تعادل‌بخشی جمعیت ‌و عملکردها راه رسیدن به شهر خلاق

در مدیریت و برنامه‌ریزی شهری نیازمند انقلاب هستیم

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

 با توجه به اینکه امروز شهرها کاربردها و کاربری‌های جدید پیدا کرده‌اند، نوع وظایف نیز تغییر یافته؛ در گذشته شاید نگاه به خلاقیت و نوآوری در مدیریت شهری شهرها کمتر بوده؛ اما امروزه با تغییراتی که ایجاد شده، خلاقیت و نوآوری در بسیاری از شهرهای دنیا مد نظر قرار گرفته است؛ زیرا طی چند دهه گذشته شهرها در زمینه‌های جامعه‌شناختی، کالبدی و غیرکالبدی دچار تغییراتی شده‌اند؛ بنابراین دیگر وظایف شهرداری‌ها تنها خدماتی و عمرانی نیست، بلکه استفاده از خلاقیت و نوآوری نیز مد نظر قرار گرفته و گسترش یافته و به نوعی خلاقیت و نوآوری جای خود را در مدیریت شهری باز کرده است.

 اما متأسفانه در بیشتر شهرهای ایران خبر از خلاقیت به‌ویژه از سوی مدیریت شهری نیست؛ بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع  برآن شدیم تا در این باره با مسئول گروه شهرسازی جامعه مهندسان مشاور ایران گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

سهراب مشهودی با اشاره به تعریف مقدماتی شهر خلاق، گفت: شهری است که مدیریت آن از آخرین فنون برخوردار بوده تا در شرایط مختلف بتواند با خلاقیت در ابعاد گوناگون برای شهر برنامه‌ریزی کرده و خود را با آن شرایط انطباق دهد.

 وی با بیان اینکه نگاه من به خلاقیت در شهر متفاوت است، اذعان کرد: درمعنای کلی کار شهرسازی و مدیریت شهری این است که بتواند بین عملکردهایی که شامل خدمات، فعالیت و سکونت در شهر می‌شود با جمعیت که خود شامل جمعیت شاغل، بهره‌ور و ساکن است، تعادل ایجاد‌ کند.

 این استاد شهرسازی با بیان اینکه درواقع تمام طرح‌های شهری و مدیریت‌ها در جهان بر پایه ایجاد این تعادل شکل می‌گیرد، اذعان‌ کرد: برای تحقق آن معمولاً در بدو امر جمعیت شهر را پیش‌بینی کرده و براساس آن (متأسفانه در ایران به‌صورت کامل انجام نمی‌شود و درواقع جمعیت شاغل و بهره‌ور را مورد توجه قرار نمی‌دهند) تعادل‌بخشی بین جمعیت و عملکردها اتفاق می‌افتد.

مشهودی با اشاره اینکه متأسفانه این روش معقول در تمام50 سال گذشته با شکست مواجه شده، اذعان کرد: چون پیش‌بینی‌ها از دو سوم تا 2.5 برابر متفاوت از آب  درآمده؛ بنابراین تعادل‌بخشی به شهرها از این طریق در ایران ممکن نیست  .

 وی با بیان اینکه از نظر من شهر خلاق شهری است که این تعادل‌بخشی را نه به یک‌باره و از اول و بر پایه عددهای ثابت، بلکه در طول زمان، به‌صورت مستمر و با استقرار هر عملکرد مهم و درمجموع عملکرد‌ها انجام دهد، اظهار کرد: از نظر من این را می‌توان شهر خلاق نامید .

 وی با بیان اینکه ازجمله مسائل مرتبط با این امر تأمین زمین برای خدماتی همچون معابر، فضای سبز و عملکردهای عمومی است، ابراز کرد:‌‌ سرانه مورد نیاز برای مجموعه این خدمات برای هر فرد در شهر متعادل 50 متر است .

این استاد شهرسازی با اشاره به اینکه متأسفانه با سر و شکل سابق شهرها که در آن دارای محدوده خاصی بودند، تأمین زمین برای این قبیل‌ خدمات با مشکل مواجه بود به طوری که با بسته شدن محدوده، دشواری در تأمین زمین آغاز شده و قیمت زمین‌های درون محدوده حتی با10 برابر قیمت بیرون از محدوده به‌فروش می‌رسید، اذعان کرد: اگر واقعاً بخواهیم خلاقیت را در شهرها به‌کار بگیریم نباید محدوده شهر بسته شود بلکه باید زون‌ها و عملکردهای مختلف مورد به مورد انجام شود.

  مشهودی با تأکید بر اینکه از نظر من دو عنصر عنوان‌شده یعنی عدم بسته شدن محدوده شهر و دیگری تعادل‌بخشی بین جمعیت و عملکردها، دو رکن اصلی در خلاقیت شهرها هستند، اذعان کرد: مشکل این است که هر دوی این مباحث از ذهن برنامه‌ریزان شهری و مقررات و استانداردهای تعریف‌شده برای شهر دور است .

وی با بیان اینکه متأسفانه مدیریت شهری نیز نمی‌تواند خود را با آن انطباق دهد، اذعان کرد: تا چند سال پیش توجه به این عناصر با توجه به شرایط موجود امکان‌پذیر نبود؛ یعنی این امکان وجود نداشت که خدمات عمومی را مورد به مورد برحسب نیاز روز در شهر ایجاد کنند اما امروز بنا به پیشرفت فناوری و دسترسی به فضای اینترنت و هوش مصنوعی این شرایط به‌سادگی فراهم است .

 این استاد شهرسازی با تأکید بر اینکه متأسفانه علیرغم فراهم بودن شرایط در بیشتر شهرها هنوز مدیریت شهری با ایجاد شهرهای خلاق فاصله دارد حال آنکه در بسیاری  از موارد این امر برآیند ناآگاهی از وجود چنین ظرفیت‌ها‌یی است‌ و در مواردی نیز این افراد به حدی از شناسایی علوم و فنون نرسیده‌اند که بتوانند از طریق این توانمندی‌ها با  این مبحث انطباق پیدا کنند، اذعان کرد: مسئله این است که متأسفانه برنامه‌ریزان شهری نیز قائل به اعمال خلاقیت در شهر از طریق مباحث عنوان‌شده نیستند .

مشهودی با تأکید بر اینکه در مواردی هم که برنامه‌ریز شهری این قبیل مباحث را پیش‌بینی می‌کند، مصوب‌کنندگان این برنامه‌ها از زیر بار مسئولیت شانه خالی کرده ‌و آن‌ها را مصوب نمی‌کنند، اذعان کرد: درواقع ما برای رسیدن به خلاقیت نیازمند یک انقلاب در برنامه‌ریزی و مدیریت شهری هستیم  .

وی با بیان اینکه امروز طرح‌های تفصیلی و جامع شهری جوابگوی خلاقیت در شهر نیست، اذعان کرد: به دیگر سخن نه‌تنها کمک‌کننده نیستند بلکه در تضاد با خلاقیت بوده و آن را محدود می‌کنند .

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه امروز برای رسیدن به‌ شهر خلاق نیازمند تهیه و تدوین اسناد راهبردی هستیم که بتواند خود را مورد به مورد در هر مقطع زمانی با نیاز شهر منطبق کند، ابراز کرد: این طرح راهبردی باید بتواند خلاقیت را با ایجاد تعادل بین عملکردها و جمعیت شهر ایجاد کند .

 مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته به‌نظر می‌رسد تعادل‌بخشی و تعریف اسناد راهبردی منعطف ارائه‌شده از سوی کارشناس در مسیر تعریف شهر خلاق، در قالب تعریف طرح سیال شهري جای می‌گیرد زیرا دشواری پیش‌بینی آینده شهر ایجاب می‌کند که برنامه‌ریزی شهری نیز به‌صورت انعطافپذیر انجام شود زیرا در بیشتر طرح‌ها و ساختارهای پیشنهادی بر اساس‌ الگوهای شهرسازی گذشته، به هیچ عنوان به اهداف این‌ برنامه‌های غیرمنعطف (جامع و تفصیلی) نرسیده‌ایم بلکه شهرها از الگوی طبیعی توسعه شهری یعنی استقرار عناصر همسنگ در کنار عملکردهای مشابه آن پیروی کرده‌اند.