آب، حیاتی‌ترین قربانی انرژی پاک در استخراج لیتیوم

مثلث لیتیوم شامل آرژانتین، شیلی و بولیوی، بزرگ‌ترین و باارزش‌ترین ذخیره لیتیوم در سراسر زمین (یک تریلیون دلار) را در خود جای داده است.
بر اساس گزارش سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده، بین سال‌های 2021 تا 2023 قیمت یک تن لیتیوم در بازارهای این کشور تقریباً سه برابر شده و در سال گذشته به بالاترین رقم یعنی 46 هزار دلار برای هر تن رسیده است. مشتری اصلی لیتیوم این منطقه، چین، نیز یک تن از این فلز را در سال گذشته به قیمت 76 هزار دلار معامله کرد.
   استخراج لیتیوم و نابودی جوامع بومی
لیتیوم کلید گذار به کربن‌صفر خالص شدن محسوب می‌شود. این فلز در باتری‌های خودروهای الکتریکی مورد استفاده قرار دارد و برای انرژی خورشیدی، باد و بسیاری از دیگر فناوری‌های روز بسیار مهم است، اما برای استخراج آن، آب شیرین را از نمک‌زارهای سفیدی عبور می‌دهند که این سرزمین را پوشانده است؛ سرزمینی که پیش از حضور ایلان ماسک، میزبان هزاران جامعه بومی بود. بر خلاف سایر مواد معدن، لیتیوم در اینجا نه از سنگ، بلکه از آب‌نمک پمپ شده از نمکزارها استخراج می‌شود.
مشکل این است که سنگ‌های نمک به‌عنوان بخشی ضروری از یک اکوسیستم بسیار متنوع زیستی عمل می‌کنند. از سوی دیگر آب داخل تالاب‌های منطقه قابل شرب نیست و بومیان به منابع آب شیرین اطراف، باران‌های پراکنده و نهرهای کوهستانی نزدیک متکی هستند. اما بقای آن‌ها در خطر است، زیرا پمپاژ آب در مقیاس صنعتی، آب شیرین را با آب نمکی پمپاژشده آلوده و محیط اطراف را خشک می‌کند. این اقدام در کنار خشکسالی ناشی از تغییرات آب‌وهوایی، اثرات موجی آبشاری برای زندگی در منطقه‌ایجاد کرده است.
به این ترتیب از آنجا که این مثلث به‌طور فزاینده‌ای در حال تبدیل شدن به یک قطعه پازل حیاتی در برنامه‌های قدرتمندترین‌های جهان است، بسیاری نگران هستند که جست‌وجو و استخراج لیتیوم به معنای قربانی کردن همان نیروی حیاتی باشد که قرن‌ها مردم بومی منطقه را حفظ کرده است. ساکنان منطقه نیز معتقدند که با استخراج لیتیوم آن‌ها همه چیز را از دست خواهند داد و در کنار از دست رفتن آب تمیز و نمکزارهای طبیعی، فرهنگ آن‌ها نیز قربانی فناوری‌های نوین خواهد بود. به‌ویژه که در این مثلث به‌عنوان یکی از خشک‌ترین محیط‌های جهان، آب نیرویی حیاتی و زیربنای همه چیز است.
از سوی دیگر قدرت‌های جهانی علاوه بر این نمکزارها، به بیابان‌های بایر منطقه هم به‌عنوان منبع ثروت و موتوری برای انتقال انرژی سبز نگاه می‌کنند.
   ناتوانی بومیان در حفظ حقوق خود
به‌دلیل اهمیت زیست‌محیطی، نمکزارها و آب‌های اطراف آن مکان مقدسی برای فرهنگ‌های بومی پیدا کرده‌اند که بخش مهمی از جشن‌های بومی در کل ماه آگوست را تشکیل می‌دهد. از سوی دیگر گردشگری و برداشت نمک در مقیاس کوچک درآمد خوبی را برای شهرهای منطقه به ارمغان می‌آورند. بنابراین بومیان برای دهه‌ها با استخراج معادن در مقیاس بزرگ مبارزه کرده‌اند و نبردهای قانونی طولانی برای توقف پروژه‌ها به راه انداخته‌اند، اما شرایط سال به سال برای آن‌ها دشوارتر می‌شود و اکنون بیش از 30 شرکت به‌طور رسمی به‌دنبال مجوز برای تخلیه آب به دو نمکزار منطقه هستند.
از سوی دیگر دولت محلی که مشتاق به کسب سود از معادن بود، سال گذشته قانون اساسی خود را تغییر داد و لغو بعضی از حقوق بومی زمین را آسان‌تر کرد، این امر توانایی اعتراض به گسترش استخراج معادن را محدود کرد. رهبران منطقه به‌منظور جذب سرمایه‌گذاران در بحبوحه تشدید بحران اقتصادی، از مقررات‌زدایی گسترده خبر داد و هزینه‌های شرکت‌های معدنی را کاهش داد. تغییر مواضع قدرتی منطقه تلاش‌های جوامع بومی را برای شکست دادن شرکت‌های معدنی بی‌نتیجه‌تر خواهد گذاشت و احتمال آن می‌رود که تا 20 سال آینده چیزی از منطقه باقی نماند.