و مشکلات دیگری نیز در زندگی آن‌ها ایجاد می‌شود.

قاسمی بخشی از بدنه اجتماعی که بدون حمایت و رهاشده باقی می‌ماند و از آن به‌عنوان نسل بدون حمایت یاد می‌شود را یکی دیگر از مشکلات اُفت جمعیت و افزایش سالمندی دانست و گفت: همواره افراد سالمند به‌دلیل شرایط خاصی که در آن‌ها وجود دارد و در خیلی از مواقع به‌تنهایی نمی‌توانند کار‌های خود را انجام دهند، نیاز به حمایت و توجه دارند که نباید آن‌ها را به حال خود رها کرد.

وی با اشاره به اینکه در کشور صندوق‌های بیمه و بازنشستگی‌هایی وجود دارد که نسبت پرداخت‌کنندگان بیمه به دریافت‌کنندگان حقوق به‌هم ریخته و متفاوت است، اشاره کرد: خیلی از مواقع شرکت‌های بیمه‌ای قادر به پرداخت حقوق بازنشستگان نیستند و دلیل اصلی این مسئله به‌هم‌ریختگی شاخص‌های جمعیت‌شناسی کشور است.

دبیر مرکز مطالعات راهبردی جمعیت از وجود پدیده سالمند سر راهی در برخی از کشور‌ها خبر داد و بیان کرد: اگر به مسئله جوانی جمعیت توجه جدی نشود، در آینده نزدیک شاهد سالمندانی خواهیم بود که خانواده گسترده‌ای ندارند تا از آن‌ها حمایت کنند و یا این سالمندان از حمایت‌های اجتماعی برخوردار نیستند و گاهی از حداقل‌ترین و کمترین مزایا برخوردار هستند که از آن‌ها به‌عنوان سالمند سر راهی نیز یاد می‌شود. چون به‌خاطر عدم حمایت خانوادگی و اجتماعی به‌طور کل در جامعه رها می‌شوند و الگوی رفتار سیاسی جامعه نیز تغییر می‌کند.

قاسمی با بیان اینکه برخی از کشور‌ها دارای ایده‌های خوبی برای حمایت از سالمندان هستند، عنوان کرد: به‌طور مثال اگر کشوری مانند انگلیس را مورد بررسی قرار دهیم، می‌بینیم حزب کارگر سال‌های متوالی است که در این کشور با قدرت فراوانی رأی می‌آورد، چون شعار‌ها و برنامه‌های خود را معطوف کرده است به بدنه میانسالان و سالمندان که درصد آن در انگلیس بسیار بالا بوده و این موضوع رفتار و گفتمان سیاسی را در این کشور جابه‌جا می‌کند.

وی با بیان اینکه همواره فشار زیادی به نهاد خانواده به‌خاطر کثرت سالمندان وارد می‌شود، ابراز کرد: دگرگونی رفتار جنسی که در غرب اتفاق افتاد، شاید در سال‌های آینده به‌عنوان یک چالش اساسی در ایران نیز رخ دهد. باید به این موضوع جدی‌تر از آنچه که فکر می‌کردیم، توجه شود و این مسئله راهی ندارد جز اینکه مدیران و مسئولین در جریان اثرات مطلوب جوانی جمعیت قرار بگیرند.

پژوهشگر حوزه جمعیت با تأکید بر اینکه در زمینه جوانی جمعیت همچنان نیاز است که قانون‌گذاری ادامه پیدا کند، خاطرنشان کرد: باید علاوه‌بر توجه مسئولین و مدیران به این موضوع، تبیین مسئله نیز برای مردم صورت بگیرد تا همه در جریان اهمیت آن باشند.

قاسمی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر شاهد اجرای قوانین خوبی در زمینه افزایش جمیعت و تشویق به فرزندآوری بوده‌ایم، عنوان کرد: باید قوانین جوانی جمعیت به‌صورت جدی در دستور کار قرار بگیرد و برای تحقق این موضوع نیاز به یک عزم ملی داریم.

همان‌طور که دانستیم، از مهم‌ترین مسائل که در آینده کشور حائز اهمیت بوده، مسئله جوانی جمعیت است. اگر به این موضوع توجه داشته باشیم و به‌صورت دقیق آن را مورد بررسی قرار دهیم، خواهیم دانست که کشوری پویا و سرزنده خواهد بود که در آن قشر جوان مشغول به فعالیت باشد و اگر موضوع افزایش سالمندی نیز مورد توجه قرار نگیرد، باعث آسیب‌های فراوانی می‌شود که زندگی خیلی از این افراد را دچار اختلال می‌کند. سندرم آشیانه خالی از پدیده‌هایی است که در سال‌های اخیر به‌شدت افزایش یافته و خیلی از سالمندان به‌خاطر تنهایی بیش از حد و دوری از فرزندان خود دچار آسیب‌های روحی و روانی و درنتیجه بیماری‌های مزمن دیگری می‌شوند. این پدیده بر اثر ازدواج فرزندان، مهاجرت کردن، اعزام به خدمت سربازی، تحصیل در دانشگاه‌هایی که از منزل شخصی افراد فاصله دارد یا اشتغال در سایر شهر‌ها، برای پدران و مادران اتفاق می‌افتد.