در حوزه کشاورزی به‌ویژه در حوزه‌های باغبانی زینتی به تعداد زیادی گیاه نیاز است که دسترسی به این تعداد از گیاه با قلمه زدن یا کاشتن بذر ممکن نیست اما می‌توان با استفاده از روش کشت بافت در یک زمان محدود تعداد زیادی گیاه تولید کرد.

از طرفی برخی گیاهان وجود دارند که تکثیر آن‌ها با استفاده از روش‌هایی همچون قلمه زدن، کاشت بذر و غیره دشوار است اما می‌توان این گیاهان را از روش کشت بافت به‌راحتی تکثیر کرد، یکی دیگر از مزیت‌های بهره‌مندی از روش کشت بافت در تکثیر گیاهان، صرفه اقتصادی آن است چراکه در یک مجموعه کشت‌بافتی می‌توان میلیون‌ها گیاه را تولید کرد در صورتی که اگر بخواهیم در زمین کشاورزی این کار را انجام دهیم به زمینی با وسعت بالا نیاز داریم همچنین در کنار زمین از آب، نیروی انسانی، کود، سموم، انواع و اقسام ریزمغذی‌ها و غیره استفاده زیادی خواهد شد.

جالب‌تر اینکه در شرایط بحرانی فعلی در حوزه مباحث زیست‌محیطی که بیشتر استان‌های‌ ما با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، استفاده بهینه از انرژی و آب برای تولیدات کشاورزی یکی از محاسن مهم تولید گیاه به روش کشت بافت محسوب می‌شود، همچنین تغییر ژنتیکی گیاهان، تغییر رنگ گیاهان زینتی و غیره نیز ازجمله موضوعاتی است که با استفاده از روش کشت بافت قابل دستیابی است زیرا با استفاده از این روش می‌توان از یک تکه بافت یا سلول گیاه هزاران گیاه را همانندسازی کرد که روشی جدید و نو در ایران به‌شمار می‌آید و بیشینه 20 ساله دارد البته در کشورهای توسعه‌یافته استفاده از این روش حداقل 40 سال سابقه دارد اما درمجموع می‌توان گفت جدیدترین سیستم و صنعت در بخش کشاورزی محسوب می‌شود با این تفاسیر یک شرکت دانش‌بنیان کرمانشاهی با عنوان زیست‌فناور برگاب کرمانشاهی در این عرصه ورود کرده و توانسته گام‌های محکمی در این زمینه بردارد.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با مدیرعامل این شرکت دانش‌بنیان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مهدی روزرخ با بیان اینکه این شرکت در زمینه کشت بافت گیاهان ارزشمند دارویی و زینتی فعالیت دارد، گفت: روش کشت بافت یکی از تکنیک‌های پیشرفته در حوزه بیوفناوری کشاورزی است.

وی با تأکید بر اینکه این فن شامل ریزازدیای (یکی از روش‌های تکثیر غیرجنسی گیاهان با استفاده از روش کشت‌بافت گیاهی است که در آن، طی مدت زمان کوتاهی شمار بسیاری گیاه تولید می‌شود) گیاهان دارویی و زینیتی از طریق پروتکل‌های پیچیده است، اذعان کرد: این واحد فناور و تجهیزات آن در واحد دانشگاه آزاد کرمانشاه مستقر است.

وی ادامه داد: نخستین کاری که این شرکت انجام داد در زمینه کشت بافت پایه‌های گل‌محمدی بومی استان کرمانشاه در منطقه هرسین بود.

مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان زیست‌فناور برگاب ‌کرمانشاه با تأکید بر اینکه با این کار توانستیم این دستورالعمل را بهینه‌سازی کنیم، تشریح کرد: این امر برای نخستین‌بار یا نهایتاً دومین‌بار در سطح ملی اتفاق افتاد.

روزرخ افزود: درواقع ما با استفاده از فرمولوسیون‌هایی که خودمان آن‌ها را بهینه‌سازی کردیم موفق شدیم از طریق جوانه کوچکی از گل‌محمدی پایه‌های مقاوم به خشکی‌، آفات، بیماری و با نیاز آبی و رطوبت با توجه به بحران کم‌آبی که در کشور با آن مواجهیم را تولید کنیم.

وی با اشاره به اینکه در واقع ما از طریق تولید این پایه‌های مقاوم موفق به کسب عنوان دانش‌بنیانی شدیم خاطرنشان کرد: دریافت مجوز دانش‌بنیانی ما از کارگروه ارزیابی و ثبت شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی ریاست جمهوری در سال 97 رخ داد و از آن تاریخ به بعد به‌عنوان یک شرکت دانش‌بنیان فعالیت خود را ادامه می‌دهیم.

این فناور کرمانشاهی، با اشاره به اینکه این شرکت بعد از کسب این موفقیت در زمینه سایر گیاهان دارویی و زینتی نیز دستورالعمل‌هایی را بهینه‌سازی کرده و در حوزه کشت بافت گیاهی‌ از پایه‌های جی‌اف و جی‌ان که در واقع شامل پایه‌های میوه است نیز ورود کرده‌ایم، گفت: متأسفانه در زمینه تولید انبوه ما تا مراحلی پیش رفتیم اما به‌دلیل بروز مشکلات در حوزه تأمین منابع مالی و یا به بیان بهتر عنوان توان تأمین سرمایه در گردش نتوانسته‌ایم تیراژ تولید را آنگونه که باید افزایش دهیم.

روزرخ با بیان اینکه درواقع به همت زیرساخت‌های فراهم‌شده در دانشگاه آزاد اسلامی کرمانشاه و سرمایه شخصی تاکنون توانسته‌ایم چند نفر را مشغول کار کنیم، اذعان کرد: از سال97 تاکنون حداقل 10 نفر به‌صورت مستقیم از فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در این مجموعه کار می‌کنند.

وی ادامه داد: متأسفانه در مسیر فعالیت با موانع بسیاری مواجه شدیم که مهم‌ترین آن همانطور که پیشتر عنوان شد سرمایه در گردش بود به طوری که جزو معدود شرکت‌های دانش‌بنیانی هستیم که بنا به بروکراسی ادارای نتوانستیم از محل‌های تعریف‌شده تسهیلات کافی دریافت کنیم و به همین دلیل باوجود امکانات بسیار خوب کشت بافتی در دانشگاه، بهره‌برداری لازم از آن‌ها رقم نمی‌خورد.

این فناور کرمانشاهی با تأکید بر اینکه در حال حاضر به‌دنبال جذب سرمایه در مسیر توسعه تولید با هدف رسیدن محصول به بازار هستیم، تشریح کرد: درخصوص وجود نمونه خارجی محصولات تولیدشده باید بگویم نخستین کار ما تولید پایه‌های مقاوم گل‌محمدی از طریق کشت بافت بود که برای نخستین‌بار در سطح بین‌الملل تهیه می‌شد حال آنکه کشور ما در تولید و کشت گل‌محمدی جزو کشورهای مطرح در دنیاست و در برخی نقاط کرمانشاه همچون بخش‌های هرسین این محصول دارای خصوصیات بومی خاصی است که آن را از سایر گونه‌ها متمایز می‌کند.

روزرخ ادامه داد: مسئله این این است که همچنان در تولید این پایه‌های گل‌محمدی در بستر کشت بافتی در داخل کشور نیز تنها چند شرکت ورود کرده‌اند زیرا ورود به این عرصه با دشواری‌های بی‌شماری روبه‌رو است.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر بسیاری از کشورها در این زمینه ورود کرده و در حال فعالیت هستند زیرا تولید پایه‌ها در بستر کشت بافتی گیاهی ارزش افزوده بالایی به‌دنبال دارد اذعان کرد: نه‌تنها سرعت رشد و تکثیر بلکه نیاز آبی اندک این پایه‌ها از اصلی‌ترین مؤلفه‌هایی است که کشورهای مختلف را برای ورود به این عرصه ترغیب می‌کند چراکه مثلاً ما در حوزه کشاورزی به‌دلیل بحران آب نیازمند بازبینی در عرصه ارائه الگوی کشت هستیم و گیاه گل‌محمدی یک گونه بسیار ارزشمند گیاهی جهت معرفی در این عرصه است چراکه ارزش افزوده بالایی در سطح ملی و بین‌المللی است حال آنکه از طریق به‌کارگیری پایه‌های کشت بافتی این ارزشمندی دوچندان می‌شود زیرا نیاز آبی در این پایه‌ها تا چهار برابر نسبت به پایه‌های معمولی کمتر است.

مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان زیست‌فناور برگاب کرمانشاه با تأکید بر اینکه در خصوص کشت بافتی یک گیاه دارویی جدید خارجی وارداتی به نام گوجی‌بری نیز ورود کرده‌ایم، تصریح کرد: در حال حاضر موفق به تولید کشت بافتی پایه‌ای این گیاه دارویی نیز شده‌ایم.

روزرخ با بیان اینکه علاوه بر مشکل در تأمین سرمایه در گردش موانع اداری به‌ویژه در حوزه دریافت مجوزها نیز از دیگر مسائل مشکل‌ساز ما در مسیر تولید است، گفت: امیدواریم با مرتفع کردن این موانع بتوانیم به تولید تجاری برسیم.

وی دیگر مشکل پیش روی تولید را تأمین مواد اولیه وارداتی دانست و گفت: عمده مواد مورد نیاز ما وارداتی است؛ بنابراین اگر مسیر تولید این مواد اولیه همچون هورمون‌های گیاهی و غیره در کشور هموار شده و عده‌ای در این عرصه وارد شوند و یا اینکه برای واردات این مواد در قالب پارک‌های علم و فناوری ورود کنند بخشی از مشکلات ما مرتفع خواهد شد زیرا در حال حاضر بنا به وارادتی بودن، قیمت آن‌ها بسیار بالاست.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد کشت بافت گیاهی در گونه‌های گیاهی متنوع می‌تواند پایداری در تولید را در بخش‌های مختلف کشاورزی به‌دنبال داشته باشد زیرا علاوه بر آنچه که از زبان این فناور کرمانشاهی بیان شد کشت بافت گیاهی از مزایای بالایی برخوردار است که ازجمله آن می‌توان به تولید و تکثیر گیاهان سالم، عاری از ویروس و بیماری، افزایش چشمگیر سرعت و حجم تولید که نتیجه آن تجاری‌سازی محصولات کشاورزی مختلف است، یکسانی خصوصیات گیاهان تکثیرشده، زودبارده شدن، افزایش راندمان تولیدات کشاورزی در اثر اصلاح شیوه تکثیر، تکثیر ارقامی که تولید آن‌ها به روش‌های دیگر غیرممکن یا سخت است، حفظ گونه‌های برتر و یا گونه‌های در حال انقراض، افزایش کیفیت محصولات کشاورزی به‌دلیل تکثیر ارقام برتر باغی و زراعی، ایجاد ارقام مقاومتر نسبت به خاک‌های قلیایی و شور، ایجاد ارقام مقاوم‌تر به نماتد‌ها و انواع قارچ، کاهش استفاده از سموم و آفت‌کش‌ها، کمک به حفظ محیط زیست،کاهش نیاز به و متعاقب آن کاهش خروج ارز از کشور اشاره کرد.

تولید کشت بافتی پایه ‌گل‌محمدی به دست فناور کرمانشاهی