همدان گرفتار در ملغمه المان‌های بی‌هویت

المان‌های کاریکاتوری دهن‌کجی به معماری فاخر آرامگاه

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

به دیگر سخن المان شهری در واقع نمادی است که بیانگر مفهوم و داستانی خاص به افراد جامعه است به بیان دیگر این محصول علاوه بر جنبه تزئینی به‌عنوان سمبلی خاص برای شناخت آن منطقه محسوب می‌شود پس باید به گونه‌ای طراحی شوند که بتوانند معرف منطقه از لحاظ تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی، سیاسی و غیره باشند اما گویی آنچه در همدان به‌ویژه در عید نوروز ازسوی سازمان سیما و منظر شهری مد نظر است، با استاندارد‌های تعریف‌شده برای المان‌های شهری تفاوت بسیار دارد؛ از تخم‌مرغ‌های غول‌پیکر سرگردان در میادین شهری گرفته که طی یک دهه گذشته به مناسبت‌های مختلف در جای‌جای شهر به‌کار گرفته می‌شوند تا مجسمه‌های غول‌پیکری که هفت‌سین را هر سال در یک نقطه از شهر یدک می‌کشند. البته معدود مواردی ازجمله المان آینه‌ای که بر بام موزه میدان مرکزی همدان به‌کار گرفته شد، تا حدودی قابل قبول بود.

جالب‌تر اینکه هرسال شرایط بغرنج‌تر نیز می‌شود؛ مثلاً عروسک‌های شخصیت‌های کارتونی همچون شکرستان که در سال‌های قبل میهمان میدان آرامگاه بوعلی بودند امسال کوچ کرده و به ورودی شهرک‌های اطراف رفته بودند.

دردناک‌تر اینکه المان‌های حرف «س» که در سال‌های قبل به‌عنوان نماد نوروز در میدان عاشورا روی صندلی‌ها جا خوش کرده بودند امسال به ورودی همدان از سمت جاده کرمانشاه رهنمون شده بودند! البته نمی‌توان از المان‌های برگ در بلوار مطهری به راحتی گذر کرد؛ زیرا دوستان زحمت کشیده و به بدترین شکل تعدادی برگ غول‌پیکر فلزی طوسی‌رنگ که در دل خود نورپردازی داشت را به‌عنوان هنر فاخر در رفوژ میانی این بلوار به نمایش گذاشته بودند؛ اما نمی‌دانم شکل این برگ‌ها چرا آنقدر زمخت بود که هیچگاه نمی‌شد بین آن‌ها با طبیعت ارتباطی برقرار کرد؟ البته از خاموشی یکی در میان آن‌ها شب هنگام نیز بگذریم.

البته وضعیت وقتی بغرنج‌تر شد که دیدیم در هویت‌سازترین میدان همدان بعد از میدان مرکزی، در جوار مقبره حکیم بوعلی سینا با آن معماری فاخر، چند مجسمه غول‌پیکر عروسکی با چهره‌های کریه و رنگ‌های درهم‌تنیده آن‌هم در لحظه‌های آخر به بدترین شکل جا خوش کرده‌اند.

این در حالی است که در چنین مکان‌هایی نماد‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که باعث ایجاد تعلق و همبستگی محتوایی برای شهر خود شوند، به‌عنوان مثال المان‌های که حاوی تاریخ و فرهنگ کهن همدان در قامت‌های مختلف باشد که نشان از جهانی بودن این شهر داشته و بتواند گردشگر را به تفکر وادارد.

بر این اساس با توجه به شرایط عنوان‌شده برآن شدیم تا دراین‌باره را با مجسمه‌ساز، نقاش و در عین حال استاد گرافیک دانشکده هنر و معماری دانشگاه بوعلی سینا همدان گفت‌وگویی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مهدی پرستارشهری با بیان اینکه تنها کار قابل قبول در بین المان‌های نوروزی را در میدان امام (ره) مشاهده می‌کنید، گفت: در برخی موارد لازم نیست ایده‌پردازی خاصی داشت بلکه می‌توان از المان شاخص جهانی کپی کرد.

وی با تأکید بر اینکه در نقاط مختلف جهان آینه و استیل المان‌ها ساخته می‌شود، اذعان کرد: در برخی نقاط از شهر برای تجلی بخشیدن به طبیعت همدان همچون گنجنامه، می‌توان از المان و منشور آینه‌ای استفاده کرد.

وی افزود: بارها بر این امر تأکید کردم که می‌توان از فرم‌های ساده استفاده کرد که طبیعت زیبا، آسمان و معماری همدان را بازتاب دهد.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه متأسفانه سایر المان‌های نصب‌شده به مناسبت نوروز در همدان به هیچ عنوان قابل بحث نیستند، اذعان کرد: آنچه مسلم است اینکه در المان شهری مؤلفه‌هایی همچون اندازه کار، جانمایی، مواداولیه و حتی میزان تردد شهروندان بسیار حائز اهمیت است.

پرستارشهری با تأکید بر اینکه در مصاحبه‌های قبل نیز بارها به این موضوع اشاره کرده‌ام که بنده به هیچ وجه در جریان ساز و کارهای اداری شهرداری و سازمان سیما و منظر نیستم، اما ممکن است اگر ما این انتقادها را بکنیم بگویند که اعتبار و بودجه در اختیار نداشته‌ایم، به هرحال برای این المان‌ها نیز بودجه‌هایی هزینه شده، اما متأسفانه شکل کار درست نیست، تشریح کرد: نه‌تنها جنس آن‌ها از ورق و فلز است و روی آن‌ها رنگ شده بلکه حتی شکل بصری و محل جاگیری آن‌ها قابل قبول نیست چه برسد به اینکه بخواهیم به خوانش آن‌ها بپردازیم.

وی با بیان اینکه عملاً المان‌های شهری همدان هیچ رنگ و بویی از فرهنگ، معماری، ویژگی‌ها و خصوصیات جغرافیایی، هنری، تاریخی و بومی همدان نبرده‌اند، اذعان کرد: حتی می‌توان روی داشته‌های طبیعی حیات وحش یک شهر نیز تکیه کرد؛ مثلاً ساخت المان گونه شاخص حیات وحش یک شهر به لحاظ زیست‌محیطی.

وی با تأکید بر اینکه توجه به صنایع دستی و حوزه کشاورزی نیز از دیگر مؤلفه‌های است که می‌توان روی آن تکیه کرد، گفت: عدم توجه به این داشته‌ها در ساخت و نصب المان‌ها و مبلمان شهری همدان یک اشکال بزرگ به‌حساب می‌آید.

این هنرمند عنوان کرد: بخش مهمی از رسالت المان‌ها بازتاب فرهنگی است و باید بیانگر ویژگی‌های بارز و ویژه هر شهر باشد.

پرستارشهری با اشاره به اینکه متأسفانه المان‌های شهری همدان به لحاظ فاین‌آرت (بخشی از هنر زیبای المان با رویکرد انتقال افکار هنرمند به بیننده) نیز نتوانسته‌اند پاسخگویی لازم را داشته باشند و حتی به‌نظر می‌رسد نمی‌توانیم در این بخش ورود کنیم، افزود: دلیل آن این است که در بیشتر این کارها حتی یک سلیقه بصری ابتدایی که از یک طراح خیلی معمولی هم انتظار داریم رعایت کند، را هم نمی‌بینیم.

وی با بیان اینکه متأسفانه در فرم‌هایی که در آرامگاه بوعلی سینا به‌کار گرفته شده حتی تناسب و اندازه هم مشاهده نمی‌کنیم اذعان کرد: اصلاً موضوع این المان‌ها برای من مشخص نیست متوجه نمی‌شوم که این شخصیت‌ها و تیپ‌ها با محیط پیرامونی خود چه ارتباطی دارند؟

این استاد دانشگاه با ابراز اینکه اگر حتی مقصود از این المان‌ها جلب توجه برای عکس گرفتن با آن‌ها باشد نیز جانمایی درستی ندارند چراکه در جوار میدان پرتردد و شلوغ به‌کار گرفته شده‌اند که مجالی برای عکس گرفتن را به شهروندان و گردشگران نمی‌دهد، اذعان کرد: علاوه بر عدم همخوانی با معماری فاخر آرامگاه بوعلی که محل هویت‌ساز برای همدانی‌هاست، باید به این نکته توجه کرد که برای به‌کارگیری هر چیزی در شهر، مهم‌ترین بخش رعایت قواعد و اصول اولیه است.

پرستارشهری خاطرنشان کرد: این یعنی ما بیش از هرچیز باید به محیط اجرا از نظر اندازه، رنگ، زوایا، نور و سایه توجه کنیم؛ حال آنکه توجه به این مقوله در محیطی همچون آرامگاه بوعلی که از لحاظ معماری، طراحی و استفاده از مواد اولیه و رنگ‌های طبیعی، مکانی هویت‌بخش برای شهر محسوب می‌شود، از اهمیتی دوچندان برخوردار است.

وی با تأکید بر اینکه در پس‌زمینه این المان‌های عروسکی به هرحال معماری زیبای آرامگاه بوعلی سینا دیده می‌شود که هیچگونه همخوانی با هم ندارند اظهار کرد: در این معماری و طراحی زیبا حتی فرورفتگی و بیرون‌زدگی‌ها به گونه‌ای است که نور و سایه چشم هر بینده را به بنای اصلی هدایت می‌کند؛ برای من این سؤال پیش آمده که چرا ما به یک باره در کنار این بنای فاخر یکسری عروسک به‌کار برده‌ایم که نه‌تنها اصول اولیه را رعایت نکرده‌اند بلکه خود ایجادکننده نوعی فضای کاریکاتوری و حتی شاید بتوان گفت نوعی دهن‌کجی است؟

وی با ابراز اینکه این ساختار یک ملغمه عجیب و غربیی است که هیچ خوانشی را نمی‌توان از آن برداشت کرد، گفت: بنده دوست دارم از طراح و ناظران بپرسم که برای طراحی المان‌های این چنینی برای این محل، چه ملاک‌ها و مسائلی مدنظر شان بوده است؟