به دیگر سخن در شرایطی که مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی از اهمیت بالایی برخوردار است، باید کشاورزان به سمت کشت محصولات کم‌آب‌بر و اقتصادی سوق داده شوند، این مسئله نیازمند تقویت ترویج و آموزش کشاورزی است.

یکی از محصولاتی که طی سال‌های اخیر از سوی جهادکشاورزی به کشاورزان پیشنهاد شده است زعفران است زعفران یکی از محصولات صادراتی با ارزآوری بالا است که به طلای سرخ در جهان مشهور است و به گفته کارشناسان، کیفیت زعفران تولیدی در همدان از انواع مرغوب آن از هر نظر در کشور محسوب می‌شود و می‌توان گفت دیار الوند پهنه طلای سرخ است.

براین اساس در شهرستان کبودراهنگ نیز در سال‌های اخیر توجه ویژه‌ای در فهرست کشت محصولات کم‌آب‌بر به کشت زعفران شده و زعفران کبودراهنگ به لحاظ اقلیمی و توپوگرافی از مرغوب‌ترین زعفران‌ها به شمار می‌رود و در حال حاضر یکی از عمده‌کاران زعفران این شهرستان با کشت 20 هکتار زعفران در غرب کشور در کشت و تولید این محصول لوکس و گران‌بها معروف به طلای سرخ پیشرو است از طرفی این مدیر مزرعه که گویا دانش‌آموخته رشته کشاورزی است با تاسیس شرکت ایده‌سازان ماه‌چین با برند ماه‌چین که یک سامانه خدمات کشت و فروش زعفران است کار خود را با کشت و صادرات محصول زعفران شروع کرده است و تلاش می‌کند با ایده‌های جذاب و با کیفیت این محصول خوش‌رنگ و معطر را به جایگاه اصلی خود برساند و به همین منظور یک سامانه از صفر تا صد کاشت و فروش زعفران با کیفیت را ایجاد و زعفران با کیفیت را در کنار صرفه‌جویی در مصرف آب تولید کرده و آن را بدون واسطه‌ و به‌طور مستقیم از کشاورز به دست مصرف‌کننده نهایی در سرتاسر دنیا می‌رساند،براین اساس بر آن شدیم تاگفت‌‌وگویی را با مسعود قیطاسی این کشاورز نمونه و مدیر عامل شرکت ماه‌چین ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

این کشاورزی زعفرانکار با بیان اینکه فارغ‌التحصیل رشته کشاورزی از دانشگاه بوعلی‌سینای همدان است،گفت: ازسال 90 به صورت حرفه‌ای کشت زعفران را درابتدا در زادگاهمان یعنی شهر کبودراهنگ آغاز کردیم.

مسعود قیطاسی، با تاکید براینکه البته کارمان را نخستین بار درسال‌های 88تا99 در زمینی به مساحت هزار متر آغاز کردیم،افزود: بعد از این‌که مشخص شد منطقه برای کشت این محصول مناسب بوده و به لحاظ برداشت محصول شاهد جوابگویی مناسب از اراضی بودیم به صورت حرفه‌ای سطح زیر کشت را افزایش دادیم.

وی با تأکید بر اینکه درحال حاضرمیزان کشت مجموعه ما در شهرستان بالغ بر 100 هکتاراست، اذعان کرد: چیز حدود 700 هکتار نیز در سراسر کشور به صورت زیرمجموعه برای شرکت ماه‌چین زعفران کشت می‌کنند.

وی با ابراز اینکه این شرکت کشاورزی درواقع با شناسایی کشاورزان علاقه‌مند به کشت این محصول در سراسر کشور و درعین حال شناسایی اراضی مستعد به آن‌ها درعرصه آموزش و تامین سرمایه مورد نیاز کمک می‌کند، ابرازکرد: از مزیت‌های کشت این محصول در درجه نخست می‌توان به کم‌آب‌بربودن این محصول اشاره کرد زیرا عمده نیاز آبی آن از طریق بارندگی‌ها تأمین می‌شود به‌طوری که در کل سال میزان درگیری عوامل تولید (کشاورزو کارگر) برای این محصول تنها چیزی حدود یک ماه است.

این دانش‌آموخته کشاورزی با تأکید بر اینکه عمده کاری که روی این گیاه انجام می‌شود در 6 ماه دوم سال یعنی وقت مرده کشاورزان است، خاطرنشان کرد: علاوه براین به لحاظ اقتصادی و درآمدزایی و درعین حال نهاده‌هایی همچون سم وکود نیز چیزی بیش از دو برابر سایر کشت‌های آب‌بر که در کشور و استان انجام می‌شود سودآور است.

این کشاورز کبودراهنگی با تأکید بر اینکه درحال حاضر برای کشت هر هکتار زعفران با تراکم بالا و در عین حال استفاده از پیاز مرغوب‌ و با در نظر گرفتن تمام نهاده‌ها که از آن ما به عنوان اجرای طرح آرمانی یاد کرده و در مزارع به کار می‌گیریم چیزی بالغ بر 600 میلیون تومان نیاز است افزود: ما به‌ازای هر هکتار 10 تن پیازچه زعفران با کیفیت به کار می‌بریم که همین امر منجر به افزایش هزینه می‌شود.

وی در پاسخ به اینکه سؤال که در بحث برندینگ و دریافت مجوز سیب سلامت چگونه ورود کردید، اذعان کرد: برای اخذ مجوزها در عرصه کشت و تولید زعفران نخست درقالب مشاغل خانگی وارد عمل شده و بعد که کار گسترده‌ترشد این مهم را از طریق ایجاد واحد صنفی دنبال و سپس اقدام به اخذ مجوزهای لازم چه از جهاد کشاورزی و چه اداره کل تعاون، کارو رفاه اجتماعی و سازمان غذا و دارو کردیم.

قیطاسی با شاره به اینکه وضعیت استان همدان برای کشت این محصول به لحاظ شرایط آب و هوایی و اقلیم بسیار مناسب است، ابرازکرد: مسئله اینجاست که منطقه از قدیم‌الایام پر آب بوده و مردم بیشتر به سمت کشت‌های آب‌بر رفته‌اند از طرفی هم چون کشت زعفران سرمایه اولیه بالایی را نسبت به سایر کشت‌ها طلب می‌کند مجاب کردن کشاورزان برای ورود به عرصه کشت زعفران با دشورای همراه است.

وی ادامه داد: از سوی دیگر از آنجایی که کشت این محصول و به ثمر رسیدن آن زمان‌براست بسیاری از کشاورزان از صبوری لازم برخوردار نیستند.

مدیر عامل شرکت ایده‌پردازان ماه‌چین با اشاره به اینکه متاسفانه سیاست غلط جهادکشاورزی نیز طی سنوات گذشته (گرچه با نیتی خیر ودر راستای ترویج کشت این محصول بوده ) عدم رغبت به کشت محصول را دو چندان کرده است، خاطرنشان کرد: این سیاست غلط لطمه بزرگی به کشت این محصول نه تنها در منطقه غرب کشور بلکه کل ایران زد.

وی ادامه داد: حال آنکه طبق این سیاست طی سنوات یکسری از کشاورزان توسط جهاد کشاورزی گلچین شده و باآنها تماس برقرار کرده و پیشنهاد کشت زعفران از طریق دراختیار قرار دادن پیازچه رایگان می‌دادپس از آنجایی که کشاورز از دانش کشت این محصول برخوردار نبود با آن برخوردی مثل گندم وجود داشت( کشت سطحی، آبیاری فراوان، عدم نیاز به کود‌ها خاص ) بنابراین چون روال کار از بدو امر اشتباه بود قطعا اجرای این طرح با شکست مواجه شد لذا وجود این تجربه ناموفق کار ما در بحث ترویج کشت این محصول در استان و در سایر نقاط کشور با دشواری همراه کرده است.

وی ادامه داد: با این وجود علیرغم این دشواری‌ها توانسته‌ایم طی 10 سال گذشته از طریق مجموعه ماه‌چین درشهرستان کبودراهنگ بزرگترین مزرعه کشت زعفران را به مساحت 20 هکتار ایجاد کرده و درعین حال در سایر شهرستانها یعنی رزن، اسد آباد همدان، فامنین اقدام به کشت هکتاری این محصول کنیم.

قیطاسی با بیان اینکه متاسفانه عملکرد جهاد کشاورزی در بحث ترویج کشت این محصول نیز مناسب نیست،اذعان کرد: این مهم باعث شده که ذکشاورزان ما همچنان خود را درگیر کشت محصولات پر آب بری همچون یونجه و هندوانه و سیب‌زمینی کنند حال آنکه نیاز آبی این محصولات چیزی بین 5 تا 10 برابر زعفران است این درحالی است که به لحاظ درآمدی آنچه عاید کشاورز دراین محصولات می‌شود چیزی کمتر از نصف درآمدی است که ما درکشت محصول زعفران عایدمان می‌شود.

وی خاطر نشان کرد: این درحالی است که ما دربحث برداشت محصول گیاه زعفران شاهد اشتغالزایی برای کارگران نیز هستیم حال آنکه در سایر محصولات میزان بهره‌مندی از توانایی کارگران برای برداشت محصول بسیار اندک است.

قیطاسی با تاکید براینکه البته نباید وجود این مزیت مانع از مدرن کردن و توسعه فنی این محصول باشد زیرا امروز شاهد تغییر لحظه ای فناوری‌ها به کار رفته در عرصه کشاورزی هستیم گفت: براین اساس یکی از ضرورت‌ها ایجاد صنایع تبدیلی، فناوری و بسته‌بندی برای این محصول هستیم.

وی با اشاره به محدود بودن این صنایع در سطح ملی و استانی، تشریح کرد: گرچه تعداد محدودی از مجموعه‌های صنعتی وارد عرصه برداشت، پاک و خشک کردن محصول شده‌اند و ما نیز با آن‌ها در ارتباط بوده و کارفرآوری را برای ما آسان‌تر کرده‌اند اما چالش بزرگی که ما در این زمینه داریم به موضوع پاک کردن گل زعفران بازمی گردد زیرا به محض برداشت باید این گل‌ها به کارگاه منتقل شود تا کارگران نسبت به پاک کردن اقدام کنند اگرچه دستگاه‌هایی نیز بدین منظور به ما معرفی شده‌اند اما مسئله اینجاست که از خروجی مناسبی برخوردار نیستند.

مدیر عامل شرکت ایده‌سازان ماه‌چین با اشاره به اینکه زعفران همدان و منطقه غرب کشور به لحاظ موقعیت جغرافیایی و ارتفاع از سطح دریا از مرغوبیت و عیار بالاتری از زعفران سایر نقاط کشور دارد گفت: طبق آزمایشاتی که انجام دادیم مشخص شد سطح عنصر سانفرال زعفران ( نوع قوی از آنتی اکسیدان )در مناطق غربی کشور چیزی بالغ بر 280 است گفتنی است این عدد هرچقدر از 240 بالا تر باشد نشان از عیار بالاتر محصول دارد.

قیطاسی با تاکید براین‌که میزان برداشت محصول از هر هکتار زمین با طرح آرمانی و ایده‌آل دراستان همدان چیزی بالغ بر 5 تا 10 کیلوگرم به ازای هر هکتاراست عنوان کرد: این درحالی است که این میزان دربهترین مزارع خراسان به 4 تا 5 کیلو می‌رسد البته این مهم علاوه بر مدیریت درست مزرعه به زمان بارندگی و نوع اقلیم منطقه وابستگی کامل دارد.

وی با تاکید براینکه امروز شرکت ماه‌چین در هر نقطه از کشور که امکان کشت محصول زعفران درآن فراهم باشد از طریق نمایندگی و فرستادن کارشناسان خبره به مناطق جهت آموزش کشاورزان حاضر است اذعان کرد: در کنار این آموزش‌ها، ماه‌چین خدمات احداث مزرعه زعفران را هم در اختیار کشاورزان می‌گذارد به‌طوریکه در این فرایند، کشاورز زمین خود را آزمایش می‌کند و ماه‌چین بر اساس نتایج آزمایش به کشاورز می‌گوید که آیا می‌تواند در زمینش زعفران بکارد یا نه و اینکه با بافت خاک و مواد آلی به چه کودهایی نیاز دارد.

قیطاسی ادامه داد: بعد از آن پیاز زعفران از مزارع خود این شرکت به کشاورز داده می‌شود و دستگاه کاشت به همراه کارشناس به مزرعه فرستاده می‌شود و کار کاشت شروع می‌شود یعنی کار اصلی این مجموعه بعد از مرحله کاشت شروع می‌شود و ما مرحله به مرحله با کشاورز تماس می‌گیریم و برایش ویدئو می‌فرستیم که چه کاری باید برای مزرعه‌اش انجام بدهد. محلول‌پاشی، مدیریت کودی و آبی و غیره را از کشاورز پیگیری می‌کنیم بعد از برداشت زعفران هم اگر کشاورز بخواهد، به قیمت روز محصول را می‌خریم.

وی با تاکید براینکه جهت آموزش بهترکشاورزان ما از حضور 8 کارشناس کشاورزی در مجموعه علاوه بر دو برادرم بهره می‌بریم گفت: قیمت این محصول در بازار تابعی ازمیزان عرضه و تقاضا است به‌ طوریکه امسال به دلیل بروز خشکسالی شاهد عرضه کم محصول به بازار بودیم بنابراین قیمت هرکیلو زعفران به 100 میلیون تومان رسید.

وی با تاکید براین‌که کلیه محصول تولید شرکت ماه‌چین صادراتی بوده و به کشورهای حوزه خلیج فارس و تعدادی از کشورهای اروپایی صادرمی شود گفت: در بحث بسته‌بندی نیز ما به درخواست مشتری عمل کرده و درواقع این سفارش‌دهندگان هستندکه سراغ ما آمده و نوع بسته‌بندی دلخواه خود را تعیین می‌کنند بنابراین در فعالیت شرکت گریزی نیز به این بخش زدیم که البته نیازمند توسعه فعالیت هستیم تا بتوانیم به تمام نیاز تولید صادرات محور پاسخ دهیم.

وی تقلب در کیفیت زعفران را از مشکلات اساسی صادرات این محصول دانست گفت: استفاده از براده آهن و یا استفاده از اسپری شکر برای سنگین‌تر کردن وزن محصول و درعین حال استفاده کاکل ذرت به جای زعفران از جمله این موارد است لذا از آنجا که خود ماه‌چین به‌تنهایی قادر نیست حجم سفارش‌ها را تکمیل کند. به همین دلیل مزارعی را در سطح کشور ایجاد کرده‌ایم که تحت کنترل ما هستند و کیفیت خروجی‌شان را هم ما کنترل می‌کنیم؛ چون کشاورزان با ما کار می‌کنند.

مدیریت کشت 700 هکتار زعفران در ایران