تا چندی پیش شهرها برای صنعت ماشین در حال ساخته شدن بودند نه برای انسان‌ها! یعنی ناسازگاری در زندگی مردم، بیماری، تنهایی و تغییرات آب و هوایی عمدتاً به‌دلیل طراحی نامناسب شهری است؛ بنابراین، شهرها باید به گونه‌ای طراحی و بازسازی شوند تا انسان در اولویت باشد و نه ماشین.

امروزه، برنامه‌ریزان شهری در تلاش هستند تا بیشتر از سابق، مالکیت فضاهای عمومی را از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی رها کنند و در اختیار مردم قرار دهند. این هدف به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به افزایش پیاده‌‌راه‌های شهری اشاره کرد.

همانطور که می‌دانید در پیاده‌راه‌ها عبور و مرور مردم یا دوچرخه‌سواران رونق بیشتری داشته و حضور وسیله نقلیه دیگری ازجمله وسایل موتوری حق عبور و مرور کمتر دارند؛ حال آنکه طی یک دهه گذشته این رویکرد ازسوی مدیریت شهری همدان مورد توجه بوده و طی آن دو خیابان بوعلی و اکباتان و میدان مرکزی همدان به پیاده‌راه تبدیل شده و اخیراً نیز پیروی الزام مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی در سال 1384 ادامه پیاده‌راه‌سازی با تعریف خیابان کامل در بخشی از خیابان باباطاهر در دست اقدام است، این در حالی است که به نظر کارشناسان مدیریت شهری و شهرسازان، وجود چنین فضاهایی ضمن افزایش نشاط شهروندی، بهبود سلامت جسمی و روانی مردم و کاهش انتشار گازهای آلاینده و به تبع اثرات اقلیمی و آلودگی هوا، می‌تواند به رشد اقتصاد محورهای تعریف‌شده کمک کند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص چگونگی این اتفاق با دانش‌آموخته دکتری اقتصاد با گرایش شهری گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

محمود اولاد با بیان اینکه در کلیت ماجرا، ایجاد فضاهایی که مردم در آن تعامل اجتماعی داشته باشند منجر به گسترش کسب و کارها و به طریق اولی اثراث مثبت اقتصادی آن خواهد شد، گفت: در این بین آنچه حائز اهمیت است اینکه چقدر در این فرایند، مشارکت درست و واقعی مردم را شاهد بوده‌ایم حال آنکه این مشارکت می‌بایست از مرحله تصمیم‌سازی رقم بخورد تا نتیجه مطلوبی را در پی داشته باشد.

وی با تأکید بر اینکه درواقع باید دید این تصمیم‌سازی‌ها چقدر با خواست مردم بوده، اذعان کرد: وقتی فضاهای ایجادشده در تطابق با خواست مردم نباشد و مردم اعتماد لازم به مدیریت شهری نداشته باشند یقیناً هدف‌های در نظر گرفته‌شده محقق نخواهد شد.

این دانش‌آموخته دکتری اقتصاد شهری با تأکید بر اینکه این خواست هم شامل خواست مردم عادی به‌عنوان بهره‌بردار از این فضاها و هم کسبه پیرامون این محور باید مورد توجه قرار گیرد، خاطرنشان کرد: گاهی این تصمیم‌سازی‌ها با مشارکت کسبه برای احیای حتی یک بازار مرده قدیمی به‌حدی کارساز است که با تدبیر اندیشیده‌شده ازجمله پیاده‌راه‌سازی و ایجاد مبلمان شهری شاهد حضور مردم و احیای اینگونه مناطق به لحاظ کسب و کار هستیم.

اولاد با اشاره به اینکه مهم‌ترین عامل توسعه ‌اقتصادی این محورها با رویکرد انسانی برگزاری رویداد‌هاست گفت: این رویدادها باید به‌گونه‌ای باشد تا بتواند مردم را برای حضور در فضا ترغیب کرده و منجر به شکل‌گیری تعاملات اجتماعی شود و در پی آن شاهد شکل‌گیری تعاملات اقتصادی و رونق شهری باشیم.

وی با ابراز اینکه مثبت قلمداد کردن نتیجه انسان‌محور کردن معابر شهری در فضای اقتصادی منوط به این است که فرایند طی‌شده برای این اتفاق در ابعاد مختلف به‌درستی بوده و رویدادمحور تعریف شده یا صرفاً قسمت سخت‌افزاری برای مدیران شهری حائز اهمیت است؟ گفت: بازهم تأکید می‌کنم مشارکت مردم و عوامل اقتصادی فعال در اطراف این محورها می‌بایست به‌عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گیرد.

وی، افزود: توجه به رویدادمحور بودن و تمهیدات اندیشیده‌شده برای حضور مردم بُعد نرم‌افزاری ماجرا است که اهمیت بسیاری دارد.

این استاد اقتصاد شهری افزود: نکته بعدی حائز اهمیت در تأثیرگذاری اقتصادی انجام این پروژه، توجه به خسارت‌دیدگان است که خود شامل مردم و کسبه می‌شود گفت: یقیناً در پی مشارکت مردم در تصمیم‌سازی‌ها بالأخره عده‌ای از اجرای پروژه‌های این‌چنینی متضرر می‌شوند بنابراین باید برای جبران آن‌ها نیز برنامه داشت.

اولاد با اشاره به اینکه متأسفانه هیچگاه توجه به این مسئله در مدیریت شهری ایران حائز اهمیت نبوده و همین میزان رضایت‌مندی را کاهش می‌دهد و رسیدن به اهداف را با مانع مواجه می‌کند، گفت: مسئله بعدی توجه به ظرفیت معبر است؛ مثلاً در تهران شاهد آن بودیم که محوری با مشارکت کسبه (حتی در تصمیم‌سازی) به پیاده‌راه بدل شد حال آنکه کسب‌وکار قالب در آن نمایشگاه ماشین بود؛ بنابراین چون این امر در تناقض با لزوم تردد خود در کسب و کارهای این‌چنینی است با شکست مواجه شد و قسمت واحدهای تجاری به‌شدت افت کرد و درنهایت منجر به ضرر و زیان کسبه شد.

وی با بیان اینکه توجه به این مقوله بنا به تأثیرگذاری آن بر معیشت مردم و به طور ویژه بر کسب‌و‌کارهای محیط پیرامونی می‌بایست به‌عنوان یک اولویت در دستور کار قرار گیرد، اذعان کرد: برای مثال خیابانی در تهران که عمده کسبه آن کفش‌فروش بودند به پیاده‌راه بدل شده و با اسقبال مردم مواجه شد، پس پیش از هر کاری باید به این نکته توجه کرد که آیا این خیابان بنا به سبقه اقتصادی و اجتماعی ظرفیت تبدیل شدن به محور پیاده‌راه با هر رویکردی را دارد یا خیر؟

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد زمانی که مردم به‌صورت پیاده در مناطق شهری تردد کنند، فرصت بیشتری برای بازدید از مراکز تجاری خواهند داشت، این موضوع به سهم خود می‌تواند آن‌ها را به خرید از این فروشگاه‌ها مشتاق کند و به رونق قابل توجه اقتصاد در آن‌ها منجر شود.

از طرفی هرچه یک شهر از پیاده‌‌راه‌های بیشتر و متراکم‌تری برخوردار باشد، فروشگاه‌ها و بازارهای کوچک بیشتری در آن افزایش می‌یابد که این امر افزایش تنوع محصولات و خدمات، خرید و فروش مستقل، اشتغال محلی و کسب و کارهای نوپا را در پی دارد و به رونق بیشتر اقتصاد محلی نیز منجر می‌شود.

علاوه بر این، از بعد روانی مردم در مکان‌هایی تمایل به خرید بیشتر دارند که تعداد بیشتری از افراد در آن منطقه حضور دارند، پیاده‌‌راه کردن خیابان‌ها یکی از روش‌هایی است که می‌توان با افزایش تردد عابران پیاده، میزان خرید را افزایش داد؛ بنابراین انتظار می‌رود با اولویت قرار دادن مباحثی همچون رویدادمحور بودن، انتخاب درست معبر برای پیاده‌محور کردن و حتی احداث خیابان کامل و در عین حال توجه به ضرردیدگان، شاهد تحقق اهداف اقتصادی تعریف‌شده برای این معابر به‌ویژه خیابان باباطاهر باشیم.

مشارکت مردم، توجه به زیان‌دیدگان و رویدادپذیری