فضای سبز ایمن و سالم دوگانه حق یا آرزو

سپهرغرب، گروه - عباس سریشی:

موضوع این است که آنچه از امنیت به‌عنوان دریافت عینی و ذهنی یاد می‌شود ناشی از ساختار و نحوه چیدمان محیط است؛ پس برای افزایش آن بایستی معیارها و استانداردهایی برای طراحی فضاهای سبز شهری در نظر گرفت. اگر این فضاها و مشخصاً پارک‌ها، بوستان‌ها و تفرجگاه‌ها که اساساً برای حضور گسترده شهروندان و گروه‌های اجتماعی مختلف تعریف شده‌اند به‌عنوان محلی شناخته‌شده و امن برای افراد بزهکار شُهره شود که در آن احساس امنیت می‌کنند، یک پاشنه آشیل برای توانمندی مدیریت شهر محسوب می‌شود و علی‌القاعده تا این نیاز تأمین نگردد آحاد شهروندان نمی‌توانند از فضایی که در آن حضور می‌یابند برداشت مطلوبی داشته باشند.

در این خصوص یافته‌ها و نتایج تحقیقات کارشناسان و صاحب‌نظران به‌وضوح حاکی از وجود ارتباط معنادار میان سه متغیر اصلی کنترل فضا، نظارت و فعالیت در فضاهای سبز با احساس امنیت است. یعنی ارتقای سطح کیفی فضا از طریق بهبود شرایط کالبدی منجر به افزایش میزان استفاده از فضا می‌شود و این افزایش استفاده، احساس امنیت را به‌دنبال خواهد داشت.

در واقع برقراری امنیت اجتماعی، فرهنگی، اخلاقی و... در فضاهای سبز عمومی که افراد با پایگاه‌ها و طبقات مختلف اقتصادی و اجتماعی در آن حضور دارند از الزامات اساسی جوامع امروزی و مدیریت‌های شهری توسعه‌یافته محسوب می‌شود و وجود پارک‌ها و فضاهای شهری با امکانات مناسب تفریحی، رفاهی و ورزشی نه‌فقط باعث بهبود وضعیت گرشگری، اوقات فراغت، آرامش روحی و روانی و تأثیر در نشاط و رضایت ذهنی ساکنان شهر می‌شود بلکه در وجه دیگر نیز کاهش جرائم و ناهنجاری‌ها و کج‌روی‌ها را نیز در پی خواهد داشت.

پارک‌ها و بوستان‌ها بر لبه بیم و امید

تأمین و نظارت بر برقراری امنیت و آرامش و نظم در فضاهای سبز و تفریحگاه‌ها همواره جزو سیاست‌های اجرایی متولیان انتظامی و شهری در طول سال است و این موضوع با آغاز فصل تابستان که با حجم بیشتری از حضور بیشتر خانوادها برای پیاده‌روی، هواخوری، ورزش یا صحبت کردن و وقت‌گذرانی تمدد اعصاب همراه می‌شود از اهمیت بیشتری برخوردار است.

به زبان ساده‌تر پارک‌ها و تفرجگاه‌ها موهبتی برای شهروندان محسوب شده و این حق را دارند که به فضایی آرام، بانشاط و زیبا دسترسی داشته باشند، در غیر این صورت وجود هرگونه ناامنی‌ باعث می‌شود تا مردم به جای استراحت و تفریح در پارک، بزه ‌دیده و قربانی ناهنجاری‌ها شده و به‌جای تمدد اعصاب با روانی به‌هم ریخته به خانه برگشته و بعضاً حتی عطای پارک را به لقایش ببخشند.

در واقع وجود چنین معضلات و احساس ناامنی در شهروندان نه‌تنها نشان از سهل‌انگاری مسئولان و متولیان در انتظام‌بخشی به این گونه فضاها دارد بلکه همین تصور و احساس ناامنی در مردم بدتر از خود ناامنی است، موضوعی که برخلاف برخی انکارها اما این روزها به‌وفور و آشکار در بیشتر فضاهای سبز شهری همدان دیده شده و به‌نوعی باعث شده تا همین تصور و احساس ناامنی (به‌ویژه در مباحث اجتماعی و اخلاقی) در اذهان بسیاری از خانوادها رسوخ کند.

البته وجود این موضوعات باعث نشده و احتمالاً پ نخواهد شد که خانواده‌ها و شهروندان از حقوق خود مبنی بر استفاده از تفرجگاه‌ها و پارک‌ها کوتاه آمده و یا چشم‌پوشی کنند بلکه عموماً سعی می‌کنند تا ابتدا با حفظ حریم خود با هنجارشکنان مرزی تعریف کنند و در وهله بعد البته در صورت لزوم حتی در حد یک تلنگر و تذکر و یا تهدید به دفاع از این حریم برآیند.

شاید دلیل این امر نیز این است که این روزها وقتی برخی متوجه ضعف عملکرد دستگاه‌های متولی و نوعی کم‌کاری در مدیریت پارک و فضاهای سبز شده و یا گاهی هیچ مأموری را در اطراف خود نمی‌بینند، خود به خود فضا را خوشایند دیده و سعی می‌کنند با همفکران و هم‌صنفان خود دور هم جمع شده و خلاف‌هایشان را آنجا انجام دهند حالا البته فرقی هم نمی‌کند این ناهنجاری حضور دختران و زنان بی‌حجاب باشد یا پسران و مردان ولنگار، ولگردان و معتادان و موادفروشان باشند یا موتورسواران و حتی بی‌خانمان‌ها و آدم‌های مریض اخلاقی.

پارک فضایی است عمومی که به هر شکل نه باید و نه نمی‌توان مانع از حضور عامه مردم و یا به‌صورت خاص آدم‌های مسئله‌دار آن شد اما می‌توان و صد البته لازم است با نظارت و برخورد با ناهنجاری‌ها و هنجارشکنان مقابله کرده و فضای عمومی را ایمن و سالم‌تر کرد ولی راهکار عملیاتی برای دستیابی و نیل به این هدف، توجه به چند مؤلفه اصلی است:

نخست حضور مشخص متولیان و مسئولان پارک‌ها در تمام 24 ساعت شبانه‌روز و دوم اعمال نظارت، کنترل رسمی و غیررسمی گشت‌زنی و حضور برجسته و به‌موقع پلیس در ایستگاه‌های دائمی و موقت در این اماکن برای کنترل و نظارت سلبی و قهری، علاوه بر توجه به افزایش و توسعه زیرساخت‌ها و ابزارهای پایش و رصد، نظارت الکترونیکی و مانیتورینگ از قبیل دوربین‌ها و سیستم‌های روشنایی، گیت‌ها و حفاظت فیزیکی و... نیز در این مناطق به‌خصوص اماکن بازی کودکان بسیار ضروری است.

فرآیندی که باعث می‌شود علاوه بر افزایش کیفیت و کمیت امنیت محیطی و سطح نظارت بیشتر و وسیعتر به‌خصوص در نواحی کور و دور از تیررس نگاه و نظارت، تا حدودی نیز ترس و اجتناب از هر نوع سوء‌رفتار از سوی افراد هنجارشکن را در پی داشته باشد.

موضوعاتی که متأسفانه این روزها و با وجود افزایش جمعیت و بالا رفتن نرخ حضور افراد و خانوادها به‌خصوص نوجوانان و جوانان در فضاهای سبز نه‌فقط کمتر به آن‌ها توجه شده بلکه منجر به افزایش دغدغه‌های خانواده‌هایی شده که انتظار دارند خود و کودکان و نوجوانانشان ساعاتی را به دور از هرگونه ترس و تنش در فضاهای عمومی گذرانده و تهدید خاصی متوجه آن‌ها نشود.

مطالبات شهروندی برای پارکی ایمن با روش‌های نوین

و اما با توجه به فرا رسیدن فصل تابستان، افزایش حضور شهروندان همدانی و گردشگران غیر بومی در فضاهای سبز و ضرورت توجه به ارتقای مسئله ایمنی در فضاهای عمومی و پارک‌های شهری، این موضوع برای چندمین‌بار توسط خبرنگاران سپهرغرب مورد بررسی قرار گرفته است.

این تحقیق میدانی بر اساس جمع‌بندی گفت‌وگوهای انجام‌شده با 50 نفر از شهروندان همدانی (عموماً خانواده، والدین و بزرگسالان حاضر در محل) به‌عنوان نمونه در پارک مردم و باباطاهر به‌عنوان مهم‌ترین فضاهای سبز همدان انجام شده است.

نتایج تحلیلی نشان‌دهنده آن است که هیچکدام از اماکن قیدشده از شرایط عادی و ایمنی کاملی برخوردار نبوده و لازم است تا مدیران شهری و نهادهای انتظامی و قضائی بیش از پیش به این امر توجه نشان داده و در اسرع وقت اقدامات عاجل و جامعی را در جهت بهبود و ارتقای شرایط ایمنی این اماکن دریافت کنند.

-تقریباً همه پنج نفر گفت‌وگوشونده بر این باور بودند که حضور در پارک‌ها و فضاهای سبز در حال حاضر یک ضرورت بوده و حتی میزان آن باید افزایش یابد.

-48 گفت‌وگوشونده معتقدند جمعیت شهری روزبه‌روز افزایش یافته اما فضاهای سبز همدان با توجه به مؤلفه‌های دسترسی آسان، وجود زیرساخت‌ها و... افزایش قابل قبولی نداشته است.

-از منظر همین جمع با توجه به افزایش تعداد حاضران در پارک‌ها نرخ جرائم تخلفات و تهدیدات نیز رو به افزایش نهاده است.

-جمعی بالغ بر 46 نفر با اشاره به لزوم توسعه کیفی فضاهای سبز و افزایش گردشگران، معتقدند مدیریت شهری همدان در این زمینه چندان عملکرد قابل قبولی نداشته است.

-44 شرکت‌کننده در گفت‌وگو، وجود افراد ولگرد و پرسه‌زن، معتادان و موادفروشان، موتورسواران و بی‌خانمان‌ها و بعضاً دختران و پسران بی‌قید را مهم‌ترین علل بروز مشکلات و تهدیدات می‌دانند. این موضوع به‌خصوص درباره جمع‌های این افراد بسیار مهم است.

-این نفرات تصریح کردند بارها و بارها در پارک‌ها و فضاهای سبز شاهد ناهنجاری‌های آشکاری چون روابط میان دختران و پسران، مصرف مواد در سرویس‌های بهداشتی، دعوا و فحاشی با الفاظ رکیک میان جوانان بدون توجه به حضور خانوادها، فروش مواد و یا ایجاد مزاحمت برای خانوادها کودکان و نوجوانان از سوی برخی افراد ناهنجار بوده‌اند.

-فقدان عناصر ناظر محسوس و غیر محسوس (مدیریت پارک و عناصر انتظامی) از یک‌سو و حضور مقطعی و دیرهنگام آنان در محل مهم‌ترین علل ایجاد زمینه تخلف و ناهنجاری از سوی 41 گفت‌وگوشونده عنوان شد، از منظر این افراد حضور محسوس پلیس به‌تنهایی عامل کاهش بسیاری از جرائم است.

-همین گروه معتقدند با توجه به طولانی بودن شب‌ها و حضور افراد تا بامداد در پارک‌ها، موضوع نظارت شبانه و افزایش ضریب آرامش خانواده‌ها باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.

-38 شرکت‌کننده در گفت‌وگو معتقدند با وجود گذشت سال‌ها هنوز نقاط کور و تاریک و دور از تیررس نظارت در این دو مکان نشان‌دهنده بی‌توجهی به امنیت است.

-از دید این گروه با گذشت سال‌ها هنوز داستان وجود برخی وسایل بازی ناایمن و غیر استاندارد، موانع و لبه‌های بلند بی‌حفاظ، فقدان روشنایی کامل و... در این دو مکان باقیست.

-34مصاحبه‌شونده معتقدند با توجه به افزایش تعداد مراجعان، ایجاد ایستگاه و پایگاه ثابت اورژانس، آتش‌نشانی و پلیس بسیار ضروری است.

-همین گروه معتقدند باید برای چند قسمت مهم از قبیل ورودی‌ها و مراکز بازی کودکان، دوربین و ابزار رصد و پایش و مانیتورینگ، تعریف و اجرا می‌شد که به هر علت تاکنون عملی نشده است.

-احداث سرویس‌های بهداشتی آبخوری و مراکز عرضه محصولات خوراکی جدید و به‌روز، تعمیر، نگهداری و افزایش سطح نظافت و نگهداری زیرساخت‌های قبلی از ضرورت‌های امروز این دو مکان از سوی 28 گفت‌وگوشونده عنوان شد.

-فقدان رسمی ویترین‌های فرهنگی و کمرنگ بودن حضور نهادها و سازمان‌های هنری و معنوی، برگزاری جشنواره‌ها و جنگ‌های شادی مسابقات ورزشی... از دیگر موضوعات عنوان‌شده از سوی برخی از این گفت‌وگوشوندگان بود.

وضعیت فعلی شهر بازی همدان به هیچ عنوان زیبنده یک مرکز استان نیست و به نوعی معرف عدم توانایی مدیریت در ارتقا و توسعه شهر است.