در همسایگی ایران جمعیت 500 میلیونی و بازار تقاضای بالغ بر هزار میلیارد دلاری وجود دارد، فراتر از این در حوزه اوراسیا و در میان کشورهای آفریقایی تقاضای زیادی برای تولیدات مختلف ایرانی ایجاد شده، اما مهم همرسانی صحیح و بدون اشکال این عرضه و تقاضاست که از وظایف دولت است.

اگر حلقه‌های ارتباطی زنجیره صادرات ازجمله نظام بانکی، گمرکات، لجستیک و حمل‌ونقل و دیپلماسی اقتصادی و دیگر سازمان‌های مرتبط هرکدام به‌درستی به وظایف خود عمل کنند، می‌توانیم شاهد رشد آمارهای صادراتی در سال جاری و پس از آن باشیم.

زیرا در سال 1403 به لحاظ اقتصادی با شرایطی روبه‌رو هستیم که برای عبور از آن باید از حداکثر ظرفیت‌های موجود کشور استفاده کنیم. این در شعار سال نیز مستتر است و علاوه بر آن، رهبری نیز در سال گذشته تأکید کردند عمده ظرفیت‌های کشور همان ظرفیت‌های بخش خصوصی است.

متأسفانه ظرفیت‌های بالقوه بخش خصوصی به‌صورت بالفعل درنیامده و از آن‌ها استفاده نمی‌شود. بر این اساس در این شماره از سپهرغرب برآن شدیم تا در خصوص الزامات ورود بخش خصوصی به حوزه صادرات گفت‌وگویی با قائم‌مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

آرمان خالقی عنوان کرد: در حوزه الزامات صادرات توسط بخش خصوصی نخستین مسئله این است که محصول و یا خدمت صادراتی باید قابلیت رقابتی لازم برای حضور در بازارهای بین‌المللی را داشته باشد.

وی ادامه داد: این بدان معنا است که کالا و خدمت در نظر گرفته‌شده برای صادرات باید به لحاظ رعایت استاندارد‌های بازارهای هدف و ویژگی و مطلوبیت از نظر نوع بسته‌بندی، شکل، نام، خدمات پس از فروش، کنترل کیفیت و غیره بتواند پاسخگوی نیاز مشتریان خود در بازارهای بین‌المللی باشد.

وی با بیان اینکه نکته بعدی حائز اهمیت جذابیت قیمتی کالا در بازارهای هدف است تا بتواند با رقبای خود در بازارهای بین‌المللی حرفی برای گفتن داشته باشد، اذعان کرد: آنچه عنوان شد درواقع پاسخ به این سؤال بود که چگونه می‌توان یک محصول و خدمت را به یک بازار صادراتی معرفی و در آن مستقر کرد؟

این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مبحث بعدی در حوزه صادرات این است که وقتی ما کالایی را تولید کرده و به آن سوی مرزها و به بازارهای صادرات می‌رسانیم علاوه بر ویژگی‌هایی که پیشتر عنوان شد اصولاً وجود و نحوه روابط تجاری از اهمیت بالایی در نتیجه‌بخش بودن آن برخوردار است، ابراز کرد: آنچه مسلم است اینکه در این روابط تجاری اعتماد لازم باید بین طرفین شکل گرفته و به ادبیات تجاری مسلط باشند یعنی خوش‌قول و خوش‌حساب باشند و خود را متعهد به استمرار انجام تعهدات خود بدانند.

خالقی، ادامه داد: این بدان معناست که وقتی‌ کالایی به بازار هدف صادراتی برده می‌شود و مطلوبیت لازم را پیدا می‌کند باید روند صادرات همان ترتیب قبلی رعایت شود نه اینکه از کیفیت کالا کاست یا قیمت آن را تغییر داد و یا در نهایت به‌موقع به بازار هدف نرسد.

وی با اشاره به اینکه در صورت تغییر در ترتیب صادراتی، یقیناً اعتماد از بین خواهد رفت، اذعان ‌کرد: درواقع یکی از ویژگی‌های مهمی که کالا و کار صادراتی باید مورد توجه قرار گیرد تداوم صادرات است که بعضاً در این مسیر متأسفانه دچار مشکل می‌شویم.

این کارشناس اقتصادی‌ در واکنش به اینکه شما به‌عنوان یکی از الزامات صادراتی اشاره‌ای به نقش تعاملات تجاری داشته‌اید، با توجه به اهمیت این موضوع نقش رایزنان تجاری را در تحقق این تعامل چگونه ارزیابی می‌کنید؟ بخش خصوصی چگونه باید با این رایزنان وارد کار شود؟ ابراز کرد: در حوزه رایزنان تجاری که توسط سازمان توسعه تجارت مأمور می‌شوند و یا وابسته‌های اقتصادی و بازرگانی که توسط وزارت امور خارجه تعیین و در سفارتخانه‌ها مستقر می‌شوند، ذکر این نکته ضروری است که گرچه هرکدام وظایف متفاوتی بر عهده دارند اما نتیجه آن توسعه صادرات کشور در سطح کلان است.

خالقی، افزود: برای تحقق این تعامل باید چند نکته را در نظر گرفت؛ نخست اینکه فعال اقتصادی ما باید از وجود رایزنان و وابستگان بازارهای هدف صادراتی خود باخبر باشد و بداند این افراد در بازارهای هدف چه کارهایی را انجام داده و از چه ظرفیت‌هایی برخوردار هستند؟

وی با بیان اینکه توانمندی این افراد باید در دو طرف حوزه صادرات به‌عنوان ذی‌نفعان انتقال داده شود، ابراز کرد: درواقع نخستین گام برای تعامل بخش خصوصی با رایزنان و وابستگان اقتصادی، شناساندن این افراد و ظرفیت‌های خود به بخش خصوصی است.

وی با اشاره به اینکه درواقع بازارهای هدف باید توسط رایزنان شناسایی شده و اطلاعات آن بین دو طرف رد و بدل شود و حتی به سفارش یکدیگر بازارسنجی لازم را انجام دهند، خاطرنشان کرد: معرفی ظرفیت‌های داخلی و بازاریابی نیز از دیگر وظایف تعریف‌شده برای این رایزنان است.

قائم مقام دبیرکل خانه صنعت، معدن و تجارت ایران با بیان اینکه متأسفانه در ایجاد این تعامل و روند آن تاکنون روند طی‌شده آنگونه که باید مطلوب نبوده، ابراز کرد: البته در مواردی شاهد عملکرد موفق رایزنان بوده‌ایم اما عموماً جایگاه این افراد در تجارت خارجی آنگونه که باید هنوز برای بخش خصوصی مشخص نیست.

خالقی با اشاره به اینکه متأسفانه در حال حاضر بسیاری از فعالان اقتصادی ما از وجود این افراد بی‌خبر هستند چه برسد به اینکه بخواهند از ظرفیت آن‌ها در راستای حضور در بازارهای بین‌المللی بهره ببرند، تصریح کرد: برای حل این مسئله نیازمند انجام چند کار به‌صورت مشترک هستیم؛ برای مثال سازمانی که به این افراد مجوز فعالیت داده می‌بایست اسامی این افراد و بازارهای هدفی که در آن‌ها حضور دارند را به‌صورت مجزا در پایگاه داده‌های خود قرار داده و وقتی نمایشگاهی در سطح بین‌الملل برگزار می‌شود این رایزنان باید در جریان این اتفاق قرار گیرند.

وی با تأکید بر اینکه برای تعریف هدف تجاری و استفاده از رایزنان نیاز به یک سازمان تنظیم‌گر به اسم سازمان توسعه تجارت هستیم که این زیرساخت در کشور ما فراهم است اما در گام نخست کارآمدی تنظیم‌گری این نهاد، باید با توجه به ظرفیت‌ها مورد توجه قرار گیرد خاطرنشان کرد: البته میزان انتظار ما از رایزنان تجاری باید مشخص شود، البته نمی‌توان گفت رایزن همه فن‌حریف باشد بلکه یقیناً تأثیر رفت و آمدهای تجار خود نقش مؤثری در بازارهای هدف بازی می‌کنند؛ بنابراین می‌توان گفت رایزنان و وابستگان اقتصادی قرار است فرصت‌ها و درهای جدیدی را برای ما در حوزه توسعه تجاری باز کرده ظرفیت‌سنجی لازم را انجام دهند.

این کارشناس اقتصادی با تأکید بر اینکه طی کردن این روند توسط رایزنان و وابستگان اقتصادی، هوشمندی آن‌ها را گوشزد می‌کند زیرا این افراد دولتی نبوده بلکه خود وارد بازارهای صادراتی شده و برای آن وقت زیادی را صرف کرده و دست به سرمایه‌گذاری زده و در عین حال با شناساندن طرفین صادراتی برای خود کسب درآمد می‌کنند، تصریح کرد: بنابراین چنانکه گفته شد به‌نظر می‌رسد در این بخش سازمان توسعه تجارت، وزارت صنعت، معدن و تجارت و نیز اتاق‌های بازرگانی فعالانه‌تر ورود کنند.

خالقی با بیان اینکه برای فعالان اقتصادی باید حضور رایزنان و وابستگان اقتصادی در پی معرفی درست آن‌ها ازسوی دستگاه‌های متولی به‌ویژه در استان‌ها یک فرصت تلقی شود، افزود: در این مسیر لازم است بین بخش خصوصی و رایزنان، دیدارهایی برگزار شده و بستر برای سفرهای استانی برای معرفی آن‌ها در اتاق‌های بازرگانی فراهم شود.

وی با ابراز اینکه حتی رویکرد رایزنان در حوزه تعریف بازارهای هدف می‌تواند صنفی باشد اذعان کرد: برای مثال وقتی کشور ما در صنعت قطعات خودرو دارای جایگاه بالایی است در بازار هدف خود به‌دنبال شناخت بازار این محصول بوده و با کارخانجات مرتبط با این کالا ارتباط برقرار کند.

این کارشناس اقتصادی با اشاره به اینکه این نگاه باز، آگاهی و اطلاعاتی که باید رایزنان داشته باشند چیزی است که به‌نظر می‌رسد باید جدی‌تر دنبال شود، اذعان کرد: در این بین اتاق‌های بازرگانی جزو بازیگران اصلی این موضوع هستند

خالقی گفت: در این بین نقش اتاق‌های مشترک اقتصادی نیز غیر قابل انکار است، علاوه بر این حتی می‌توان برای استفاده از این فرصت روی انجمن‌های مشترک دوستی نیز حساب کرد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد بدیهی است حضور در تجارت جهانی و صادرات برای تمامی کشورها به‌ویژه برای آن دسته از کشورهایی که از ظرفیت‌های بالای تولیدی برخودارند، یگانه راه دستیابی به رشد پایدار و بهبود مستمر وضعیت اقتصادی و رفاه مردم است.

بر این اساس ضروری است در تمامی تصمیمات سیاسی و اقتصادی کشور، به این امر توجه کافی و وافی صورت گیرد. زیرا چنانکه پیشتر به انحاء مختلف مورد اشاره قرار گرفت، همگان به‌خوبی می‌دانند که صادرات نه‌تنها یکی از مهم‌ترین کانال‌های کسب درآمد و توسعه اقتصادی برای کشورها به‌شمار می‌رود، بلکه از زاویه نقش‌آفرینی صادرکنندگان در زنجیره‌های ارزش جهانی نیز، موضوعی کلیدی به‌شمار آمده و نقشی بی‌بدیل در ارتقای امنیت اقتصادی و سیاسی کشورها ایفا می‌کند؛ بنابراین فراهم کردن فرصت برای نقش‌آفرینی بیشتر بخش خصوصی در عرصه صادرات خارجی به طرق مختلف با بهره‌گیری از بسترهای قانونی و فرصت‌های تعریف‌شده همچون فرصت بهره‌مندی از رایزنان و وابستگان اقتصادی یقیناً می‌تواند در شرایط دشوار اقتصادی کشور راهگشا باشد.

رایزنان اقتصادی، فرصت مغفول پیش روی بخش خصوصی