آلودگی صوتی؛ بلای جان شهرها

آلودگی صوتی نه‌تنها بر تصویر کلی شهر، بلکه بر سلامت ساکنان آن نیز تأثیر منفی می‌گذارد و شهرها از مناسب‌سازی ساختمان‌ها گرفته تا حسگرهای هشدار به دنبال راهکارهایی برای محدودکردن منابع آلودگی صوتی و مقابله با آثار مخرب آن هستند.

منظور از آلودگی صوتی، هر صدای بیش‌ازحد و آزاردهنده‌ای است که می‌تواند بر سلامت و رفاه انسان و سایر موجودات تأثیر بگذارد. چندین دهه است که شهرها با جمعیت فعال، ترافیک جاده‌ای، صنعت و ساخت‌وساز به کانون این مشکل تبدیل شده‌اند، در حالی که سروصدای شهری ممکن است اجتناب‌ناپذیر به نظر برسد، حتی متراکم‌ترین و فعال‌ترین مکان‌ها نیز می‌توانند اقداماتی را برای محدود کردن منابع آلودگی صوتی انجام دهند.

تأثیرات آلودگی صوتی

با وجود اینکه این نوع آلودگی تأثیراتی مشابه آلودگی هوا نداشته است، اما سازمان بهداشت جهانی (WHO) آن را به‌عنوان دومین عامل اصلی زیست‌محیطی مشکلات سلامتی (درست پس از آلودگی هوای ناشی از انتشار گازهای گلخانه‌ای) در اروپای غربی معرفی کرده است.

هرچند اثر تکرار و تداوم سروصدا بر سلامتی کاملاً شناخته شده نیست، با این حال دانشمندان معتقدند که می‌تواند اثرات منفی مختلفی بر سلامتی جسم و روان داشته باشد. شایع‌ترین مشکل سلامتی کاهش شنوایی ناشی از سروصدا (NIHL) است، قرار گرفتن در معرض صدای بلند همچنین می‌تواند موجب فشار خون بالا، بیماری قلبی، اختلال خواب، مشکلات تمرکز، تضعیف سلامت روان و استرس شود. کودکان و زنان باردار بیش از سایر گروه‌ها تحت تأثیر این اثرات مخرب هستند زیرا پیامدهای بلندمدت این اثرات بر رشد کودکان هنوز مشخص نشده است.

راهکارهایی برای مبارزه با آلودگی صوتی در شهرها

موضوع آلودگی صوتی در شهرها موضوع پیچیده‌ای است زیرا سروصدا به یک منبع محدود نمی‌شود، بلکه از طیف وسیعی از منابع ناشی می‌شود. از آنجا که منابع آلودگی صوتی و محیط‌های صوتی متغیر با زمان هستند، باید از کنترل‌کننده‌های تطبیقی برای پاسخ به فرکانس، دامنه و فاز متغیر با زمان منابع آلودگی صوتی استفاده کرد.

یک طبقه‌بندی برای کمک به درک ماهیت چندبعدی منابع آلودگی صوتی در شهرها وجود دارد که در ادامه چند مورد از آن‌ها معرفی می‌شود.

کاربری ناسازگار

منظور از کاربری ناسازگار، مشاغل راه‌اندازی شده در یک مکان یا ساختمان است که منبع تولید سروصدا هستند، مشاغلی ازجمله بازارها، رستوران‌ها و مکان‌های تفریحی می‌توانند به دلیل وسایل نقلیه تحویل و تجهیزات تهویه استفاده از ماشین‌ها، ابزارهای برقی و پخش موسیقی در محیط اطراف خود آلودگی صوتی ایجاد کنند.

شهرها می‌توانند از برنامه‌های منطقه‌بندی و سایر سیاست‌های کاربری زمین، برای محدود کردن کاربری‌های پر سروصدا استفاده کنند. برای مثال، ایالت واشنگتن در آمریکا مقرراتی را برای اعمال محدودیت از نظر سروصدا در مناطق خاص تعیین کرده است. موضوع دیگر، آلودگی صوتی ناشی از فعالیت‌های سرگرمی است که نیاز به کنترل شهری، ایزوله کردن اماکن تجاری و ساختمان‌های تفریحی و ایجاد محدودیت برای رویدادهای بزرگ در فضای باز دارد.

ساخت‌وساز و صنعت

فعالیت‌های ساخت‌وساز به‌دلیل استفاده از ابزار و تجهیزات سنگین مانند بولدوزر، اره، مته و کامیون‌های حمل مصالح، به‌ویژه در ساعات ابتدایی صبح و شب منبع عظیم سروصدا و آلودگی صوتی هستند. فعالیت‌های صنعتی نیز منبع دیگری از سروصدا هستند.

راه‌حل‌های پیشنهادی برای کنترل این منابع آلودگی، اعمال محدودیت زمانی، تغییر مسیرها و محدود کردن استفاده از ماشین‌آلات در زمان‌بندی مشخص است، علاوه بر این وقتی ساخت‌وساز در نزدیکی محل‌هایی با کاربری حساس مانند بیمارستان‌ها انجام می‌شود، شهرها می‌توانند تجهیزات بی‌صدا یا با کمترین صدا را در اختیار سازندگان قرار دهند.

ترافیک

ترافیک مهم‌ترین عامل ایجاد سروصدای پس‌زمینه در بیشتر مناطق شهری است. وسایل حمل‌ونقل منبع غیرقابل اندازه‌گیری آلودگی صوتی هستند و در این میان صدای کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و ترامواها بسیار بیشتر از سایر وسایل نقلیه است.

راه‌حل‌های کنترل این گروه از منابع آلودگی بسیار متنوع است، از اعمال محدودیت سرعت در شهرها، استفاده از سطوح جاده‌ای که سروصدا را کاهش می‌دهند، کاشت درختان و گیاهان پیرامون منابع سروصدا تا رادارهایی برای تشخیص تخلفات آلودگی صوتی است. به‌علاوه، شهرداری‌ها می‌توانند از وسایل نقلیه عمومی و ترانزیت بی‌صدا مانند اتوبوس‌های برقی و هیبریدی استفاده کنند و بر زمان تردد وسایل نقلیه خدمات پسماند نظارت داشته باشند. مقررات محلی نیز می‌تواند استفاده از بوق و آلارم‌های خودرو را محدود کند.

حفاظت از فضای داخلی ساختمان‌ها

یکی از راه‌های مقابله با آلودگی صوتی این است که به جای تمرکز بر منبع آلودگی، از فضای داخلی ساختمان‌ها محافظت شود که نقاط کانونی هستند و بیشتر تحت تأثیر آلودگی صوتی قرار دارند. سروصدا در فضاهای داخلی می‌تواند از منابع داخل ساختمان مانند سیستم‌های تهویه، تجهیزات مکانیزه و برقی و سروصدای ساکنان ناشی شود یا تحت تأثیر منابع خارجی مانند ترافیک و مشاغل مجاور باشد.

برنامه‌های مقاوم‌سازی صوتی پنجره‌ها در ساختمان‌های مسکونی و تعیین استانداردهای ساختمانی (مثلاً 55 دسی‌بل در روز و 40 دسی‌بل در شب) و نظارت بر اجرای آن‌ها می‌تواند راهی برای مقابله با آلودگی صوتی و آرام‌سازی فضای داخلی ساختمان‌ها باشد. مسئولان شهری می‌توانند برای تجهیزات مربوط به مقاوم‌سازی صوتی مانند پنجره‌های دوجداره و تهویه مکانیکی به ساختمان‌های مسکونی نزدیک منابع آلودگی یارانه تخصیص دهند.

بعضی از شهرهای جهان برای مقابله با این مشکل، اقدامات مؤثری را انجام داده‌اند که در ادامه به سه مورد اشاره می‌شود.

آنتورپ

شهر آنتورپ بلژیک آب‌نماهای جدیدی را در نزدیکی بزرگراه‌های پرتردد نصب کرده است تا به کاهش سروصدای ناشی از ترافیک آن کمک کند. این فواره‌ها که مجهز به پخش‌کننده صوت هستند، صدای آرام‌بخشی محیط طبیعی را تولید می‌کنند که به محافظت از ساکنان در برابر سروصدای بزرگراه کمک می‌کند.

آمستردام

مقامات آمستردام تصمیم گرفته‌اند با الگوبرداری از سیستم خیابانی نمایش سرعت که رانندگان را هنگام عبور از سرعت خود مطلع می‌کند و اکنون در بسیاری از نقاط جهان رایج است، برای مقابله با آلودگی صوتی از سیستم‌های دیجیتالی مجهز به حسگرهای نویز استفاده کنند.

این سامانه دیجیتال نخستین سیستم از نوع خود در هلند به‌شمار می‌رود و در روتردام نیز در حال فعالیت است‌. نمایشگرهای سیستم‌ها با نوشتن اخطار «صدای خیلی بلند» هنگام عبور موتورسواران و رانندگان خودروها که با سروصدای زیاد سکوت خیابان‌های شهر را در هم می‌شکنند، به آن‌ها هشدار می‌دهد.

بارسلونا

شهرداری بارسلونا، چندین ناحیه شهری را به‌عنوان مناطق تحت فشار صوتی تعریف کرده و بودجه‌ای بالغ بر یک میلیون یورو را به این منظور اختصاص داده است که برای عایق کردن و کاهش صدا در ساختمان‌ها صرف می‌شود. هدف این کمک‌هزینه جایگزینی یا مناسب‌سازی پنجره‌ها در نمای اصلی ساختمان‌ها و تعویض درها برای کاهش اثرات آلودگی صوتی در منازل است.