برخاستن عطر صادرات گل محمدی از همدان در سایه تحقیقات

گلابِ چینی رقیب بلامنازع تولید داخلی

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش : توسعه کشت گیاهان دارویی و بهره‌برداری از آن‌ها، یکی از اولویت‌های اصلی در این کشور و به تبع آن در استان همدان طی یک دهه گذشته محسوب می‌شود زیرا با این کار می‌توان از این ظرفیت حداکثر استفاده را برد، تولید ملی را افزایش داد و به خودبسندگی در این زمینه رسید و حتی می‌توان این محصولات را صادر و از این طریق شغل ایجاد کرد و در مسیر ثروت‌آفرینی گام نهاد.

با این تفاسیر خوشبختانه از چند سال گذشته توسعه کشت گل محمدی در استان همدان مورد توجه قرار گرفته و این گیاه زیبا و خوش‌عطر در نقاط مختلف استان همدان کشت می‌شود.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با مهرداد میرزائی؛ مدیرعامل شرکت کشت و صنعت گیاهنوش فاخر هگمتان، یکی از کشاورزان روستای خردمند ملایری و فعال در عرصه کشت و صنعت گل محمدی و نیز علی عزیزی؛ عضو هیئت‌علمی دانشگاه بوعلی سینا و دانش‌آموخته دکترای تخصصی بیوتکنولوژی گیاهان دارویی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت گیاهنوش فاخر هگمتان با بیان اینکه بنده در عرصه کشت و در حوزه صنعت این گیاه فعالیت دارم، گفت: این شرکت فعالیت خود را در حوزه کشت گل محمدی از سال 93 با کشت چهار هکتار آغاز کرد.

مهرداد میرزائی با بیان اینکه در حال حاضر سطح زیر کشت ما به 12 هکتار رسیده، اذعان کرد: البته فعالیت ما تنها مختص گل محمدی نیست، بلکه در حوزه کشت دیگر گیاهان دارویی هم چند هکتار سطح زیر کشت داریم.

وی با تأکید بر اینکه حدود سه و نیم هکتار نیز زعفران زیر کشت داریم، اظهار کرد: ورود ما در عرصه کشت گیاهان دارویی از آنجا نشأت گرفته که به‌دنبال جایگزینی برای محصولات پُرآب‌بر و درعین‌حال محصولی با بهره‌وری بالا بودیم.

این باغدار ملایری با بیان اینکه علاوه‌ بر مزیت‌های فوق برای کشت گیاهان دارویی خوشبختانه ورود به این عرصه اشتغال‌زایی مطلوبی را نیز در پی داشت و درواقع از مهاجرت جوانان مناطق روستایی جلوگیری کرده، افزود: به‌گونه‌ای که در حال حاضر توانسته‌ایم حداقل در فصل برداشت محصول برای 100 نفر از اهالی روستا و روستاهای اطراف شغل ایجاد کنیم.

میرزائی با اشاره به اینکه از سال 95 با رسیدن به میزان مطلوبی از محصول گل محمدی و درعین‌حال وجود ظرفیت کشت محصول در روستاهای اطراف خردمند، بر آن شدیم تا به عرصه ایجاد صنایع فرآوری محصول ورود کنیم، اذعان کرد: اما این صنایع به هنگام دریافت محصول به‌دلیل ایجاد پژمردگی در گیاه ارسال‌شده، اُفت قابل توجهی را لحاظ می‌کرد که این امر نتیجه‌ای جز متضرر شدن کشاورز ملایری و یا همدانی را در پی نداشت.

وی ادامه داد: براین اساس نسبت به احداث یک واحد صنعتی در عرصه اسانس و عرق‌گیری اقدام شد که ظرفیت آن بالغ بر 300 تن در سال است.

مدیرعامل شرکت کشت و صنعت گیاه‌نوش فاخر هگمتان با تأکید بر اینکه هدف ما از استقرار این صنعت در شهرستان جلوگیری از خام‌فروشی محصول بود، زیرا هرساله به‌دلیل نبود صنایع تبدیلی، مجبور بودیم گیاهان تولیدشده را با طی مسافتی طولانی، به کارخانه‌های مستقر در استان کرمانشاه ارسال کنیم، ابراز کرد: متأسفانه علیرغم وجود این ظرفیت امروز به‌دلیل تسلط گلاب تقلبی و چینی در بازار دیگر راه‌اندازی و استفاده از این صنعت مقرون به‌صرفه نیست چراکه به لحاظ قیمت امکان رقابت نداریم.

میرزائی با تأکید بر اینکه امروز محصول برداشت‌شده بیشتر به حالت خشک بسته‌بندی می‌شود و به فروش می‌رسد گفت: این در حالی است که خط تولید اسانس تعریف‌شده در این مجموعه تحت لیسانس کیفی کشورهای اروپایی است.

در ادامه دانشیار دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه در بهره‌وری بیشتر از باغ‌های گل ‌محمدی مؤلفه‌های مختلفی باید مد نظر قرار گیرد، گفت: یکی از مهم‌ترین آن‌ها که نقش چشمگیری در میزان تولید محصول دارد انتخاب رقم مناسب است.

دکتر علی‌عزیزی با تأکید بر اینکه باید طبق مطالعات و اجرای پایلوت کاشت به این نتیجه رسید که کدام ارقام برای کشت در استان و شهرستان‌های آن مناسب است گفت: برای این نوع رُز بالغ بر 30 رقم وجود دارد که به تناسب شرایط جغرافیایی محل کشت باید رقم مناسب آن را انتخاب کرد.

وی با اشاره به اینکه این محصول به لحاظ شرایط محیطی جزو گیاهات ارتفاع‌پسند است بنابراین در مناطق کوهستانی همچون همدان بازدهی خوبی خواهد داشت افزود: نکته بعدی اینکه این محصول به دلیل کم‌آب‌بر بودن و مقاومت بالا در برابر تنش آبی گونه مناسبی جهت گسترش کشت در استان همدان است.

این دانشیار علوم باغبانی با تأکید بر اینکه جهاد کشاورزی استان در عرصه ورود به کشت این محصول کارهای خوبی را طی چند سال اخیر آغاز کرده گفت: به جهت صرفه بالای اقتصادی این محصول استقبال از کشت آن در شهرستان‌های مختلف بسیار زیاد است اما متأسفانه مطالعات و داشته‌های علمی ما در این محصول ضعیف است.

عزیزی ادامه داد: علاوه بر شناسایی ارقام مناسب از طریق مطالعه و کشت پایلوتی درازمدت این محصول باید در عرصه شناسایی بیماری‌‌های خاص این گیاه در هر منطقه نیز مطالعات لازم انجام شود.

وی با تأکید بر اینکه گرچه گل محمدی نوعی رُز است و اغلب رز‌ها از بیماری‌ها و آفات مشترکی رنج می‌برند اما نوع و محل بروز این آفات متفاوت است مثلاً امکان دارد نوع آفت گل محمدی کشت‌شده در رزن سفیدک روی گلبرگ‌ها باشد اما در شهرستان دیگری آفت کرم‌های برگ‌خوار مشکل‌ساز باشد.

وی با تأکید بر اینکه تا 12 سال می‌توان از مزارع گل محمدی محصول برداشت کرد گفت: اینکه پیشتر عنوان کردم می‌بایست مطالعات درازمدت روی محصول انجام داد این است که گل محمدی از سال سوم به لحاظ گلدهی اقتصادی می‌شود؛ بنابراین صرفاً نمی‌توان با تکیه بر پایان‌نامه‌های دانشگاهی که نهایت یک دوره دو تا سه ساله زمان می‌برند به مطالعات کاملی دست یافت.

این کارشناس گیاهان دارویی با تأکید بر اینکه طبق سند ملی گیاهان دارویی مصوب سال 1390، پنج گیاه دارویی در اولویت پیگیری توسط جهاد کشاورزی قرار گرفته‌اند که طبق این فهرست گل محمدی در رتبه دوم این اولویت‌ها پس از زعفران قرار گرفته که خود بیانگر جایگاه و اهمیت پرداختن به این محصول است، گفت: آنچه درباره این محصول در استان باید مورد توجه قرار گیرد این است که یک گیاه معرفی‌شده به استان است پس باید کارهای تحقیقاتی بسیاری انجام شود تا بتوانیم به‌صورت گسترده و صنعتی در عرصه کشت این محصول ورود کنیم.

عزیزی با تأکید بر اینکه در حال حاضر برداشت محصول از باغات گل محمدی به‌صورت سنتی و با دست انجام می‌شود افزود: اگر می‌خواهیم محصولی صادرات‌محور تولید کنیم باید به این نکته توجه کرد که نباید در کشت محصول سم استفاده شود زیرا باقی مانده این سموم در اسانس تولیدشده مشکل‌ساز خواهد بود به طوری که حتی محصول صادراتی از کشورهای هدف بازگردانده می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر متأسفانه بنا به وجود همین مشکل گلاب ایران صادرات‌محور نیست و تنها گل محمدی به‌صورت خشک صادر می‌شود گفت: مسئله این است که اگر گل محمدی به آفتی همچون سفیدک مبتلا باشد بازهم این محصول به کشور بازگردانده خواهد شد.