خطر انقراض در کمین گیاهان کوهی ایلام

در فصل بهار استان ایلام رنگ و بوی دیگر به خود می‌گیرد، چراکه فصل بهار در این استان تنها نوید رویش و رقص برگ بر شاخه درختان نیست، بلکه طبیعت بی‌بدیل ایلام در این فصل میزبان گیاهان خوراکی خودرویی است که طعم و خاصیت آنان در تمام کشور زبانزد است.

در واقع با آغاز فصل بهار، رنگ و بوی سفره غذای ایلامی‌ها نیز بهاری می‌شود و این مسئله را می‌توان در مصرف انواع مختلف غذاهای گیاهی همچون تره کوهی، کنگر، بابونه، گل گاوزبان، ریواس و پیاز کوهی مشاهده کرد.

محبوبیت گیاهان کوهی برای مردم

گیاهان خوراکی که عمدتاً در کوهستان‌های استان می‌رویند به علت خواص دارویی خود و اینکه خوراکی لذیذ و نشاط بخش را برای مردم به ارمغان می‌آورند، موجب درآمد زایی برای برخی از مردم می‌شوند.

این گیاهان همواره طرفداران بسیاری در بین استان و حتی خارج از استان دارند، با این حال طی سال‌های اخیر زیاده‌روی در برداشت گیاهان خوراکی کوهی آسیب‌های جبران‌ناپذیری در برداشته است.

همه‌ساله با شروع فصل بهار و رویش گیاهان مرتعی در سطح مراتع و مناطق کوهستانی استان، متأسفانه افراد سودجو با دستبرد به طبیعت و برداشت بی‌رویه از گیاهان مرتعی خوراکی و دارویی اقدام به تخریب طبیعت می‌کنند.

متأسفانه نه‌تنها بهره‌برداران بومی، گیاهان مصرفی را به شکل بی‌رویه و غیر علمی جمع‌آوری می‌کنند، بلکه در سال‌های گذشته به‌وفور مشاهده شده که افراد سودجو از استان‌های همجوار به این استان وارد می‌شوند و با برداشت بی‌رویه برخی گیاهان خودرو، این گونه‌ها را قربانی زیاده خواهی خود می‌کنند.

برداشت بی‌رویه گیاهان خوراکی

کارشناس کشاورزی اظهار کرد: در فصل بهار و شروع بارش‌های بهاری، در طبیعت شاهد رویش گیاهان خوراکی بهاری هستیم و استان ایلام هم به‌دلیل تنوع زیستی که دارد، در فصل بهار بستر رویش انواع گیاهان دارویی و خوراکی است.

آتنا حکیمی افزود: گیاهان خوراکی بهاری همیشه در بین مردم ایلام دارای ارزش غذایی ویژه بوده و اغلب غذاها و خوراکی‌های فصل بهار مردم منطقه از این گیاهان تشکیل می‌شود که علاوه بر ارزش غذای دارای خاصیت دارویی نیز هستند.

وی تصریح کرد: برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی از عرصه‌های منابع طبیعی به خصوص در سال‌های اخیر که منابع طبیعی به خاطر خشک‌سالی‌های مداوم دچار تنش شدید اکولوژی شده، سبب آسیب رساندن به گیاهان دارویی، کاهش سطح و تراکم و در نهایت موجب خطر انقراض برخی گونه‌های ارزشمند گیاهی شده است.

این کارشناس ادامه داد: توجه به اینکه اعلام عدم‌برداشت مطلق این نوع محصولات در جامعه غیرممکن است، وزارت کشاورزی ضمن تهیه دستورالعمل‌های علمی برداشت گیاهان وحشی از رویشگاه‌های طبیعی، شیوه‌های صحیح برداشت از این رویشگاه‌ها را با اطلاع‌رسانی به مردم آموزش دهد تا از این طریق آسیب‌های وارده به رویشگاه‌های طبیعی کاهش یابد، همچنین در اختیار قراردادن تسهیلات و امکانات به کشاورزان و فارغ‌التحصیلان رشته کشاورزی برای تولید این نوع محصولات که امکان تهیه آن‌ها به روش گلخانه‌ای وجود دارد، برداشت از رویشگاه‌های طبیعی را به حداقل ممکن می‌رساند.

ممنوعیت برداشت گیاهان کوهی در ایلام

سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام اظهار کرد: استان ایلام در غرب کشور یکی از منابع غنی از نظر گونه‌های مختلف گیاهان دارویی و خوراکی است که سال‌های متمادی مورد استفاده اهالی محلی قرار می‌گرفته است.

یاسم خان محمدیان با بیان اینکه برداشت بی‌رویه و باز شدن پای دلالان، گیاهان کوهی این استان را با خطر انقراض روبه‌رو کرده است، افزود: عرصه‌های طبیعی استان ایلام استعداد و ظرفیت‌های فراوانی به لحاظ گیاهان دارویی دارد و به نوعی مهد تولید گیاهان دارویی و خوراکی به‌شمار می‌رود اما برداشت‌های غیراصولی این عرصه را تهدید می‌کند.

وی افزود: گلپر، اسپند، خارشتر، علف گاوزبان، گل نرگس، آویشن دنایی (ازبوه)، کاکوتی (پونه کوهی)، آنغوزه (کما)، ترکه ارغوان، کتیرا، شکرتیغال، کاپاریس (لگجی یا کبر)، علف چای، بومادران (برنج داس)، گل کاسنی، بارهنگ، بابونه، کنگر، صمغ بنه (سقز)، صمغ درختان بادام (زدو)، برگ کنار، برگ اکالیپتوس، میوه محلب، میوه بادام کوهی، میوه بنه و بلوط، گال بلوط، زالزالک و… ازجمله گیاهان کوهی خودرو در دامن طبیعت هستند که به علت خطر انقراض آنان، برداشت این گونه‌ها بدون اخذ مجوز از اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ممنوع بوده است.

خطر انقراض گیاهان خودروی کوهی در استان

این مسئول ادامه داد: متأسفانه در سال‌های اخیر به دلیل برداشت بی‌رویه گیاهان دارویی و کوهی در استان به خصوص اینکه بعضی از افراد این گیاهان را با ریشه، پیاز و بذر برداشت می‌کنند، برای سال‌های آینده تجدید نسلی وجود نخواهد داشت و هر ساله از میزان رویشگاه آن کم می‌شود.

خان‌محمدیان با بیان اینکه برداشت و بهره‌برداری گیاهان دارویی و خوراکی مجاز مشروط در حد عرف مصارف خانوار روستایی ساکن در محل بلامانع است، تصریح کرد: از این رو به‌منظور حفاظت از محیط زیست و حفظ گونه‌های مختلف گیاهی، انتظار می‌رود عموم مردم به خصوص بهره‌برداران، دامداران و روستاییان از هرگونه برداشت و حمل این محصولات به خصوص به قصد فروش و معامله (بدون مجوز) خودداری کرده و در صورت مشاهده هر گونه برداشت غیرمجاز مراتب را به واحدهای منابع طبیعی مستقر در بخش‌ها و ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری شهرستان‌ها اعلام و یا با شماره تلفن 1504 و 139 واحد خبری یگان حفاظت استان و سازمان اطلاع‌رسانی کنند.

همانطور که می‌دانید گیاهان کوهی در طب سنتی از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند، به طوری که می‌توانند بر سلامت انسان‌ها تأثیر بسیار زیادی داشته باشند، خوشبختانه در استان ایلام گیاهان دارویی مناطق کوهستانی بسیار زیادی وجود دارد که به همین دلیل حفاظت و صیانت از این نعمت خدادادی باید به صورت جدی مورد توجه مردم و مسئولان قرار گیرد.