یک پژوهشگر مسائل اجتماعی عنوان کرد:

تضاد ارزشی بزرگترین مانع انسجام اجتماعی

دامن نزدن به شکاف‌های موجود در جامعه مهم‌ترین اولویت انسجام اجتماعی در کشور است

سپهرغرب، گروه - پیام زمانی:

مثال‌های دیگری نیز برای این موضوع وجود دارد که شاید خیلی از اوقات به‌راحتی از کنار آن عبور کرده‌ایم، به طور نمونه می‌توان به رقابت‌های ناسالم در مدرسه و دانشگاه برای کسب نمره اشاره کرد.

اگر درس خواندن را به‌صورت گروهی و با سایر دوستان خود انجام می‌دادیم شاید بهتر پیشرفت می‌کردیم. هرچند این یک نمونه کوچک از دنیای واقعی ما انسان‌ها است ولی این مسئله در جامعه ما به‌صورت گسترده‌تری وجود دارد و باید در طول زندگی خود بر مبنای درست و اساسی انسجام اجتماعی گام برداریم.

به همین منظور با زهرا رهبر؛ یکی از پژوهشگران مسائل اجتماعی گفت‌و‌گویی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

*لطفاً بفرمایید انسجام اجتماعی چیست و نمونه موفق آن در کشور را شرح دهید.

انسجام اجتماعی یعنی همه افراد یک کشور یا ملت، فارغ از اینکه متعلق به چه طبقه، گروه، جناح یا حزبی هستند، با همدیگر همراه، همدل و نزدیک باشند. اگر بخواهیم یک تعریف کلی از انسجام اجتماعی داشته باشیم یعنی وابستگی به یک کل و تلاش در جهتی که منافع همه را دربرمی‌گیرد.

در انسجام اجتماعی منافع یک شخص یا گروه خاصی مد نظر نیست، همه تلاش‌ها برای رسیدن به یک هدف مشترک به‌کار گرفته می‌شود. نمونه موفق آن در کشور ما جنگ هشت ساله دفاع مقدس است که از سال 1359 تا مرداد ماه 1367 بین ایران و عراق شکل گرفت.

در این جنگ هر کس به اندازه توان خود و جدای از طبقه، گروه، حزب و جناح یا حتی جدای از گرایش‌های دینی و مذهبی برای جنگ مشارکت داشت. هدف همه این افراد مشترک بود و می‌خواستند از کشورشان و از استقلال و تمامیت ارضی آن دفاع کنند، در نتیجه توانستند وطن را حفظ کرده و نگذارند وجبی از خاک میهن اسلامی جدا شود، این نتیجه تلاش همه برای رسیدن به یک هدف مشترک بود.

*به نظر شما راهکار‌های افزایش انسجام اجتماعی در جامعه چیست؟

افزایش انسجام اجتماعی در جامعه راهکار‌های متعددی دارد که به‌نظر بنده مهم‌ترین آن‌ها مواردی است که در ادامه بیان می‌کنم:

1) باید تمامی ما اهل پژوهش، مطالعه و تحقیق باشیم و روند تاریخی کشور خودمان را بررسی کرده و در مورد آن مطالعه عمیقی داشته باشیم. نقاط قوت انسجام اجتماعی گذشتگان را تقویت کرده و موانع و به طور کلی نقاط ضعف را اصلاح نماییم تا بتوانیم از مشکلات موجود عبور کنیم.

2) برای افزایش انسجام اجتماعی در کشور نیاز به این داریم که شکاف‌های اجتماعی موجود را کاهش دهیم، مهم‌ترین آن‌ها کاهش طبقات اجتماعی بین گروه‌های مختلف مردم است که باید برای تحریم‌های اقتصادی که فشار زیادی بر روی مردم دارد، به‌دنبال برنامه‌های اقتصادمحور باشیم و مردم را در مسائل اقتصادی مشارکت دهیم و از طرفی حمایت از همه گروه‌های مردمی را مد نظر داشته باشیم.

3) اگر فرد یا گروهی دچار اشتباه و خطا شد، سعی کنیم که نقد صحیح از مسئله داشته باشیم و بیشتر در مورد اتفاقی که رخ داده تحقیق و بررسی انجام دهیم و به حاشیه نرویم، چراکه این موضوع می‌تواند باعث لطمه زدن به گروه شده و از طرفی بین سایر گروه‌ها نیز شکاف ایجاد کند، نباید در این مسائل گروه‌ها را مقابل همدیگر قرار دهیم.

4) باید سعی کنیم که از زندگی مسالمت‌آمیز دفاع کرده و آن را در بین جامعه ترویج داده و نهادینه کنیم چراکه می‌دانیم در انسجام اجتماعی، انسان‌ها به‌دنبال منفعت شخصی و انفرادی خود نیستند، بلکه منفعت گروهی در رأس کار قرار داد.

5) برای افزایش انسجام اجتماعی در جامعه باید این نکته را مد نظر داشته باشیم که همه ما سوار بر یک کشتی هستیم، اگر یک فرد دچار خطا و اشتباه شود، علاوه بر اینکه به دیگران آسیب می‌زند بیشتر از همه خود او آسیب می‌بیند، باید این موضوع را در بین مردم تبیین کنیم و حتی آموزش در این زمینه را مد نظر داشته باشیم.

*نقش دولت و به طور کلی مسئولان در افزایش انسجام اجتماعی چیست؟

دولت یکی از ارکان مهم در انسجام اجتماعی است. به طور مثال در کشور ما قوای سه‌گانه مقننه، مجریه و قضائیه را درنظر بگیریم که نماینده‌های اقشار مختلف مردم در آن جمع شده‌اند، اگر هدف آن‌ها مشترک باشد و برای توسعه، پیشرفت و رسیدن به یک کمال مطلوب برای مردم و کشور تلاش کنند و مردم نیز آن‌ها را یاری ‌دهند و بالعکس؛ طبیعتاً یک همدلی و انسجامی در کشور به‌وجود خواهد آمد اما اگر متولیان اهداف متفاوتی داشته باشند یا به‌دنبال منفعت‌طلبی بوده و اهداف شخصی خودشان را دنبال کنند، قطعاً انسجام اجتماعی نیز دچار رکود و آسیب فراوانی خواهد شد و حتی به لایه‌های پایینی جامعه نیز سرایت کرده و اثر می‌گذارد. مسئولان کشور و در رأس آن‌ها دولت، می‌تواند در حوزه‌های مختلفی انسجام اجتماعی را تقویت کند که از آن می‌توان به نمونه‌های زیر اشاره کرد:

1- دولت به خدمات عمومی مردم شامل بهداشت، درمان، آموزش، حمل‌و‌نقل و غیره که هرکدام زیرساخت‌های خاص خود را دارد، توجه نماید.

2- یکی دیگر از مسائل مهم در کشور مسئله اقتصاد است که باید دولت آن را بر اساس وضعیت موجود در بین مردم تنظیم و مدیریت کرده و شرایط آن را بهبود بخشد، سیاست‌های اقتصادی دولت می‌تواند رفاه اجتماعی را نیز افزایش داده و در نتیجه رفاه پایدار ایجاد شود.

3- عدالت اجتماعی نیز از دیگر مسائلی است که مسئولان ما و در رأس آن دولت باید به این موضوع توجه کنند و عدالت‌محوری را در جامعه ترویج داده و آن را در بین مردم با فرهنگ‌سازی نهادینه کنند که نتیجه آن نیز کاهش نابرابری خواهد بود. اگر بخواهیم برای آن مثالی بزنیم همین موضوع شفافیت است که اخیراً در بین مردم مطرح شده، اگر در خصوص آن اقدامی صورت نگیرد قطعاً انسجام اجتماعی نیز کمرنگ خواهد شد. وظیفه دولت و مسئولان است که برای شفاف‌سازی مسائل تلاش کنند تا بتوانند اعتماد عموم مردم را به خودشان جلب کنند و اگر این اعتماد جلب شود، انسجام اجتماعی نیز تقویت خواهد شد.

*به‌نظر شما موانع موجود در حوزه انسجام اجتماعی چیست؟

به‌نظر بنده تضاد ارزشی یا تضاد هنجاری بزرگترین مانع انسجام اجتماعی است که در کشور بعد از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، شاهد دوگانگی فرهنگ اسلامی و فرهنگ مدرنیته بوده و این مسئله باعث کاهش انسجام اجتماعی شده. از طرفی در برخی از زمینه‌ها نیز مسئولان به‌دنبال منافع شخصی خود بوده و اهداف جمعی، سازمانی یا گروهی را نادیده گرفته‌اند که در نهایت خیلی از کار‌های انجام‌شده نتیجه مطلوب نداده و آسیب‌هایی را به کشور وارد کرده و یک مانع بزرگ در حوزه انسجام اجتماعی محسوب می‌شود.

*لطفاً بفرمایید مهم‌ترین اولویت‌های انسجام اجتماعی در سال جدید چیست؟

به‌نظر بنده مهم‌ترین اولویت در حوزه انسجام اجتماعی، دامن نزدن به شکاف‌های موجود در جامعه است که متأسفانه به خاطر هنجارشکنی‌های اخیر در کشور از سوی برخی افراد، شاهد شکاف‌هایی بودیم که در سطوح مختلف ایجاد شد و راهکار اصلی نیز این است که نباید این موضوع را خیلی پررنگ کنیم. باید تلاش همه ما این باشد که زندگی کردن و ادامه دادن مسیر با یکدیگر را مغتنم بشماریم.

در کنار آن اگر دیدیم که فرد یا گروهی دچار اشتباه و خطایی شده نباید در بیان آن به‌گونه‌ای عمل کنیم که باعث ایجاد شکاف در بین سایر رده‌ها و گروه‌ها شود، آن فرد یا گروه باید اشتباه خود را پذیرفته و درصدد جبران آن برآیند که مانع از تقابل بین گروه‌ها شود.

در پایان سعی کنیم که نسبت به همه مسائل، نقد صحیح و به‌جا داشته باشیم و به جای اینکه از فرد یا افراد ایراد بگیریم، دنبال پاسخ او باشیم و مسئله را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار داده و در این زمینه بدون تحقیق و مشورت کاری انجام ندهیم، چراکه تخریب کردن کار صحیحی نبوده و باعث ایجاد فاصله در جامعه و کاهش انسجام اجتماعی می‌شود.

همان‌طور که عنوان شد انسجام اجتماعی ازجمله مسائلی است که افراد بدون در نظر گرفتن حزب، جناح و یا گروه خود برای رسیدن به یک هدف مشترک تلاش و کوشش دارند و این موضوع در طول تاریخ باعث پیروزی‌های بزرگی برای افراد عامل به آن شده است.

هرجا که انسان‌ها دست به دست هم داده و برای رسیدن به یک نقطه مشترک تلاش کردند قطعاً نتیجه‌های خوبی را در پایان آن شاهد بودند، اگر هم در این روش دچار شکست و یا سردرگمی شدند، آموختند که کار هماهنگ مزایای فراوانی از تنها فعالیت کردن و بدون برنامه‌ریزی مشترک کار کردن، دارد.

انسجام اجتماعی در هر کشوری باعث رشد و پیشرفت و به طور کلی تعالی آن بوده و مردم نیز برای این موضوع اهمیت خاصی قائل و از شکاف‌های طبقاتی ناراحت هستند و آن را نمی‌پسندند.

دولت با اجرای سیاست‌های کلی در حوزه انسجام اجتماعی می‌تواند به بهبود آن و تسریع دادن در این زمینه، گام‌های بزرگی را بردارد به شرط اینکه صاحب‌منصبان آن به فکر منفت‌طلبی خود نباشند و خدمت‌رسانی به همنوعان را در اولویت کار خود قرار دهند. گاهی در افراد شاهد تفکرات متفاوتی هستیم که باعث می‌شود دوگانگی‌هایی نیز شکل بگیرد و مشکلات متعددی را در پی داشته باشد که باید نسبت به این مسائل آگاهی کامل داشته باشیم و به آن دامن نزنیم. انتقاد صحیح و سازنده همراه با تحقیق و بررسی می‌تواند به افزایش انسجام اجتماعی در جامعه کمک کرده و به آن بهبود بخشد.