روزهای پاییز سال گذشته و نخستین ماه زمستان که با بارش کم و خالی شدن سدهای کشور همراه بود زنگ خطر تنش آبی در همه استان‌ها را به صدا در آورد. روزهایی که مردم با نگرانی خبرهای مربوط به کاهش آب مخازن پشت سدها را دنبال می‌کردند و منتظر بودند تا شاید با بارش برف و باران کمبود آب جبران شود. بهمن و اسفند ماه با بارش برف همراه شد و کمی از نگرانی‌ها کم کرد اما به دلیل مصرف بیش از حد، روند کاهشی میزان آب مخازن سدها همچنان ادامه پیدا کرد.

15 اسنفند ما سال گذشته سخنگوی صنعت آب کشور از کاهش آب مخازن سدها خبر داد و گفت: «بااینکه شاهد نزولات جوی به صورت برف و باران در اغلب نقاط کشور بودیم، اما کم بارشی‌های پاییز موجب شده تا این بارش‌ها سهم مورد نیاز سدهای کشور را به طور کامل تأمین نکند. بارش‌های اخیر نباید این تصور را ایجاد کند که نیاز آبی کشور برطرف شده و همچنان به مدیریت مصرف در سراسر کشور نیازمندیم.»

معجزه بارش در اردیبهشت

بارش‌های خوب هفته آخر فروردین ماه و اردیبهشت شرایط بد وضعیت آب سدهای کشور را تغییر داد. شرایطی که استان‌های جنوبی،‌ جنوب شرقی و غربی کشور را با سیلاب همراه کرد و باعث تخریب خانه‌های روستایی و دام‌های عشایر و آب گرفتگی خانه‌ها در برخی از شهرها شد. اما روی دیگر این ماجرا پر شدن آب سدهای کشور به‌خصوص در 10 استان و سرریز شدن چهار سد استان سیستان و بلوچستان و سد بزرگ دز در استان خوزستان شد.

بر اساس گزارش شبکه باران‌سنجی مبنای وزارت نیرو، بارندگی کشور نسبت به میانگین دوره مشابه درازمدت یک درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته 17 درصد افزایش را نشان می‌دهد. بر اساس تازه‌ترین گزارش شاخص‌های مهم آب و برق (بارش و سدها) شرکت مدیریت منابع آب ایران، ورودی مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی تا (16 اردیبهشت) 28.69 میلیارد مترمکعب به ثبت رسیده است، این در حالی است که این عدد در سال گذشته برابر با 30.32 میلیارد مترمکعب بوده است که نشان از کاهش پنج درصدی ورودی سدهای کشور دارد. همچنین از ابتدای سال آبی جاری تا کنون میزان خروجی سدهای کشور به ترتیب در سال جاری و سال گذشته 17.98 میلیارد مترمکعب و 17.44 میلیارد مترمکعب به ثبت رسیده است که بیانگر رشد سه درصدی است.

سخنگوی صنعت آب کشور روز دوشنبه با اشاره به بارش‌های خوب بهاری و میزان آب موجودی در مخزن سدهای کشور از خارج شدن 10 استان از تنش آبی خبر داد و در عین حال گفت کم بارشی همچنان گریبانگیر 11 استان کشور است و ذخایر سدهای این استان‌ها در مقایسه با سال گذشته روند کاهش را نشان می‌دهد. او با بیان اینکه میزان آب مخازن سدهای کشور به بیش از 32 میلیارد متر مکعب رسیده، گفت: میزان پرشدگی سدهای کشور 65 درصد است و این یعنی هنوز 35 درصد مجموع سدها خالی است. اما اگر بخواهیم سدهای کشور را به شکل آماری بررسی کنیم باید بگویم که تقریباً میزان آب موجود در مخازن نسبت به سال گذشته 400 میلیون متر مکعب بیشتر شده است.

عیسی بزرگ‌زاده در ادامه به 10 استانی که بارش‌های فروردین و اردیبهشت آن‌ها را از تنش آبی خارج و سدهای آن‌ها را پرآب اشاره کرد و ادامه داد: «استان‌های خوزستان، سیستان و بلوچستان، یزد، ایلام، گلستان، همدان، آذربایجان غربی، کرمانشاه، کهگیلویه و بویراحمد و لرستان بارش‌های خوبی نسبت به متوسط بلندمدت دریافت کردند که این میزان از 10 درصد تا 69 درصد است. این استان‌ها امسال از تنش آبی خارج شدند.»

وی گفت: شاید بهترین اتفاق برای استان سیستان و بلوچستان افتاده باشد؛ استانی که اواخر سال گذشته و اردیبهشت‌ماه سال جاری چند سیل شهرها و روستاهای جنوب این استان را در برگرفت و خسارت‌های زیادی در پی داشت. اما روی دیگر سکه، پرآب شدن و سرریز شدن سدهای این استان بود به طوری که آب شرب این استان را برای چهار سال آینده تأمین کرد. این موضوع را سخنگوی صنعت آب نیز اعلام کرد و گفت: «با منابع آب ذخیره شده از فعالیت سامانه‌های بارشی، کمبود آب مناطق تحت پوشش شبکه انتقال آب سدها اعم از شرب و کشاورزی در این استان به مدت چهار سال رفع شد. همچنین طبق هدفگذاری انجام شده، تأمین آب شرب 1900 روستا در سیستان در این دولت به نتیجه خواهد رسید».

سخنگوی صنعت آب به وضعیت سدهای خوزستان و آذربایجان غربی اشاره کرد و گفت: «در سدهای زنجیره کارون، دز، کرخه، مارون، جره و سد کوچری وضعیت قابل قبولی نسبت به سال قبل داریم و این خبر بسیار خوبی است. خوشبختانه سد دز 99 درصد پر شده است. در آذربایجان شرقی سد ارس نسبت به سال گذشته وضعیت بسیار خوبی دارد و 100 درصد مخزن این سد پر شده و این یعنی نسبت به سال گذشته 32 درصد افزایش داشته است. سد خدا آفرین و ستارخان نیز 31 درصد مخزن شان پر شده و میزان آب موجود مخازن آن‌ها نسبت به سال گذشته دو برابر رشد داشت است.»

بزرگ‌زاده از وضعیت مطلوب برخی از سدهای کشور هم گزارش داد و گفت آب مخزن سد بیجار در استان گیلان با افزایش 26 درصد نسبت به سال گذشته در وضعیت بهتری به‌سر می‌برد و این شرایط خوبی برای مردم این استان در پی خواهد داشت. سد اکباتان در استان همدان نسبت به سال گذشته 82 درصد آب بیشتری دارد و سد قشلاق با رشد 31 درصدی نسبت به سال گذشته 100 درصد مخزن این سد پر شده است. استان‌های کردستان، آذربایجان شرقی، اصفهان، مازندران، کرمان و مرکزی در شرایط نرمال قراردارند و استان‌های هرمزگان، قم و اردبیل کمی زیر نرمال هستند. اما استان‌های خراسان شمالی، البرز، گیلان، چهارمحال وبختیاری، فارس، بوشهر، زنجان، سمنان، خراسان رضوی، تهران و قزوین شرایط سختی از نظر میزان بارش دارند به‌طوری که در این استان‌ها 10 درصد تا 28 درصد کمتر از نرمال بارش داشتیم.

وضعیت مطلوب سدهای دریاچه ارومیه

یکی از بهترین رویدادهای اواخر سال گذشته احیای دوباره دریاچه ارومیه بود. این احیا با برنامه ریزی یک کارگروه ویژه با هدایت استاندار آذربایجان غربی و رها سازی به‌موقع آب 13 سد منتهی به دریاچه ارومیه و همچنین بارش‌های خوب بهاری در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی و کردستان اتفاق افتاد و باعث شد تا تراز دریاچه ارومیه نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل 20 سانتی‌متر افزایش پیدا کرده و به یک هزار و 270 متر و 60 سانتی‌متر برسد. محمدصادق معتمدیان استاندار آذربایجان غربی و دبیر کارگروه ملی نجات دریاچه ارومیه، وسعت دریاچه ارومیه را در حال حاضر دو هزار کیلومتر مربع عنوان کرد و افزود: وسعت دریاچه ارومیه نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل 560 کیلومتر مربع افزایش یافته و حجم آب دریاچه نیز با 600 میلیون مترمکعب افزایش نسبت به مدت زمان مشابه سال قبل، به دو و نیم میلیارد مترمکعب رسیده است.

سخنگوی صنعت آب نیز از وضعیت خوب بارش‌ها در استان‌های غربی و پرآب شدن سدهای حوزه دریاچه ارومیه خبر داد و گفت: اگر بخواهیم نگاهی به وضعیت 13 سد دریاچه ارومیه داشته باشیم باید بگویم وضعیت این سدها 6 درصد نسبت به سال گذشته بهتر شده است و درصد پرشدگی مخازن این سدها 77 درصد است. در حال حاضر آب موجود در این 13 سد یک میلیارد و 263 میلیون متر مکعب است.

کاهش 5 درصدی حجم آب سدهای تهران

با وجود بارش‌های مطلوب در استان تهران وضعیت سدهای پنج‌گانه تهران در مقایسه با سال گذشته هنوز مطلوب نیست و میزان پرشدگی این سدها 26 درصد است که نسبت به بهار سال گذشته پنج درصد کاهش داشته است. میزان بارش‌های تهران از ابتدای سال آبی جاری تا 16 اردیبهشت به رقم 182.3 میلیمتر رسید که نسبت به دوره بلندمدت با بارش 240.5 میلیمتری با کاهش 24 درصدی همراه شده است. همچنین مجموع آب مخازن پنج سد استان تهران که شامل سدهای لار، لتیان، ماملو، امیرکبیر و طالقان است به 187 میلیون متر مکعب رسیده و این یعنی اینکه شهروندان تهرانی باید حداقل 15 درصد در مدیریت آب صرفه‌جویی کنند تا تابستان با مشکل کم آبی مواجه نشویم.

برای تابستان داغ آماده باشیم

جدیدترین نقشه‌های پیش‌بینی فصلی بارش و دمای هوای کشور خبر از تابستانی داغ در نیمه اول تیرماه می‌دهند. پژوهشکده اقلیم‌شناسی و تغییر اقلیم پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو کشور با توجه به جدیدترین نقشه‌های پیش‌بینی فصلی بارش و دمای هوای کشور بر مبنای نقشه‌های احتمالاتی اعلام کرد از نیمه خرداد تا نیمه تیرماه، میانگین دمای هوا در شمال غرب، استان‌های واقع در کوه‌های زاگرس و دامنه شرقی آن و دامنه جنوبی البرز غربی و بخش محدودی از شرق کشور یک تا دو درجه بیش از نرمال، در بخش محدودی از زاگرس شمالی بیش از دو درجه و در سایر مناطق، نیم تا یک درجه بیشتر از نرمال خواهد بود.

تحقیقات نشان می‌دهند هر یک درجه افزایش دما، سه درصد مصرف آب آشامیدنی را افزایش می‌دهد. از سوی دیگر متوسط بارندگی در دنیا حدود 800 تا 850 میلی‌متر است و در قاره آسیا 600 تا 650 میلی‌متر در سال، ولی در کشور ما این عدد حدود 200 تا 250 میلی‌متر است. در ایران، اکنون در حوزه شهری حدود 9/99 درصد جمعیت شهری و در روستاها 87 درصد جمعیت تحت پوشش آب شرب قرار دارند. 16 درصد، هدررفت آب داریم. در حال حاضر تقریباً 275 شهر ما دارای تنش آبی است.

سخاوت اردیبهشت عطش سدها را رفع کرد؟