حدود 30 سال از نخستین‌باری که عنوان «طرح بهسازی مسکن روستایی» به ادبیات رسمی دولت و مصوبات دارای ردیف و اعتبار وارد شد، می‌گذرد؛ اما این طرح نیز مانند بسیاری از طرح‌های دیگر نه‌تنها سال‌های متمادی اجرا نشد، بلکه پس از سه دهه و در آستانه اجرا، دچار تغییر ماهیت شد و از همه بخش‌های آن فقط اعطای وام‌های مسکن به روستاییان باقی ماند. وامی که طبق نخستین مصوبه در سال پایانی دولت دوازدهم به مبلغ 100 میلیون و در دولت سیزدهم به مبلغ 350 میلیون تومان رسیده است؛ اما دراین‌بین در شهرستان‌هایی همچون کبودراهنگ، مسئله اوقافی بودن تعدادی از روستاها، دریافت این تسهیلات را دچار مشکل کرده است، زیرا یکی از مؤلفه‌های تعیین‌شده برای گرفتن این تسهیلات، ارائه سند مسکن روستایی است. حال آن در این روستاها به‌دلیل اوقافی بودن، گرفتن سند با مشکل مواجه بوده؛ به دیگر سخن با وجود آثار مثبت وقف، گاهی موقوفات به‌علت غیر قابل انعطاف بودن، مشکلاتی را برای مردم به‌ویژه کشاورزان و روستاییان در شهرستان ایجاد کرده است.

بر این اساس طی سال‌های اخیر اداره بنیاد مسکن شهرستان به‌جد پای کار آمده و پیگیر حل مشکل این روستاها در عرصه مقاوم‌سازی است؛ بنابراین در راستای اطلاع از کارهای انجام‌شده در این مسیر، بر آن شدیم تا گفت‌وگویی را با محمد‌ داووی‌، مدیر بنیاد مسکن شهرستان کبودراهنگ ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

* دست به گریبان بودن 9 روستای کبودراهنگ با اوقاف

مدیر بنیاد مسکن شهرستان کبودراهنگ با اشاره به وجود 9 روستای اوقافی در این شهرستان، گفت: درحال حاضر هشت شعیر روستای حاتم‌آباد، 55 شعیر روستای شاوه، دو پلاک 231 و 232 در روستای داق‌داق‌آباد یعنی چیزی حدود پنج شعیر این روستا، هشت شعیر اورقین، 16 شعیر مسجدین، 6 دانگ روستای احمدآباد، 29 شعیر نوآباد، 30 و یک‌سوم شعیر اوزن‌دره و موقوفه خاص بودن روستای علیصدر (موقوفه شاملو) مشکل‌ساز است.

محمد داوودی با تأکید بر اینکه در بحث صدور سند برای مساکن موجود در این روستاها بنیاد هیچ مشکلی ندارد، گفت: هر پلاک می‌بایست به اوقاف شهرستان مراجعه کرده و جواب استعلامی برای ما بیاورد.

وی افزود: بر این اساس در روستای علیصدر گویا هماهنگی لازم با اداره ثبت صورت پذیرفته و رأی لازم نیز صادر شده، بنابراین امکان تشکیل پرونده جهت گرفتن سند برای کلیه پلاک‌های مسکونی این روستا فراهم است.

* اعیانی و باغات روستای علیصدر از بحث اوقاف خارج شده

این مقام مسئول با بیان اینکه طبق توافقی که با اوقاف صورت پذیرفته قرار است اعیانی مساکن و باغات از زمره مباحث اوقافی خارج شده و برای آن‌ها سند صادر شود، گفت: برای روستاهای اوزن‌دره، نوآباد، احمدآباد و مسجدین نیز هماهنگی‌های لازم با اوقاف انجام گرفته که درصورت معرفی شدن از سوی بنیاد مسکن امکان گرفتن سند اعیانی (با پرداخت هزینه درخواستی از سوی اوقاف) برایشان فراهم است؛ اما متأسفانه یکی از مشکلات مطرح در این بحث آن است که خود روستاییان به‌دلیل داشتن هزینه، از ادامه کار منصرف می‌شوند.

داوودی با تأکید بر اینکه هماهنگی‌های لازم با اداره ثبت شهرستان از سوی بنیاد مسکن انجام گرفته و حتی نقشه‌برداری مورد نیاز (طرح شمیم، حدنگاری روستا) نیز صورت پذیرفته است، اذعان کرد: متأسفانه این نگاه که روستاییان اوقاف را در املاک خود شریک قلمداد می‌کنند، مانع از ادامه کار و دریافت سند برای مساکن روستایی در این مناطق می‌شود.

وی با بیان اینکه پیشنهاد دیگری نیز از سوی اوقاف در این روستاها مطرح است و آن اینکه درصورت امکان زمین جایگزینی به‌جای اراضی اوقافی به آن‌ها معرفی شود، ابراز کرد: در این صورت کل روستا از بحث اوقافی بودن خارج می‌شود که البته در این زمینه می‌بایست شوراها پای کار آمده و زمین مورد نیاز را با همراهی روستاییان تأمین کنند.

این مقام مسئول در شهرستان کبودراهنگ با بیان اینکه یقیناً سنددار شدن مساکن روستایی در بخش‌های مختلف منجر به بهبود شرایط زیستی در این‌گونه مناطق خواهد شد، گفت: به‌عنوان مثال یکی از اصلی‌ترین کارکردها به موضوع مقاوم‌سازی این خانه‌ها بازمی‌گردد، زیرا درصورت گرفتن سند، امکان دریافت تسهیلات بهسازی و نوسازی نیز سهل‌تر خواهد بود؛ چراکه می‌توانند از سند منازل به‌عنوان تضمین دریافت این تسهیلات استفاده کنند.

* 10894 واحد مسکن روستایی کبودراهنگ با استفاده از تسهیلات مقاوم‌سازی شده‌اند

وی در پاسخ به این سؤال که تعداد کل واحدهای روستایی این شهرستان چقدر است و چه مقدار از آن‌ها مقاوم‌سازی شده؟ افزود: طبق آخرین سرشماری نفوس و مسکن که سال 1395 انجام شده، چیزی بالغ‌بر 31 هزار و 480 خانوار در 24 هزار و 709 مسکن روستایی این شهرستان ساکن هستند که از سال 84 تاکنون افزون‌بر 10 هزار و 894 واحد از این تعداد با بهره‌مندی از ظرفیت تسهیلات بهسازی و نوسازی مسکن مقاوم‌سازی شده‌اند.

داوودی با تأکید بر اینکه عدد مذکور بیانگر مقاوم‌سازی و نوسازی حدود 44 درصد از واحدهای روستایی این شهرستان است، اذعان کرد: تعداد اسناد صادره برای واحدهای مسکونی روستایی در شهرستان نیز چیزی بالغ‌بر 20 هزار و 371 فقره است.

وی ادامه داد: این درحالی است که بنا به اوقافی بودن خود شهر کبودراهنگ، تعداد سند‌های صادره برای این شهر نیز 175 فقره بوده است.

این مقام مسئول با تأکید بر اینکه پیش‌تر عنوان شد یقیناً یکی از مزایای اصلی گرفتن سند مساکن روستایی در بحث تسهیل‌گری برای گرفتن تسهیلات مقاوم‌سازی معنا پیدا می‌کند، گفت: درصورت نبود سند برای گرفتن این تسهیلات می‌بایست فیش حقوق دو کارمند به‌عنوان ضامن در دست بانک قرار گیرد؛ حال آنکه حتی در این صورت و فراهم بودن شرایط نیز امکان تأمین تعهد 550 میلیون تومانی برای هیچ کارمندی فراهم نیست.

مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، هر چندوقت یک‌بار اخبار زلزله از گوشه و کنار کشور به گوش می‌رسد که دراین‌بین نقاط شمالی استان همدان نیز بارها بارها از این مخاطره طبیعی بی‌نصیب نبوده است. زلزله‌هایی که گاه خفیف‌اند و زمانی نیز شدید؛ حال آنکه همه این موارد هشدار می‌دهد که باید در شهرستان‌هایی همچون کبودراهنگ که در معرض مخاطرت طبیعی است، ایمن‌سازی خانه‌ها به‌ویژه در مورد مسکن روستایی بسیار جدی گرفته شود، چراکه با موضوع جان مردم روبه‌رو هستیم.

البته چنان که گفته شد، اقداماتی در این زمینه شروع شده، اما تا رسیدن به نقطه ایده‌آل راه زیادی باقی مانده است؛ چراکه مقاوم‌سازی 44 درصدی طی 20 سال، واقعاً عدد قابل قبولی نیست و باید برای پای کار آمدن مردم و رفع ابهامات پیش روی آن‌ها در بحث‌ اوقافی بودن اراضی روستا، از بستر گفت‌وگو و تعامل استفاده شود. چراکه به‌هرحال این نهاد بنا به رسالت خود، یقیناً قرار نیست به مانعی برای آبادانی روستاها بدل شود، بلکه خود می‌تواند با ارائه راهکار، به پیشران توسعه هر روستا بدل شود و از طرفی مردم نیز باید به این حقیقیت و باور برسند که به‌هرحال حتی درصورت عدم ارائه زمین جایگزین نیز با اوقاف در مالکیت شریک خواهند بود و نباید انتظار داشته باشند که حق محرز و قانونی این نهاد نادیده گرفته شود.

طی 20 سال، مقاوم‌سازی تنها 44 درصد مساکن روستایی کبودراهنگ!