راه‌یابی سگ‌های بی‌صاحب به حیات‌وحش همدان

علیرضا محمدی اظهار کرد: در ایران سگ وحشی به‌عنوان گونه وحشی نداریم؛ اکثراً سگ‌های ولگرد و بی‌صاحب هستند که از سایر کشورها آمده و استفاده شده و به طرق مختلف رها شده‌اند و این موضوع کم‌کم به معضل تبدیل شده است.

وی افزود: اگر موضوع سگ‌های ولگرد و بی‌صاحب امروز تبدیل به معضل شده و در قدیم کمتر بوده، به‌خاطر این است که بحث شهرنشینی و درنتیجه تولید پسماند افزایش یافته و غذا به‌وفور در دسترس و اختیار این گونه‌های بی‌صاحب قرار گرفته است.

محمدی غذا و پناه را عامل شیوع این گونه‌ جانوری دانست و خاطرنشان کرد: مسلماً اگر این دو عامل در اختیار باشد، این گونه‌ جانوری تولید مثل کرده و جمعیتش افزایش می‌یابد و به‌عنوان گونه‌های مهاجم به حساب می‌آیند؛ گونه‌ای که متعلق به این اکوسیستم نیست و وقتی وارد اکوسیستم ما می‌شود، روی همه اجزای آن اثر می‌گذارد و چه‌بسا در رقابت با سایر گونه‌های جانوری موجب حذف گونه‌ای هم بشود.

وی تصریح کرد: در سال‌های گذشته یک‌سری از حیوان‌دوست‌ها به حساب اینکه خدمتی کنند یا از سر دلسوزی و ناخواسته اقدام به تغذیه سگ‌های ولگرد و بی‌صاحب کرده و در طول سال غذا برایشان فراهم کردند و همین امر موجب شد بین دو تا سه مرتبه در سال تولید مثل کنند و افزایش جمعیت داشته باشند؛ غافل از اینکه عواقب آن به طبیعت و خود ما انسان‌ها برمی‌گردد.

رئیس اداره تنوع‌ زیستی و حیات‌وحش اداره‌ کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان یادآور شد: سگ‌های ولگرد و بی‌صاحب جزء گونه‌هایی هستند که باعث گزش افراد شده و یا ناقل بیماری‌هایی همچون هاری بوده‌اند که متأسفانه درمانی ندارد.

وی به ظهور گونه‌های هیبریدی حاصل از آمیزش سگ با شغال (شغال‌توره) یا آمیزش سگ با گرگ (گرگاس) اشاره و مطرح کرد: نسل زاده این گونه‌ها که با دخالت انسان و طبیعت به‌وجود می‌آیند، کاملاً سربه هوا هستند و حتی به‌عنوان سگ نگهبان ارزش ندارند. این حیوانات بعد از مدتی توسط افراد رها می‌شوند و گله گرگ‌ها و شغال‌ها هم آن‌ها را قبول نمی‌کنند؛ بنابراین به‌ناچار برای رفع نیازهایشان به جوامع انسانی برمی‌گردند و مشکلاتی برای انسان ایجاد می‌کنند.

محمدی با اشاره به اینکه باید سعی شود کنترل جمعیت این گونه انجام گیرد به‌طوری‌ که در بسیاری از کشورها تعدیل جمعیت (کشتار) انجام می‌گیرد اما با توجه به اینکه ما ازنظر اخلاقی این موضوع را قبول نداریم به سمت عقیم‌سازی می‌رویم، به سمن‌های فعال در این حوزه توصیه کرد: به‌صورت مدیریت‌شده سعی شود هزینه‌ای که برای خرید مواد غذایی انجام می‌گیرد را به سمت‌وسوی عقیم‌سازی سوق دهند و شرایط، نیروی متخصص، دامپزشک و هزینه‌های مورد نیاز را تأمین کنند تا جمعیت این گونه به تعادل برسد.

* غذارسانی به سگ‌ها جرم‌انگاری نشده

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه با غذارسانی به این حیوانات به‌صورت غیر مستقیم در حق این گونه جانوری خیانت می‌کنیم، اظهار کرد: تاکنون موضوع غذارسانی توسط افراد جرم‌انگاری نشده و این خلأ قانونی وجود دارد؛ به‌طوری‌ که علاوه‌بر فرهنگ‌سازی، می‌توان به صورت تکمیلی قوانینی تصویب کرد تا کار نتیجه دهد. چراکه صرفاً فرهنگ‌سازی زمانی‌ که درگیر با موضوعی هستیم که به جامعه فشار می‌آورد، مؤثر نخواهد بود.

محمدی با اعلام اینکه آماری از جمعیت این گونه جانوری در سطح استان در دست محیط‌زیست نیست، یادآور شد: کارگروهی متشکل از دستگاه‌های مختلف نظیر دامپزشکی، بهداشت، شهرداری و محیط‌زیست وجود دارد که شهرداری دبیر آن است و در جلسات مختلف مباحث مربوط به این موضوع مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد.

وی تأکید کرد: در بحث کنترل جمعیت این گونه جانوری بیشترین دقت ما در مناطق تحت مدیریت محیط‌زیست است، به‌طوری‌ که وقتی این گونه وارد مناطق حفاظت‌شده می‌شود با تعقیب نوزادان حیات‌ وحش بر گونه‌ها و حتی حیات‌وحش تأثیر می‌گذارد و حتی ممکن است حمله ‌کنند و علف‌خواران را از پای دربیاورند. در ضمن بیماری مشترک هاری را ممکن است به سایر گوشتخواران تحت مدیریتی که هیچ‌گونه واکسیناسیونی انجام نمی‌شود، انتقال دهند و موجب آسیب یا از بین رفتن و انقراض گونه‌های محلی جانوری شوند.

* انقراض آهو در منطقه قهاوند و میش‌مرغ در دشت اسدآباد

وی به انقراض و از دست رفتن آهو (گواتردار) در منطقه قهاوند و میش‌مرغ در دشت اسدآباد اشاره کرد و گفت: جمعیت گونه آهو در زنجان به‌عنوان نزدیک‌ترین همسایه وجود دارد، اما در همدان از بین رفته و این به دخالت‌های انسانی در زیستگاه‌ها، دست‌اندازی به اراضی و شکار غیر مجاز و همچنین تغییر اقلیم برمی‌گردد.

رئیس اداره تنوع‌ زیستی و حیات‌وحش اداره‌ کل حفاظت محیط‌زیست استان همدان به انتقال بیماری هاری از طریق سگ به شغال حیات‌ وحش طی سال گذشته اشاره کرد که حیوان بیمار به همراه دام محیط‌زیست پیش از انتقال به سایر گونه‌ها تلف شد و افزود: عامل اصلی وقوع این موضوع را سگ‌های بی‌صاحب می‌دانیم.

وی با اشاره به اینکه در تمام دنیا سگی که صاحب و مالکی نداشته باشد حتی اگر نژاددار باشد به عنوان سگ بی‌صاحب تلقی می‌شود، مطرح کرد: این سگ‌ها یا به دست افراد رها شده یا فرار کرده‌اند و در طول زمان با توجه به آمیزش و جفت‌گیری سایر نژادها تولید شده و اینک در سطح شهر قابل رؤیت هستند؛ البته در بین آن‌ها یک‌سری سگ‌ها ارزش استفاده به‌عنوان سگ‌های نگهبان یا زینتی را دارند که این امر نیازمند مدیریت است.

این مقام مسئول افزود: در بسیاری از شهرها مدیریت این سگ‌ها اتفاق می‌افتد؛ به‌عنوان مثال در خراسان‌ رضوی یا مرکزی طی بازدیدهایی که داشتیم، مشاهده کردیم شهرداری مکان‌هایی درنظر می‌گیرد تا بعد از جمع‌آوری سگ‌ها، مرحله تفکیک را انجام دهد و مواردی وجود دارد که قابل واگذاری بوده و بعضاً متقاضی دارند که بیش از دو سه درصد نیست و بالای 95 درصد خواهان ندارند.

* سگ‌های ولگرد و بی‌صاحب را نمی‌شود تربیت کرد

محمدی با بیان اینکه سگ‌های ولگرد و بی‌صاحب موجود در سطح شهر نژادشان آنقدر قوی نیست که بشود بعد از تربیت از آن‌ها استفاده کرد، گفت: درحال حاضر انجمن‌های فعال در حوزه حیوانات بی‌سرپرست در استان به‌صورت مستقل بحث درمان و انتقال این سگ‌ها را انجام می‌دهند و به‌علت سوء مدیریت این اقدامشان حتی اثر منفی داشته، چراکه بحث غذارسانی را در اولویت کاری خود دارند و همین باعث افزایش جمعیت هم شده است.

وی با بیان اینکه هزینه‌های عقیم‌سازی سگ‌ها بیشتر از غذارسانی است به‌طوری‌ که غذارسانی را می‌توان با استفاده از پسماند مرغداری‌ها یا کشتارگاه‌ها هم انجام داد، مطرح کرد: کار خوبی توسط این سمن‌ها انجام شده و به‌صورت موقت جایی را تأمین کرده‌اند و اقدام به نگهداری حیوانات در مراکز می‌کنند، اما به‌علت عدم رعایت ضوابط مورد نیاز، در آینده موجب ایجاد مشکلات بزرگ‌تری خواهند شد.