باغداری مدرن، راهکار توسعه‌ محصولات باغ‌های همدان

نیازی به کف‌بری باغ‌های سنتی نیست

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

بعد از شهرستان ملایر، نهاوند با سطحی بالغ بر 20 هزار و 500 هزار هکتار و تویسرکان با سطحی بالغ بر 10 هزار هکتار سطح زیر کشت باغات همدان را تشکیل می‌دهند.

البته این بدین مفهوم نیست که در مابقی شهرستان‌های استان محصولات باغی کشت نمی‌شود، بلکه این‌ها عمده کشت محصولات باغی را به خود اختصاص داده‌اند و در بهار 6 هزار و شهرستان رزن پنج هزار و 500 هکتار باغ انگور وجود دارد.

اما آنچه مسلم است اینکه متأسفانه سالانه بخش عمده‌ای از محصولات باغی استان به‌دلیل کشت سنتی و عدم همخوانی محصول تولیدشده با نیاز صنایع فرآوری (با رویکرد کشت تازه‌خوری و عدم توجه به استانداردها در اندازه و شکل) روی دست باغدار مانده و یا به کمترین قیمت به دست دلالان می‌افتد.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درباره تفاوت باغ‌ها در تولید محصول به‌منظور تازه‌خوری و فرآوری به لحاظ نوع درخت و نگهداشت و در عین حال پاسخ به این سؤالات که آیا بهتر نیست باغ‌های استان همدان به سمت محصولات مناسب فرآوری حرکت کند؟ اگر پاسخ مثبت است چه روندی باید درنظر گرفت؟ اگر حفظ سبک تازه‌خوری مطلوب است برای بهره‌وری بهتر باغ‌های میوه چه باید کرد؟ با رئیس پیشین مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان همکلام شدیم که در ادامه می‌خوانید:

قاسم اسدیان مطرح کرد: یکسری از باغ‌های همدان، قدیمی و سنتی هستند که در آن‌ها انواع محصولات سردرختی کاشته شده است.

وی با تأکید بر اینکه همدان به لحاظ باغ‌های گردو و بادام در تویسرکان و انگور در شهرستان ملایر جزو استان‌های سرآمد است، گفت: مناطقی همچون دره‌مرادبیگ در همدان و زنگنه در ملایر به‌واسطه باغ‌های آلبالو و گیلاس و شهرستان‌های اسد‌آباد و نهاوند به‌واسطه باغ‌های هلو و انواع آلو جزو شهرستان‌های باظرفیت در این محصولات به‌حساب می‌آید.

وی با بیان اینکه باغ‌های سیب نهاوند خود نشان‌دهنده جایگاه همدان در سطح ملی هستند، اذعان کرد: علاوه بر این در اطراف همدان نیز با باغ‌های گلابی مواجهیم.

این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه هر آنچه تاکنون عنوان شد شامل باغ‌های سنتی است اذعان کرد: خوشبختانه طی دو دهه گذشته باغ‌های صنعتی خوبی در منطقه کرفس ایجاد شده است.

اسدیان عنوان کرد: برای اینکه به طور کلی باغ‌ها به‌صورت سنتی و صنعتی باشند به چند برنامه نیاز داریم، البته آنچه مسلم است اینکه لازم نیست همه باغ‌های سنتی را به لحاظ ارقام کف‌بر کنیم بلکه آنچه باعث افزایش بهره‌وری می‌شود به‌موقع رسیدن محصولات آن‌هاست.

وی با ابراز اینکه به جای کف‌بری می‌توان روی اصلاح آن‌ها برنامه‌ریزی کرد افزود: این باغ‌ها را در تمامی محصولات از نظر شکل مهندسی و ارقامی می‌توان اصلاح کرد.

این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه این امر از طریق پیوند جوانه و سرشاخه قابل اجرا است، تصریح کرد: در این راستا یکی از موانعی که با آن مواجهیم ارقامی است که با تولید مورد نیاز صنعت همخوانی ندارد.

اسدیان با اشاره به اینکه این امر توسط پیوند، ظرف چند سال باغی اصلاح‌شده را در اختیار باغدار خواهد گذاشت، تشریح کرد: آنچه مسلم است اینکه در اصلاح باغ‌ها نیازمند طبقه‌بندی محصولات هستیم.

وی با بیان اینکه در حوزه اصلاح باغ‌ها می‌بایست کشت به‌منظور تازه‌خوری و صنعتی از یکدیگر متمایز شود، اذعان کرد: این امر باید از طریق برنامه‌هایی که در جهاد کشاورزی تدوین می‌شود در دستور کار قرار گیرد.

این دانش‌آموخته کشاورزی با بیان اینکه در حوزه باغات صنعتی که جنبه تجاری دارند شاهد کشت ارقام خاصی هستیم، خاطرنشان کرد: معمولاً یکی از مسائل مهمی که در باغ‌های صنعتی بزرگ باید مورد توجه قرار گیرد این است که در کشت ارقام باید گرده‌افشان‌ها حدود 15 تا 20 درصد بین دو تا سه گونه مختلف باشند.

اسدیان با بیان اینکه درواقع چیزی بالغ بر 80 درصد باغ را ارقام مختلف اصلی باید تشکیل دهد تصریح کرد: علاوه بر این گرده‌افشان هر رقم نیز باید در باغ وجود داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه این امر باعث به‌وجود آوردن گرده‌های متناوب در زمان‌های مختلف می‌شود، ابراز کرد: اهمیت این موضوع بدان جهت است که خدای ناکرده با بروز یک سرما و یا دیر و زود شدن گرده‌افشانی در باغ دچار مشکل شده و محصولی نداشته باشیم.

این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه در این زمینه علاوه بر برنامه‌ریزی و تعیین تکلیف آن موضوع حمایت‌های مالی از طریق تسهیلات نیز حائز اهمیت است، اذعان کرد: نکته بعدی به شرایط آب و هوایی و محدودیت منابع آبی بازمی‌گردد؛ یعنی با توجه به مؤلفه‌های عنوان‌شده توجه به سیسستم‌های آبیاری در باغ‌ها برای رسیدن به بهره‌وری بیشتر از طریق مدیریت منابع آب یکی از الزامات است.

اسدیان ادامه داد: این امر بدان معناست که برنامه‌ریزی‌ها به نحوی پیش برود که بخش اعظمی از باغ‌ها بتوانند از برق و الکتروموتور استفاده کرده و سیستم آبیاری خود را به تجهیزات آبیاری قطره‌ای، بابلر و غیره مجهز کنند.

وی با بیان اینکه یکی دیگر از مؤلفه‌های مؤثر در افزایش بهره‌وری در باغ‌ها، رعایت الزامات داشت است، تشریح کرد: مراحل مختلف داشت شامل استفاده از کودهای دامی در فصول مناسب، استفاده از ریزمغذی‌ها برای بهبود کیفیت میوه و گلدهی مؤثر است که در تمامی کلینیک‌های گیاه‌پزشکی این نهاده‌ها موجود است و می‌توان بنا به باغ‌ها از دانش متصدیان این مرکز نیز استفاده کرد.

وی با بیان اینکه برای رسیدن به اهداف تعریف‌شده باید برنامه‌ریزی منظمی از طریق شبکه‌های ترویج جهاد کشاورزی در حوزه داشت محصولات باغی دستور کار قرار گیرد، اذعان کرد: متأسفانه عمده باغ‌های ما در استان با مشکل علف هرز مواجه‌اند حال آنکه طی بازدیدهایی که از باغات داشتیم بیشتر این علف‌ها در محل رها می‌شوند حال آنکه این خود می‌تواند نقش میزبانی را برای بیماری‌ها، آفات بوده و در عین حال در بسیاری از موارد همین علف‌های هرز به رقیبی برای درختان و گیاهان در باغ‌ها بدل می‌شوند.

این کارشناس کشاورزی با اشاره به اینکه اگر آبیاری به‌صورت غلام‌گردشی و جویچه‌ای باشد، هزینه بالایی را به‌دنبال داشته و در عین حال شاهد هدررفت آب خواهیم بود، اذعان کرد: استفاده از خاک حاصلخیز، اندازه‌گیری مواد موجود در خاک از دیگر مؤلفه‌هایی است که در مسیر بهره‌وری بیشتر باغ‌ها تأثیرگذار است.

اسدیان با بیان اینکه تراکم نهال در سطح نیز از دیگر شاخص‌های مؤثر در بهبود کیفیت محصولات باغی است، اذعان کرد: هرس کردن در بهمن‌ و پیوند از فروردین تا خردادماه از دیگر الزاماتی است که باید در باغ‌ها مورد توجه قرار گیرد.

وی با بیان اینکه مبحث بعدی که در بهره‌وری بیشتر باغ‌ها مطرح است اینکه باید هدف از تولید محصول و مسیر آن مشخص شود، یعنی باید دید این محصول قرار است، با هدف تأمین نیاز داخلی و یا تازه‌خوری تولید شوند یا اینکه هدف نهایی فرآوری و یا صادرات است، گفت: برای مثال در حوزه باغ‌های انگور اگر هدف تولید محصولی با هدف صادراتی است داربستی کردن این باغ‌ها باید جزء اولویت‌های ‌اجرا در باغ‌ها قرار گیرد.

وی با اشاره به اینکه استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات به‌روز نیز ما را در رسیدن به باغ صنعتی کمک می‌کند زیرا از این طریق هزینه تولید به حداقل خواهد رسید، خاطرنشان کرد: البته این امر را می‌توان از طریق تشکیل شرکت‌های تأمین‌کننده این ابرازآلات و ماشین‌آلات باغی تأمین کرد.

این کارشناس کشاورزی با بیان اینکه در حال حاضر حدود سه‌چهارم باغ‌های استان حالت سنتی دارند، تشریح کرد: باید شرایط را از طریق اصلاح به گونه‌ای پیش ببریم که محصولات باغی کمترین ارتباط را با خاک داشته باشند.

اسدیان با تأکید بر اینکه مسئله حائز اهمیت بعدی به پای کار آمدن کارخانجات در کشت قراردادی بازمی‌گردد، گفت: از این طریق آموزش‌ها مستمر به‌صورت خدمات مهندسی در اختیار باغدار از ابتدای کاشت تا برداشت قرار گرفته و او را در مسیر تولید محصول صنعت‌محور یاری خواهد کرد.

وی با بیان اینکه حتی این خدمات در کیفیت، اندازه، بافت، رنگ و بیرکس محصول تأثیرگذار خواهد بود، اذعان کرد: این امر در بازارپسندی محصول و جلوگیری از هدررفت و پرت محصولات باغی تأثیرگذار است.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد در صنعت باغداری و تولید میوه، کیفیت محصول و بازدهی برای رشد و توسعه بیشتر، از اهمیت بالایی برخوردار است حال آنکه باغداری به روش پیشرفته شامل مواردی چون استفاده از شیوه‌های نوین آبیاری، برداشت مکانیزه‌ محصولات، نظارت و رسیدگی باغ‌ها توسط متخصصان به‌صورت مداوم در مراحل مختلف داشت، استفاده از پیوندهای تخصصی و اصلاح نژاد درختان و غیره می‌شود.

البته در همدان با وجود مشکلات بسیاری که با آن‌ها مواجه هستیم برای حرکت از باغداری سنتی به سمت باغ‌داری مدرن و مکانیزه اقداماتی نظیر ارتقای آموزش‌های ترویجی به باغداران، اصلاح باغ‌های قدیمی، شناسنامه‌دار کردن باغ‌ها، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در زمینه تولید، مطالعه بازارهای هدف محصولات باغی، سرمایه‌گذاری در زمینه صنایع فرآوری محصولات باغی و غیره نیاز است.