سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش: بر علم کشاورزی امروز، این نگاه حاکم است که اگر زمین کشاورزی بزرگ و یکپارچه باشد، می‌توان مکانیزاسیون کشاورزی را به‌درستی پیاده کرد و تولید و بهره‌وری را افزایش داد، در کنار آن هزینه‌های تولید هم کاهش یافته و در نتیجه درآمد کشاورز‌ بیشتر می‌شود.

از نظر متخصصان انجام کار کشاورزی با ماشین‌آلات و ادوات مکانیزاسیون کشاورزی در زمین‌های با قطعات بیش از پنج هکتار امکان‌پذیر است در حالی که در کشور ما میانگین قطعات زمین در برخی مناطق مانند اسدآباد همدان در بسیاری از موارد به کمتر از یک هکتار می‌رسد.

با آگاهی از این موضوع، مجلس در سال 1385 قانونی وضع کرد که زمین‌های کشاورزی یکپارچه شوند و از قطعه‌قطعه شدن آن‌ها جلوگیری شود، اما این قانون پس از 18 سال هنوز روی زمین مانده و کار اجرایی روی آن صورت نگرفته، به طوری که سال گذشته وزیر جهادکشاورزی در اظهارات انتقادگونه‌ای اعلام کرد‌: یکپارچه‌سازی اراضی عاملی در افزایش تولید است و باید از قطعه‌قطعه شدن زمین‌های کشاورزی جلوگیری شود، زیرا قطعات کوچک اراضی از کارایی و مانور کمتری برای تولید برخوردارند.

حال آنکه در ماده یک این قانون وزارت جهاد کشاورزی موظف است به‌منظور ارتقای بهره‌وری عوامل تولید، تخصیص بهینه منابع و جلوگیری از تفکیک، افراز و خرد شدن اراضی کشاورزی (‌اعم از باغ‌ها، نهالستان‌ها، اراضی زیر کشت، آبی، دیم و آیش آن‌ها) حداکثر در مدت 6 ماه از تصویب این قانون، حد نصاب فنی، اقتصادی اراضی کشاورزی را بر اساس شرایط اقلیمی، الگوی کشت، ضوابط مکانیزاسیون و کمیت و کیفیت منابع آب و خاک تعیین و جهات تصویب به هیئت وزیران ارائه کند. اما دریغ از اجرا!

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت اراضی زراعی و باغی اسدآباد با مدیر جهاد کشاورزی این شهرستان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمدکرم مرادی با ابراز اینکه چون از قبل آماری از تعداد قطعات اراضی کشاورزی در دست نبود، طی چند سال گذشته برآن شدیم تا آمار و اطلاعاتی در این زمینه جمع‌آوری کنیم افزود: به کمک همکاران طی سه ساله گذشته آمار مورد نیاز را احصا کردیم و در حال حاضر حدود 61 هزار قطعه زمین در شهرستان شناسایی شده که 56 هزار و 500 هکتار از اراضی کشاورزی شهرستان اسدآباد را شامل می‌شود.

وی با بیان اینکه در حال حاضر کار برای جمع‌آوری اطلاعات از دو تا سه هزار هکتار از اراضی که بیشتر باغی هستند نیز همچنان ادامه دارد تا اطلاعات لازم به 100 درصد برسد، ابراز کرد: متأسفانه طبق بررسی‌های انجام‌شده و منطبق با آمار به‌دست آمده متأسفانه بالغ بر 75 درصد قطعات اراضی کشاورزی شهرستان زیر یک هکتار هستند.

وی، خاطرنشان‌کرد: یقیناً این شرایط کشاورزی شهرستان را در آینده با مشکل مواجه خواهد کرد زیرا در قطعات یک هکتاری حتی نمی‌شود از مکانیزاسیون و افزایش بهره‌وری حرف زد.

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان اسدآباد قانون ارث را یکی از دلایل مؤثر در خُرد شدن اراضی کشاورزی دانست و گفت: در حال حاضر تلاش ما بر این امر استوار است که در آمار به قطعیت رسیده سپس به‌دنبال راهکار باشیم؛ به طوری که تاکنون در این زمینه چند باری با دادستان جلسه داشته و در خصوص قانون ارث باهم مذاکره کردیم، هرچند که عنوان می‌شود که امکان دستکاری در مبانی شرعی وجود ندارد.

مرادی با تأکید بر اینکه به هر حال باید برای این موضوع چاره‌اندیشی کرد زیرا نمی‌توان این روند را همانگونه ادامه داد افزود: برای مثال فردی دارای 10 هکتار زمین بوده که پس از اصلاح اراضی در سال 42 بین 6 فرزند تقسیم شده حال آنکه امروز نسل دوم بعد از اصلاحات اراضی بازهم این قطعات را برحسب مبانی ارث به قطعات کوچک‌تر تقسیم خواهند کرد.

وی افزود: علاوه بر ضرورت اعمال تغییر در مبانی قانون ارث می‌بایست دولت نیز در حوزه تشویق و تأمین اعتبار لازم برای افرادی که نسبت به تجمیع اراضی کشاورزی در نقاط مختلف اقدام می‌کنند ورود جدی‌تر داشته باشد زیرا در حال حاضر این خدمات بسیار جزئی است و به‌عنوان یک محرک نمی‌توان از آن‌ها یاد کرد.

وی با بیان اینکه بنده تخصصی در مباحث حقوقی ندارم اما باید راهکاری برای حل معضل خُرد شدن اراضی پیدا کرد که در این زمینه رسانه‌ها نیز باید یاریگر ما باشند، تشریح کرد: در بیشتر کشورها مبانی قانونی مرتبط با ارث به گونه‌ای است که از خرد شدن اراضی جلوگیری می‌کند؛ یعنی در صورت وجود ماترکی از قبیل زمین، این زمین طی فرایندی قانونی در عین حفظ حقوق به یکی از فرزندان و یا فرزند ارشد خانواده می‌رسد.

مدیر جهاد کشاورزی اسدآباد با اشاره به اینکه خرد شدن زمین بر سایر جوانب کار کشاورزی تأثیرگذار است، اذعان کرد: برای مثال هم‌اکنون در شهرستان اسدآباد دو هزار و 450 دستگاه تراکتور وجود دارد حال آنکه اگر یکپارچه‌سازی اتفاق بیفتد دیگر نیازی به این تعداد تراکتور نداریم.

مرادی ادامه داد: حتی در برخی موارد به‌دلیل خرد شدن اراضی دیگر کار کردن روی زمین توجیه نداشته پس مالکان آن‌ها را رها کرده و کشت و کار انجام نمی‌دهند زیرا دیگر نمی‌توان نام زمین کشاورزی به آن‌ها اطلاق کرد بلکه بیشتر شبیه باغچه‌هایی هستند که متراژشان بین 300 تا نهایتاً هزار متر است.

وی با اشاره به اینکه با به قطعیت رسیدن آمار، با نهادهای دانشگاهی نیز در زمینه پیدا کردن راهکار، رایزنی کردیم، خاطرنشان کرد: خرد شدن اراضی کشاورزی خطر ناپایداری شغل در این حوزه را نیز رقم می‌زند.

مدیر جهاد کشاورزی اسدآباد با تأکید بر اینکه تعداد فعالان و تولیدکنندگان حوزه کشاورزی در اراضی باغی شهرستان اسدآباد در حال حاضر 10 هزار نفر است در حالی که کل اراضی کشاورزی شهرستان حدود 60 هزار هکتار است اذعان کرد: یقیناً تعداد تولیدکنندگان حوزه کشاورزی برای 60 هزار هکتار زمین نباید این رقم بلکه باید خیلی کمتر باشد اما آنقدر اراضی ما در شهرستان خرد شده که به این عدد رسیده‌ایم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد اصلی‌ترین دلیل خرد شدن اراضی کشاورزی در شهرستانی همچون اسدآباد، سایر نقاط مشابه در استان همدان و در سطح ملی مقوله ارث است حال آنکه به گفته مسئولان و مدیران وزارت جهاد کشاورزی حداقل حد نصاب فنی و اقتصادی اراضی کشاورزی در ایران 2.5 هکتار است و پایین‌تر از آن، اراضی خرد محسوب می‌شود؛ بنابراین اینکه در یک شهرستان 70 درصد اراضی زیر یک هکتار باشند خود فاجعه است که باید هرچه سریع‌تر برای آن چاره‌ای اندیشیده شود.

البته این فاجعه تنها مختص شهرستان‌های استان همدان نیست بلکه بر اساس گزارش دفتر حدنگاری سازمان امور اراضی کشور، از مجموع پنج میلیون هکتار اراضی که نقشه حدنگاری آن تهیه شده نزدیک به 70 تا 80 درصد زیر حد نصاب فنی است که عدد خوبی نیست و همین امر بهره‌وری و کارایی زمین کشاورزی برای تولید را کاهش می‌دهد.

اصلی‌ترین راهکار پیش رو توجه به مقوله یکپارچگی فیزیکی اراضی کشاورزی است ‌که بنا به ضرورت انجام این کار از سال گذشته نمایندگان مجلس طرح ساماندهی مالکیت، تثبیت و یکپارچگی اراضی کشاورزی را به کمیسیون‌کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست به‌منظور نوشتن پیش‌نویس آن ارائه کرده‌اند که یک فصل آن مربوط به قانون ارث است و به گفته مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، در این طرح به‌دنبال سازوکاری هستند که همزمان با به ارث رسیدن اراضی کشاورزی، یکپارچگی هم حفظ شود حال باید دید سرانجام این طرح به کجا رسیده است؟

سازمان امور اراضی کشور نیز راهکارها و پیشنهادهای خود را برای حفظ یکپارچگی اراضی کشاورزی که مشمول اجرای قانون ارث می‌شوند برای درج در این پیش‌نویس به کمیسیون کشاورزی مجلس ارائه داده؛ حال این طرح بالأخره در کدام دوره مجلس شورای اسلامی به نتیجه خواهد رسید، الله و اعلم!

خُرد شدن اراضی اسدآباد زنگ خطری برای تولید و اشتغال کشاورزی