آیا بازی مافیا بی‌اخلاقی را ترویج می‌کند؟

در پاسخ به این پرسش باید گفت که در اسلام بر تفریحات و بازی‌های سالم سفارش بسیار شده و اصل ثابت در همه این سفارشات این است که همراه با رشد و تعالی انسان بوده و هدف درستی داشه باشد.

یکی از نیازهای اساسی انسان که عمری به درازی عمر بشر دارد، نیاز به تفریح و سرگرمی و پر کردن اوقات فراغت به شیوه‌های متنوع و خلاق بوده است. تفریح و سرگرمی، نیاز مستمر و همیشگی بوده و در همه جوامع انسانی به‌تناسب شرایط و امکانات محیطی، همواره به شکل‌های مختلف جاری و ساری بوده است؛ ولی در عصر حاضر تحت تأثیر برخی تحولات بنیادین، اهمیت و جایگاه کنونی یافته و به یکی از مطالبات جدی و صنایع پر زرق و برق، تبدیل شده است.

*در ادامه ‌به نکاتی در مورد تفریحات خداپسندانه و نظر اسلام در این مورد اشاره می‌کنیم:

1. انسان همچنان که به غذا و نوشیدنی و خواب و استراحت و نظافت نیاز دارد، همین طور به تفریح و سرگرمی سالم نیز نیازمند است؛ و هیچ عاقلی نمی‌تواند این نیاز فطری و طبیعی انسان را انکار نماید. تجربه و گذشت زمان نیز نشان داده است که اگر انسان به کارهای یک نواخت بدون وقفه ادامه دهد و از سرگرمی و تفریح محروم باشد، بازده کار براثر کمبود نشاط تدریجاً افت کرده، پایین می‌آید؛ و امّا برعکس پس از ساعاتی تفریح و سرگرمی آن‌ چنان نشاط کار و تلاش در او ایجاد می‌شود که کمیت و کیفیت کار هر دو فزونی پیدا می‌کند، به این جهت باید گفت ساعاتی که صرف تفریح و سرگرمی سالم می‌شود نه‌تنها هدر نمی‌رود، بلکه با رفع خستگی از روح و روان عامل تقویت و پیشرفت ساعات کاری و مطالعاتی انسان می‌شود.

2. در قرآن نیز به مسئله تفریح اشاره شده است و درخواست برادران یوسف از پدر در مورد حضرت یوسف را این چنین بیان می‌کند: «او را فردا با ما (به خارج شهر) بفرست تا غذای کافی بخورد و بازی و تفریح کند و ما حافظ او هستیم». وقتی برادران یوسف مسئله تفریح و گردش در صحرا و خوردن از گیاهان را مطرح کردند. حضرت یعقوب اعتراض نکرد که این عمل شایسته یک جوان موحّد و وابسته به خانواده نبوّت نیست (بلکه از جنبه امنیتی اظهار نگرانی نمود) از این بیان به‌خوبی استفاده می‌شود که به تفریح نظر مثبت داشته، بلکه امر مسلّمی بوده است در جامعه آن روز و امروز شهرنشینی و فضای بسته خانه‌های شهرها، این نیاز را دوچندان کرده است. در آیات متعددی از قرآن خداوند دستور داده در زمین سیر کنید و در آن گردش کنید از جمله فرمود: «و میان آن‌ها و شهرهایی که برکت داده بودیم، آبادی‌های آشکاری قرار دادیم و سفر در میان آن‏ها را به‌طور متناسب (بافاصله نزدیک) مقرر داشتیم (و به آنان گفتیم): شب‌ها و روزها در این آبادی‌ها با ایمنی کامل، سفر و گردش کنید».

3. انسان باید در گردش‌‏ها و تفریح‏‌ها به دو نکته توجه کند:

الف: تفریح، فقط گردش بدون اندیشه و تفکر و بدون عبرت گیری و پندپذیری نباشد، انسان‌هایی که در صحراها و کنار دریاها و... گردش می‌کنند و یا مسافرت‌هایی در شهرها و آثار باستانی دارند، با تفکّر و اندیشه به آن محل‌های گردشی بنگرند و از این راه به عظمت خالق و صانع آن‌ها پی برند؛ و همین‌طور از سرانجام شاهان و ظالمان و کاخ‌های بجای مانده از آن‌ها درس عبرت بگیرند.

ب: تفریح، باعث آلوده شدن انسان به گناهان دیگر نشود، شیطان و هوای نفس و دشمنان تلاش دارند میادین ورزشی و تفریحی: محلی برای آلوده کردن مردم، مخصوصاً جوان‏ها باشد. قرآن هشدار می‌دهد که به بهانه ورزش و تفریح و گردش، شما را نبرند، چنان‌که برادران یوسف به بهانه تفریح او را بردند و به داخل چاه افکندند.

یکی از مفسران در این زمینه می‌گوید: «همان‌گونه که برادران یوسف از علاقه انسان مخصوصاً نوجوان به گردش و تفریح برای رسیدن به هدفشان سوء استفاده کردند در دنیای امروز نیز دست‌های مرموز دشمنان حق و عدالت از مسئله ورزش و تفریح برای مسموم ساختن افکار نسل جوان سوء استفاده فراوان می‌کنند باید به هوش بود که ابرقدرت‌های گرگ صفت در پوشش ورزش و تفریح، نقشه‌های شوم خود را میان جوانان به نام ورزش و مسابقات منطقه‌ای یا جهانی پیاده نکنند».

همچنین تفریح در روایات نیز به امر تفریح سالم پرداخته شده و سفارش شده که ساعتی از زندگی را به لذّت‌های حلال و تفریح‌های سالم اختصاص دهد، علی علیه‌السلام فرمود: «برای مؤمن (در شبانه‌روز) سه وقت است، زمانی برای (نیایش) و مناجات با پروردگارش و زمانی برای تأمین معاش زندگی‏اش و زمانی برای واداشتن نفس به لذّت‏هایی که حلال و مایه زیبایی است. خردمند را نشاید جز آنکه در پی سه چیز حرکت کند: (کسب حلال) برای تأمین زندگی، یا گام نهادن در راه آخرت، یا به دست آوردن لذّت‏های (حلال و) غیر حرام». جالب این است که در برخی روایات، این جمله اضافه شده است: «و با این ساعت (تفریح) نیرو می‌گیرید بر انجام وظائف اوقات دیگر».

در اسلام به مسائل تفریح تا آنجا اهمیت داده شده که یک سلسله مسابقات راحتی با شرط‌بندی اجازه داده، تاریخ نشان داده که قسمتی از این مسابقات در حضور شخص پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله و با داوری و نظارت او انجام می‌گرفت، حتی گاه شتر مخصوص خود را برای مسابقه‌ای سواری در اختیار یاران می‌گذاشت.

تیراندازی، شنا، مسافرت، گردش در صحرا، باغات، مزارع کشاورزی و کلّاً در فضای سبز، مزاح و شوخی با برادران دینی که از نزاکت خارج نباشد از دیگر تفریحات سفارش شده است. آنچه مورد اشاره قرار گرفت نمونه‌هایی از تفریحات سالم بود که در برخی منابع دینی آمده وگرنه تفریحات سالم منحصر به این موارد نیست هر قوم و ملّتی متناسب بافرهنگ خویش از ورزش‌ها و تفریحاتی برخوردارند که اگر خلاف دستورات شرعی نباشند و گناهی در آن انجام نگیرد مورد تأیید اسلام نیز است.

4. دغدغه شما که دوری از لهو و غفلت است ارزشمند است و البته باید توجه داشت که تفریح به تجمل و فخرفروشی نکشد و ورزش‌های لاکچری و تفریحات لاکچری ترویج نشود. مثال‌هایی وجود دارد که نیاز به پول زیاد ندارد یا به‌ اصطلاح رایج عرفی لاکچری نیست مانند شنا یا شوخی یا سفرهای درون شهری و پیک نیک و...، ولی چون تفریحات سالم و حلال زیاد است و در طول زمان‌ها تغییر می‌کند.

می‌توان گفت تفریحاتی که دارای ویژگی‌های زیر باشد مجاز است:

در راستای فرآیند تکامل و رشد شخصیت اسلامی و انسانی، نشاط‌آور، در چارچوب قوانین شرع (واجب، حرام، مباح، مکروه و مستحب)، متعادل (نه افراط، نه تفریط)، دارای فواید عقلی، جسمی و روحی، جلوگیری از خفت و سبکی عقل (توجه به عقل و تفکر در نظام اسلام) مثل پرهیز از شرب خمر، پرهیز از گوش دادن به موسیقی مبتذل، عدم مصرف مواد مخدر و دوری از آزار و اذیت دیگران (تحقیر، مسخره کردن، همسایه و مردم‌آزاری و...).

5. در مورد بازی مافیا در جای خود در بحث شرعی و احکام بیان شده که اگر بین افراد هم‌جنس در صورتی که عناوین آن موجب وهن مذهب و مؤمنین نباشد و بدون شرط‌بندی و برد و باخت مال باشد و به حسب تجربه، بازیکنان بر اثر تبحر و خصوصیاتی که پیدا می‌کنند به راه باطل و فساد و کلاه‌برداری کشانده نشوند، بعید نیست فی حد نفسه جایز باشد. ولی باید بازی مذکور بین زنان و مردان نامحرم با رعایت کامل حجاب و حدود شرعی باشد و اگر خوف تبعات ناشایست بعدی دارد، ترک شود.

از سوی دیگر حرمت دروغ نسبت به دروغ و اتهام زنی که در فیلم‌ها وجود دارد و یا در مقام بازی به جهت تقویت فکری و ذهنی کاربرد دارد،‌ محرز نیست، ولی اگر شخصی به‌وسیله این بازی از حد اعتدال خارج می‌شود و یا مثلاً کودک و نوجوانی است که با این بازی فریب دادن را یاد می‌گیرد و اجرا می‌کند بهتر است مواظب باشیم درگیر آن نشود.

نتیجه

به گزارش مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی، تفریح یک نیاز اصیل و لازم و مفید در همه انسان‌هاست. در آیات و روایت تفریح تایید شده است منتهای دارای دو شرط است. اول اینکه بدون اندیشه و تعالی و رشد نباشد و دوم اینکه انسان را به گناه و آلودگی و تباهی نکشاند.

تفریحات زیادی مانند اسب‌سواری، تیراندازی، شنا، پیک نیک، شوخی، مسافرت و... وجود دارد. ولی از آنجا که در هر عصری تفریحات جدیدی به میان می‌آید به‌صورت خلاصه می‌توان گفت تفریحاتی که در راستای تکامل روحی و بدون غفلت و نشاط‌آور و به دور از تباهی و گناه و آزار و اذیت دیگران باشد مجاز است و دیگر لهو نخواهد بود. بازی مافیا نیز اگر شرط‌بندی نباشد و خوف و مفسده گناه در آن نباشد گناه نیست. منتها باید مواظب باشیم که با این بازی از حد اعتدال خارج نشده و یا کودک و نوجوانان درگیر این بازی نشده و فریبکاری را یاد نگیرند.