مردم کلیددار حفاظت از محیط زیست

سپهرغرب، گروه زیست‌بوم - طاهره ترابی مهوش:

بنابراین نقش مردم در تصمیم‌گیری، برنامه‌ریزی، اجرا، نظارت و ارزشیابی برنامه‌های احیا و حفاظت اهمیت حیاتی دارد.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره گفت‌وگویی را با دانش‌آموخته دکتری محیط زیست ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

فرهاد پورسخا با بیان اینکه نقش مشارکت مردم در حفاظت از محیط زیست در عین کلیدی بودن مبحث کلانی است که در بخش‌های مختلف می‌توان به آن پرداخت، گفت: وقتی از نگرانی برای محیط زیست صحبت می‌کنیم، مؤلفه‌هایی همچون آب، خاک، هوا و گونه‌های زیستی هستند که آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند.

وی با تأکید بر اینکه رفتارهایی که جوامع بشری در ارتباط با این چهار مؤلفه از خود بروز می‌دهند متفاوت است، اظهار کرد: بخشی از این تفاوت به الگوهای زندگی بازمی‌گردد که اصولاً مردم و دولت‌ها در آن تأثیرگذار هستند؛ زیرا بسیاری از این الگوها توسط دولت‌ها برای مردم تعریف می‌شوند؛ برای مثال اگر بخواهیم مثلاً در مؤلفه هوا نگرانی‌هایمان را به گونه‌ای رفع کنیم مشخص می‌شود که مهم‌ترین عامل تأثیرگذار دولت‌ها هستند.

وی ادامه داد: در این زمینه دولت‌ها از طریق نوع خودروی سوختی که در اختیار مردم قرار می‌دهند و تأسیسات صنعتی خود محرکی برای آلودگی هستند اما در این زمینه مردم می‌توانند به‌عنوان عامل کاهنده این آلودگی‌‌ها وارد شوند، برای مثال مردم از طریق استفاده کمتر از خودروهای تک‌سرنشین می‌توانند نقش خود را در حفاظت از محیط زیست ایفا کنند.

این کارشناس محیط زیست عنوان کرد: در حوزه خاک، نقش پررنگ‌تر را مردم ایفا می‌کنند، بدان جهت که مهم‌ترین آلاینده‌های خاک پسماند و فاضلاب هستند؛ بنابراین در حوزه حفاظت مردم می‌توانند تأثیرگذاری بیشتری داشته باشند. به‌ویژه زمانی که در طبیعت و نقاط بکر طبیعی قرار می‌گیرند، از طریق کنترل پسماند و زباله می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند، این موضوع با فرارسیدن فصل بهار و آغاز تردد مردم در محیط‌های طبیعی پررنگ‌تر می‌شود.

پورسخا، با اشاره به اینکه متأسفانه در حال حاضر روستاییان ما در مناطق شمال کشور بیش از هر نقطه دیگر فاضلاب‌های خانگی خود را به سمت رودخانه و مناطق طبیعی هدایت کرده‌اند، ابراز کرد: البته در بخش کشاورزی نیز سموم و کودهای شیمیایی از دیگر آلاینده‌های شاخص در عنصر خاک به‌شمار می‌روند.

وی با اشاره به اینکه بخش اعظمی از کشاورزی ما وابسته به مصرف سموم است و همین امر منجر به افزایش آلایندگی در خاک می‌شود، خاطرنشان کرد: البته در این نوع از آلایندگی‌ها نیز بازهم تصمیم‌سازی‌های دولتی در نوع کشت و نوع سمومی که در اختیار کشاورزان قرار می‌گیرد بی‌تأثیر نیستند.

وی با بیان اینکه در این زمینه اقدامات پیشگیرانه جهاد کشاورزی با همکاری و مشارکت جستن از مردم می‌تواند نقش مهمی را ایفا کند، گفت: در بخش گونه‌های زیستی مهم‌ترین عامل تهدیدکننده برای گونه‌های ارزشمند، مرتبط با کاهش فضاهای زیستی آن‌ها است یعنی ما مردم به‌دلیل مداخلات بسیار زیادی که در فضای زندگی این گونه‌ها انجام دادیم عملاً زنجیره‌های حیاتی آن‌ها را از بین برده‌ایم.

این دانش‌آموخته دکتری محیط زیست، تأکید کرد: برخی بر این باورند که علت انقراض نسل این گونه‌ها به شکار غیرمجاز وابسته است اما اینگونه نیست بلکه مهم‌ترین دلیل انقراض، عملکرد و مداخلات ما در محیط زندگی گونه‌های گیاهی و جانوری است که منجر به مرگ آن‌ها می‌شود.

* میزان نفوذ در مناطق طبیعی را کاهش دهیم

پورسخا، افزود: بنابراین هرچقدر حوزه نفوذ انسان‌ها به مناطق طبیعی کمتر باشد به همان اندازه گونه‌های زیستی در دو بخش گیاهی و جانوری حفظ خواهند شد و نسل و ژنوم‌ها تداوم خواهد یافت خصوصاً در کشور ما که از تنوع زیستی بسیار بالایی برخوردار هستیم این حساسیت باید بیشتر باشد.

وی با بیان اینکه اگر مردم به اندازه کافی نسبت به این موضوع توجه داشته و در قبال آن حساس بوده و احساس مسئولیت کنند قادر خواهند بود جلوی وقوع بسیاری از اقدامات منافی با محیط زیستی را بگیرند، اظهار کرد: برای مثال از خاطرمان نمی‌رود که همین مردم توانستند با اعتراض و واکنش نسبت به احداث پتروشیمی، جلوی یک فاجعه محیط زیستی در بندر میانکاله را بگیرند.

این دانش‌آموخته دکتری محیط زیست ادامه داد: درعین‌حال باید افراد اهل شکار گفت که ما به اندازه کافی محیط زندگی را بر این گونه‌ها تنگ کرده‌ایم پس دیگر جایز نیست که مستقیماً از طریق شکار اقدام به کشتار آن‌ها بکنیم.

پورسخا با بیان اینکه در حوزه آب نیز مهم‌ترین عامل تهدیدکننده این موهبت الهی مربوط به اقدامات دستگاه‌های دولتی مرتبط با این موضوع است، ابراز کرد: درواقع بی‌تعارف باید گفت مهم‌ترین مداخله در حوزه آب توسط وزارت نیرو انجام می‌شود.

وی، ادامه داد: این آسیب‌ها به چند دلیل رخ می‌دهند؛ نخست به‌دلیل ورود بسیاری از پساب‌ها و فاضلاب‌ها که در حوزه آبخوان‌های زیرزمینی شهرهای بزرگ صورت می‌گیرد و دیگری به این دلیل که آب تازه به‌خوبی به شهر‌ها به‌دلیل فرسودگی لوله‌ها انتقال پیدا نمی‌کند بلکه عموماً وزارتخانه به جای اینکه این لوله‌های فرسوده را تعمیر کند دست در آبخوان زیرزمینی می‌اندازد و این آبخوان‌ها را استخراج می‌کند.

این کارشناس محیط زیست ادامه داد: در واقع آب استحصالی از آبخوانی‌هایی برداشت می‌شود که به‌دلیل ضعف در رفع پساب‌های خانگی آلوده شده‌اند پس طبیعتاً علاوه بر نیترات حاوی آلودگی‌های بسیار دیگری نیز هستند.

پورسخا افزود: از طرفی باید به این نکته توجه کرد که منابع آب زیرزمینی به‌دلیل استعداد آلودگی و همچنین ظرفیت ذخیره بالا نسبت به آب‌های سطحی به‌عنوان یک منبع مهم مورد توجه هستند؛ بنابراین وجود منابع مهم آلاینده‌های انتشاری و نقطه‌ای ناشی از فعالیت‌های انسانی در سطح زمین و نفوذ این آلاینده‌ها به آبخوان موجب کاهش کیفیت آب زیرزمینی می‌شود پس جلوگیری از آلودگی آب‌های زیرزمینی در مدیریت منابع آب زیرزمینی ضروری است.

وی عنوان کرد: درخصوص اقدامات مردم و تأثیرگذاری آن‌ها بر آب نیز باید بگویم ورود پسماند و پساب به مخازنی همچون رودخانه و برکه‌ها در گام نخست توسط مردم کلید می‌خورد؛ برای مثال در منطقه شمالی یکی از اصلی‌ترین دلایل مرگ و میر ماهی‌ها به این موضوع بازمی‌گردد که سموم باقی‌مانده در اراضی کشاورزی با نخستین بارندگی‌ها وارد رودخانه و برکه‌ها می‌شوند.