آرامستان، روایت فرصت‌ها و انتظارات

سپهرغرب، گروه - عباس سریشی:

به دیگر معنا با هماهنگ‌سازی کاربری‌های اطراف آن، تقویت ویژگی‌هایی مثبت و حتی تسکین‌دهنده برای آرامستان، می‌توان امکان برقراری تعاملات اجتماعی بین این فضا را با بدنه شهر افزایش داده و از ناخوشایندی تجربه آن کاست، زیرا این فضاها از گذشته تا حال بخش مهمی از بن‌مایه‌های زیستگاه‌‌های بشری بوده و به‌عنوان فضاهایی مانا در خدمت فعالیت‌های آیینی، فرهنگی و مذهبی قرار داشته‌اند.

در واقع آرامستان‌ها فضاهایی هستند که ماسوای بازخوانی خاطرات تلخ فراغ عزیزان و یا این تصور و تحلیل عرفی که فضای آرامســتان و یاد مرگ، شــادی را از انســان می‌گیرد و حضور در آن غم‌آور بوده و موجب افسردگی افراد می‌شود؛ اما ذاتاً این ظرفیت را هم دارند تا ضمن ساماندهی مناسب و باز‌زنده‌سازی و سازگار کردن با کاربری‌های اطراف آن بتواند در زمینه پایداری شهرها از جنبه‌های گوناگون اکولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی و حتی گردشگری بسیار اثرگذار باشند.

البته وقتی صحبت از ساماندهی می‌شود منظور صرف عملیات تغسیل و تدفین اموات و حفظ و مرمت مقابر و انجام امور اداری مربوط به قبور و اموات نیست بلکه فهوای کلام فرایند جامعی بــرای تنظیم فضا و فعالیت در محدوده یک مکان مشــخص، با در نظر گرفتــن مجموعــه عوامل مؤثر محیطــی و محاطی بــه‌منظور ارتقای کیفیت و کارایــی مجموعه است که این مبحث در خصوص آرامستان‌ها در قالب تعیین، پردازش و ارزش‌گذاری عوامل مؤثــر کارکردی-کالبــدی در زمان‌های گذشته، حال و آینده تعریف می‌شود.

گو آنکه مهم‌ترین زیربنای این امر نیز پذیــرش کارکردهای متنوع و فراهــم کردن این فضای شــهری چندعملکردی اســت، موضوعی که زمینه ایجاد ارتباط با مخاطب و زندگی روزمره او، شکل‌گیری خاطرات جمعی و تقویت ماندگاری فضا در ابعاد ذهنی و نشاط و پویایی را به همراه خواهد داشت، به‌ویژه اینکه این موضوع در کشور ما که دارای دیدگاه دینی بوده و گستره حیات بعد از مرگ را بسیار مهم‌تر، وسیع‌تر و ماناتر از دنیای مادی می‌داند، از اهمیت ویژه‌ای برخودار است.

آرامستان؛دوگانه توجه و آرامش...

و اما آرامستان شهر همدان که مردم عموماً آن را به‌نام باغ بهشت می‌شناسند، فضایی است وقفی که از دهه 40 تا کنون به‌عنوان محل مرکزی فعال جهت دفن اموات مورد استفاده قرار می‌گیرد.

البته بنا بر گفته‌های مسئولان و مبتنی بر آمارهای موجود چون این آرامستان از بدو تأسیس تاکنون سالانه قریب به چندین هزار میت را جهت تدفین پذیرش کرده اکنون با محدودیت فضا مواجه شده و پیش‌بینی می‌شود تا چند سال آینده نیز ظرفیت آن تکمیل شده و مدیریت شهری مجبور به تعریف و جانمایی فضای دیگری برای دفن اموات باشد.

در این خصوص مسئولان آرامستان همدان با اشاره به اینکه مهم‌ترین هدف آن‌ها پذیرش و دفن بیشتر متوفیان است؛ بنابراین در جهت کند کردن سرعت تکمیل ظرفیت، اقداماتی را از قبیل اضافه کردن سایت جدید (عروجیان) به فضای قبلی و یا متراکم کردن فاصله قبور و دو طبقه کردن آن‌ها را در دستور کار قرار داده‌اند، تصریح می‌کنند که برای جلوگیری از بروز برخی مشکلات و یا بروز سوء‌استفاده‌ها به مانند آنچه که در برخی کلان‌شهرها مشاهده می‌شود؛ امکان واگذاری یا پیش‌فروش قبر در این آرامستان وجود ندارد و در عین حال با توجه به وقفی بودن زمین آرامستان قیمت تمام‌شده قبر، خدمات تغسیل و تدفین در اینجا و در مقایسه با دیگر شهرها بسیار کمتر است.

در واقع باغ بهشت همدان به‌صورت درآمدـ هزینه اداره می‌شود به نحوی که مبالغ واریزی در راستای خرید قبر و خدمات تغسیل صرف هزینه‌های جاری آرامستان شده و بودجه‌ خاصی برای آن در نظر گرفته نمی‌شود، با این حال اما طی چند سال گذشته و با اهتمام مسئولان و متولیان امر در جهت بهسازی و ساماندهی این فضا، فعالیت‌های گسترده و گوناگونی از قبیل آسفالت‌ریزی معابر اصلی و بلوار، نصب دوربین‌های مداربسته، دیوارکشی، جدول‌گذاری، گسترش شبکه روشنایی، ایجاد پارکینگ خودرو تعبیه سطل‌های زباله، نظافت، تنظیم امور جاری، طراحی و راه‌اندازی سامانه‌های اطلاع‌رسانی و... در این مکان صورت گرفته تا مراجعه‌کنندگان با مشکلات کمتری مواجه شوند.

فرآیندی که اگر بخواهیم از سر عدالت و انصاف بدان بنگریم تأیید می‌کند که چهره این مکان با فضای یکی دو دهه قبل خود کاملاً تفاوت پیدا کرده و در منظر قضاوت عمومی بهتر و مطلوبتر جلوه‌گر شده با این حال اما نباید از این واقعیت نیز غافل شد که به‌دلیل وسعت کار و وجود برخی خلأها و نواقص، هنوز مشکلاتی در این مکان وجود دارد که باعث می‌شود نتوان آنگونه که انتظار می‌رود از ظرفیت‌های حداکثری این مکان در موضوعات مختلف بهره برده و به اهداف و بایستگی‌های از قبل طراحی و تعریف‌شده آن دست یافت.

موضوع این است که آرامستان‌ها نیز به‌مانند همه ساختارهای شهری تابع قوانین بایستگی‌ها و الزامات گوناگونی هستند که هرگونه بی‌توجهی به رعایت و مسامحه در عمل و نظارت به آن‌ها از سوی مردم و یا مسئولان و متولیان، باعث می‌شود تا علاوه بر بروز مشکلات اداری و اجرایی، آرامش این فضا به چالش کشیده شده و تحت تأثیر قرار گیرد.

در واقع وجود همین دست مسائل است که بعضاً باعث بروز ابهامات و سؤالات متعددی در اذهان مردم شده که نیازمند پاسخگویی و تنویر افکار عمومی از سوی متولیان و مسئولان است.

فراموش نکنیم مردم هم به همان نسبت به این اماکن وظایف و الزاماتی دارند که رعایت آن‌ها در اداره این مجموعه از اهمیت بسزایی برخوردار است؛ بنابراین هرگونه بی‌توجهی به این قوانین و بایستگی‌ها باعث می‌شود باوجود همه تلاش‌ها و فعالیت‌ها اما بازهم یک جای کار لنگ خورده و اصطلاحاً محاسبه‌ای درست از آب درنیاید.

*مطالبات، پرسش‌ها و پاسخ‌ها

اگرچه بیان مشکلات و مطالبات شهروندان در خصوص موضوعات و مسائل شهری به‌ویژه آرامستان حق طبیعی آنان بوده و روزنامه سپهرغرب هم به‌عنوان یک درگاه خبری بیان آن‌ها را وظیفه خود می‌داند، با این حال و در سوی دیگر نیز فرصت و امکان دفاع، پاسخگویی و تشریح موضوعات در راستای تنویر افکار عمومی توسط مسئولان و متولیان امور شهری را نیز به‌جا و به‌حق دانسته و این آمادگی را نیز دارد تا هرگاه مدیران و کارگزاران امور شهری بخواهند، فرصت و فضا را به‌صورت حضوری و یا کتبی فراهم کرده تا با ارائه مدارک و مستندات لازم نسبت به پاسخگویی به سؤالات مطرح‌شده اقدام کنند.

و اما گفت‌وگوی‌های صورت‌گرفته از سوی خبرنگاران سپهرغرب با جمعی از شهروندان حاضر در آرامستان همدان نشان می‌دهد در حالی که عموم این نفرات در صحبت‌های خود به‌وضوح از تغییرات محسوس و مثبت و بهتر شدن فضای آرامستان خبر داده و این فرایند را قابل تقدیر و تشکر می‌دانند؛ اما پرسش‌ها و مطالباتی نیز در خصوص عملکرد جاری آرامستان دارند که انتظار می‌رود مسئولان امر ضمن دقت لازم، پاسخ و توضیحات لازم را به هر نحو مقتضی به ایشان ارائه نمایند.

در این خصوص شهروندان و نفرات حاضر در گفت‌وگو بر این موضوعات تأکید ویژه داشتند:

- عدم رسیدگی (نظافت، آبیاری درختان، ساماندهی قبور، عدم تعبیه روشنایی و...) در قطعات قدیمی و درخواست رسیدگی و پیگیری این مسئله.

- فقدان بوفه، فروشگاه و آبخوری مناسب و سرویس‌های بهداشتی و لزوم توجه به این موضوع جهت رفاه حال شهروندان در زمان حضور در آرامستان

- لزوم شفاف‌سازی در خصوص نحوه محاسبه هزینه‌ها (اعم از قبر، خدمات تغسیل و...) و متعاقباً اعلام رسمی این قیمت‌ها

- گلایه و دلخوری از رهاشدگی و عدم رسیدگی و ساماندهی وضعیت چند قطعه خاص (قطعه هنرمندان، نوزادان، چهره‌های مطرح و ماندگار ورزشی) این موضوع قبلاً از سوی نهادها و ارگان‌های پیگیری و متعاقباً قول‌هایی دریافت ‌شده اما...!

-نبود ایستگاه تاکسی و اتوبوس و درمجموع وسایل ایاب و ذهاب رسمی، مشخصاً در داخل محوطه آرامستان به‌ویژه در روزهای خاص و تراکم حضور مردم به‌ویژه سالمندان

- عدم حضور مشخص و ثابت عوامل انتظامی درخصوص نظارت بر فضای عمومی و یا کنترل تردد و یا بعضاً برخورد با افراد ولگرد، معتاد کارتن‌خواب و بیکار، در نقاط کور و دور از نظارت به‌ویژه در میان قطعات قدیمی که بعضاً موجب نگرانی برخی خانوادها می‌شود.

- فقدان صندلی مناسب و سایه‌بان، تابلوهای راهنمای قطعات و مسیرها، مسدود بودن برخی معابر داخلی آرامستان، عدم تسطیح و روکش معابر داخلی به‌خصوص قطعات قدیمی.

- وجود سنگ قبرهای غیر استاندارد و نامتعارف شکسته و خُردشده، وجود گلدان‌های خشک، پرچم و تابلوهای عکس پاره و سازه‌های فلزی بر روی برخی قبور که موجب مخدوش شدن سیما و منظر آرامستان شده است.

- عدم توجه به لزوم تبلیغات میدانی و یا برنامه‌های مناسبتی مشخص و مداوم در خصوص فضاسازی معنوی آرامستان با دعوت از نهادها، سازمان‌ها و ارگان‌های متولی با توجه به وجود گلزار شهدا در این فضا.

-عدم توجه به ساماندهی یکپارچه و مشخص مشاغل و فعالیت‌های وابسته به آرامستان اعم از گل‌فروش، مادحین، سنگ‌فروشان و صنف مرتبط و تعیین زمانبندی برای اتمام این امر.

-لزوم نصب حداقل دو پل روگذر عابر پیاده بر روی بلوار بهشت و در مقابل ورودی‌های آرامستان برای جلوگیری و کاهش سوانح رانندگی.

-لزوم توجه مدیریت شهری به افزایش تعداد نیروهای خدماتی آرامستان به‌دلیل وسعت کار.

-لزوم تخصیص ردیف بودجه مشخص از سوی مدیریت شهری (در قالب یک مکمل به موازات هزینه‌های دریافتی از بستگان متوفیان برای انجام اصلاحات و توسعه فضای عمومی آرامستان)

-توجه به نماسازی و ساماندهی معنوی و خدماتی هرچه بیشتر و بهتر نمای بیرونی آرامستان در بلوار بهشت از حیث سیما و منظر به‌عنوان وروی شهر.

-ساماندهی ورودی‌های آرامستان از حیث نماسازی، روشنایی، ورودی، تسطیح مسیر، تابلوی راهنما و ایجاد فضای سبز مطلوب، نصب اِلمان‌ها و نمایه‌های معنوی و دینی ایثار و شهادت.

-لزوم توجه و ساماندهی فضاهای مجاور آرامستان تکمیل دیوارکشی و جلوگیری از رهاشدگی و تردد‌های بی‌ضابطه

البته وقتی به شاکله مطالبات، نیازها و بایستگی‌های فوق می‌نگریم توجه به دو نکته بسیار ضروری است؛

نخست اینکه آرامستان همدان یکی از وسیع‌ترین و طولانی‌ترین عرصه‌ها را در ورودی شهر داشته که نه‌تنها یک فرصت بسیار ایده‌آل و مطلوب برای بهره‌برداری و فعالیت‌های مربوز به زیباسازی شهری است؛ بلکه به اشکال مختلف مورد قضاوت عمومی گردشگران به شهر قرار خواهد گرفت.

و نکته بعد اینکه فراموش نکنیم وقتی صحبت از استفاده از ظرفیت‌های فرهنگی، هنری و معنوی و یا ساماندهی آرامستان به میان می‌آید، تنها مدیریت این فضا مسئول و پاسخگو نیست، بلکه همه نهادها، ارگان‌ها و سازمان‌ها اعم از شهرداری، بنیاد شهید، پلیس راهور، ارشاد اسلامی، سازمان تبلیغات اسلامی، استانداری و... با هماهنگی مدیریت آرامستان، بر اساس قدرالسهام و شرح وظایف تخصصی باید در این موضوع ورود کرده و نسبت به انجام آنچه که در این حوزه مسئول هستند، عمل کنند و فراموش نکنند این فضا نیز بخشی از حوزه فعالیت آن‌ها محسوب شده و در قبال آن باید برنامه و اهدافی را در دستور کار داشته باشند.