آیا پایان عصر «شبکه‌های اجتماعی» فرا رسیده است؟

«شبکه‌های اجتماعی دیگر چندان اجتماعی نیستند!»؛ این ایده یادداشت مهمی است که هفته‌نامه اکونومیست مدتی قبل منتشر کرد.

فعالیت کاربران شبکه‌های اجتماعی به گروه‌های خصوصی در پیام‌رسان‌ها (مثل واتس‌اپ و تلگرام) منتقل شده و محتوای درون شبکه‌های اجتماعی (مثل توئیتر و اینستاگرام) با محتوای افراطی جایگزین شده است. امری که مشکلاتی برای کاربران شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها ایجاد خواهد کرد.

در ادامه مشروح این یادداشت آمده است: بیش از 20 سال از زمانی که فیس‌بوک متولد شد و دنیای جدیدی را خلق کرد، گذشت؛ اما حالا پس از 20 سال از فراگیر شدن شبکه‌های اجتماعی، آن‌ها دستخوش دگرگونی عمیقی شده‌اند که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. جادوی عجیب شبکه‌های اجتماعی آنلاین ترکیب تعاملات شخصی با ارتباطات جمعی بود. اکنون این ترکیب، دوباره به دو قسمت تقسیم شده است.

حالا مشاهده آخرین وضعیت دوستان در شبکه‌های اجتماعی جای خود را به ویدیوهایی از افراد غریبه داده است که شبیه تلویزیون است. پست‌های عمومی به طور فزاینده‌ای به گروه‌های بسته در پیام‌رسان‌ها منتقل می‌شود. شبکه‌های اجتماعی در حال تحول هستند و همین امر اکنون مشکلاتی را ایجاد کرده است.

این موضوع مهمی است، زیرا مردم اینترنت را از طریق شبکه‌های اجتماعی تجربه می‌کنند. استفاده از پلتفرم‌های شبکه‌های اجتماعی بیش از یک چهارم ساعت بیداری را شکل می‌دهد. شبکه‌های اجتماعی علاوه بر سرگرم‌کننده بودن، محل بحث آنلاین و کمپین‌های سیاسی هستند.

ویژگی بارز شبکه‌های اجتماعی جدید این است که دیگر چندان اجتماعی نیستند! با الهام از TikTok، برنامه‌هایی مانند فیس‌بوک به‌طور فزاینده‌ای ترکیبی از کلیپ‌هایی را ارائه می‌کنند که توسط هوش مصنوعی انتخاب شده است؛ آن هم بر اساس رفتار تماشای کاربر و نه ارتباطات اجتماعی آن‌ها. در ضمن مردم کمتر از گذشته پست می‌گذارند. از سال 2020، سهم آمریکایی‌هایی که می‌گویند از انتشار مطالب مربوط به زندگی روزانه‌شان به صورت آنلاین لذت می‌برند از 40 درصد به 28 درصد کاهش یافته است.

چراغ‌های «میدان شهر دیجیتال» در حال خاموش شدن است البته برخی از نتایج این اتفاق، خوشایند است! فعالان سیاسی می‌گویند که برای جلب‌نظر گروه‌های خصوصی در پلتفرم‌هایی نظیر واتس‌اپ یا تلگرام، باید پیام‌های خود را ملایم‌تر کنند. یک پست تحریک‌آمیز که ممکن است در توئیتر به‌خوبی لایک بگیرد، ممکن است در گروه واتس‌اپی والدین مدرسه، دافعه ایجاد کند.

اکنون به‌نظر می‌رسد که گروه‌های تلگرامی یا واتس‌اپی، برای سلامت روان نوجوانان مناسب‌تر باشد چراکه زندگی‌شان در فضای عمومی مورد تجزیه و تحلیل دیگران قرار نمی‌گیرد. علاوه بر این، پیام‌رسان‌هایی نظیر واتس‌اپ و تلگرام از این جهت مفیدتر هستند که پست‌ها را بر اساس ترتیب زمانی نشان می‌دهند نه بر اساس الگوریتمی که ایجاد هیجان کند و این نیز برای سلامت روان بهتر است!

در دنیای جدید شبکه‌های اجتماعی، کاربران، بیشتر به گروه‌های کوچک در پیام‌رسان‌ها متمایل شده‌اند اما این دنیای جدید مشکلات خود را به همراه دارد. اگرچه گفت‌وگوهای رمزگذاری‌شده در گروه‌های کوچک در تلگرام یا واتس‌اپ، به حفظ جان انسان در نظام‌های اقتدارگرا کمک می‌کند اما این گروه‌ها محیط مناسبی برای پخش دروغ‌ها هستند. سیاستمداران در هند از واتس‌اپ برای پخش دروغ‌ها استفاده کرده‌اند در حالی که این دروغ‌ها در شبکه‌های باز مانند فیس‌بوک، حذف می‌شدند.

در سمت دیگر، به‌نظر می‌رسد الگوریتم‌های شبکه باز (مثل توئیتر و اینستاگرام) که توسط رفتار کاربران هدایت می‌شوند، افراطی‌ترین ویدیوها را پخش می‌کنند تا واکنش مخاطب را بگیرند؛ در گذشته، برای اینکه چیزی در یک شبکه اجتماعی وایرال شود، مردم مجبور بودند آن را به اشتراک بگذارند اما اکنون آن‌ها آن را صرفاً با تماشا کردن یک ویدئو، به وایرال شدن آن کمک می‌کنند زیرا الگوریتم‌های شبکه‌های اجتماعی به محتوایی که بیشترین تعامل را جذب می‌کند، پاداش می‌دهد.

این شرایط جدید به کسانی مانند ترامپ یا تاجران اطلاعات نادرست، سود خواهد رساند چراکه آن‌ها بهتر از هر کس می‌توانند از مخاطب واکنش بگیرند؛ در این وضعیت جدید، محتوایی که با deep fake تولید شده باشد به‌راحتی وایرال می‌شود.

آنچه از ظهور اخبار جعلی مهم‌تر است، کمبود اخبار واقعی در شبکه‌های اجتماعی است؛ از زمان تغییر جهت شبکه به سمت سرگرمی، اخبار تنها سه درصد از آنچه مردم در آن می‌بینند را تشکیل می‌دهد. در سراسر شبکه‌های اجتماعی، تنها 19 درصد از بزرگسالان داستان‌های خبر را به اشتراک می‌گذارند که در مقایسه با سال 2018 کاهش 26 درصدی داشته است.