نخستین قدم‌های کودک در وادی «سواد مالی»

برای آموزش سواد مالی به کودک، اول باید مفهوم پول را به او بیاموزیم. نکتهٔ مهم بعدی این است که والدین بلد باشند درست خرج کنند.

کودکان قدیم پول را بیشتر و بهتر می‌شناختند. عنصری به نام «قلّک» در تمام خانه‌ها پیدا می‌شد و کودکان را با مفهوم پول، نقدینگی و پس‌انداز آشنا می‌کرد. دکتر «بهنود صدر شریف» مدرس و مشاور کسب‌وکار درباره «سواد مالی کودک» برای والدین می‌گوید.

*کارت بانکی مانع فهم کودک از پول می‌شود

تا چند سال پیش که بیشتر خریدها را با پول نقد (اسکناس) انجام می‌دادیم، کودکان زودتر و راحت‌تر با مفهوم «پول» آشنا می‌شدند و اهمیت درست خرج کردن را درک می‌کردند.امروز کار والدین کمی سخت‌تر است. اول باید به کودک بگوییم پول چیست. بعد به او بفهمانیم که موجودی کارت‌های بانکی محدود است و سر به دریا ندارد!

*درست خرج کنید تا کودکتان درست خرج کند

بنا به همان نظریه پرتکرار در فرزندپروری «کودک ما همان چیزی می‌شود که ما هستیم، نه چیزی که دوست داریم بشود.» در مورد آموزش سواد مالی به کودک هم مهم‌ترین نکته این است که آیا ما به‌عنوان والدین بلدیم درست خرج کنیم؟ چقدر برایمان پیش آمده چیزهایی بخریم که به دردمان نمی‌خورند؟ یا موقع گرسنگی به خرید رفته باشیم و بیش از نیاز و مصرفمان خوراکی خریده باشیم. اگر چنین موقعیت‌هایی را تجربه کرده‌ایم یعنی لازم است در خرج کردن قدری بیشتر دقت کنیم.

تبلیغات تلویزیونی مقاومت مغز را می‌شکند

در قسمت ورودی فروشگاه‌های بزرگ و معروف دنیا، وسایل گران‌قیمتی (مثل ماشین، کشتی و...) می‌گذاشته‌اند که بیشتر مردم نمی‌توانند بخرند. اما موقع خروج از فروشگاه متوجه می‌شوند وسایل زیادی خریده‌اند که اصلاً نیاز نداشته‌اند. صدر با این مثال می‌گوید «از نظر علوم اعصاب، شما وقتی ماشین را می‌بینید مغزتان برای نخریدن مقاومت می‌کند. در قدم‌های بعدی وسایل ارزان‌تر را می‌بیند و مقاومتش مدام کمتر می‌شود؛ تا اینکه در نقطه‌ای مغز خسته می‌شود و رها می‌کند. تبلیغات تلویزیونی هم همین کار را با مغز می‌کنند.»

*مراقب کلمه‌هایتان باشید

عده‌ای تصور می‌کنند پیش کودک فقط نباید دعوا کنند. کودک مدام رفتارهای پدر و مادر را می‌پاید. اگر انتظار داریم کودک با پول‌توجیبی‌اش وسایل اضافی نخرد، باید در حضور او مراقب رفتار و گفتارمان باشیم. «این آشغال‌ها چیه خریدی؟»، «باز وسایل اضافی خریدی؟»، «انقدر اسراف نکن» و... عبارت‌هایی بسیار خطرناک هستند که نباید در حضور کودک به همسرمان بگوییم.صدر با اشاره به این نکته می‌گوید «نخستین قدم برای آموزش مدیریت مالی به کودک، کنترل کلام والدین در خانه است. چنین جملاتی به کودک می‌گوید پدر یا مادرش صلاحیت مدیریت مالی ندارد.»

*نگذارید کودک اخبار گرانی را بشنود

نکته مهم بعدی این است که کودک نباید اخبار گرانی دلار، طلا و... را ببیند و بشنود. از سال 1397 که قیمت دلار به یک‌باره افزایش شدیدی یافت، کودکان زیادی به همین دلیل دچار اضطراب شده و به روان‌شناس مراجعه می‌کنند. صدر با اشاره به این موضوع می‌گوید «والدین می‌توانند این اضطراب را در خودشان کنترل کنند. ولی کودک نمی‌تواند. کودک جملات عادی پدر و مادر را که می‌گویند «بدبخت شدیم» می‌شنود و باور می‌کند.»

وی با انتقاد از بعضی گفت‌وگوهای رایج در میهمانی‌ها می‌گوید «بزرگترها جلوی بچه‌ها تمام مشکلات مالی و اقتصادی را می‌گویند و تلاش می‌کنند به همدیگر ثابت کنند بدبخت‌تر از دیگری هستند. در حالی که بچه‌ها در حال تماشا هستند و به‌شدت مضطرب می‌شوند. باید در میهمانی‌ها بحث‌ها را کنترل کنیم و جلوی بچه‌ها در مورد مسائل مالی حرف نزنیم.»

*با کودکی که اخبار منفی شنیده چه کنیم؟

اگر کودک در معرض تشعشعات اخبار منفی طلا و دلار قرار گرفت، والدین باید به او اخبار مثبت بدهند.صدر با ارائهٔ این راهکار توصیه می‌کند «در این شرایط به کودک بگویید «نگران نباش. من دارم کار می‌کنم. حقوق دارم و زندگی ما آن‌قدرها تحت تأثیر قرار نمی‌گیرد. ممکن است سفره‌مان کوچک شود، ولی از بین نمی‌رود.» سعی کنید با اطلاعات مثبت، نگرانی او را رفع کنید.»

*کودک را در رفتارهای مالی شرکت دهید

مثلاً وقتی با همسرتان تصمیم می‌گیرید یک موتور سیکلت بخرید، آیا از فرزندانتان مشورت می‌گیرید؟ شاید بگویید کودک شناختی در این باره ندارد. دست‌کم در مورد خرید ظرف و ظروف و میوه و سبزی به کودک اجازه رفتار انتخابی بدهید.

صدر با بیان این مثال‌ها می‌گوید «توصیه من به والدین این است که موقع خرید، پول یا کارت پول را بدهند تا کودک حساب کند. اجازه بدهید رمز را کودک بگوید و مراوده و مذاکره کند. بگذارید متوجه شود که دارد هزینه پرداخت می‌کند.»

*قناعت را به کودک بیاموزید

شما می‌دانید چقدر در حسابتان پول دارید و به همان اندازه یا کمتر خرید می‌کنید. اما کودک این را نمی‌داند و وقتی به‌راحتی کارت می‌کشید، فکر می‌کند پول همیشه هست.در حضور کودک با پول نقد خرید کنید. گاهی با کودک لیست خرید بنویسید. اما کمتر از آن مبلغ با خودتان پول ببرید. در لحظهٔ محاسبه و پرداخت به کودک بگویید «خریدمان این مبلغ شده و من مبلغ کمتری همراه دارم. بعضی از وسایل را باید به قفسه‌ها برگردانیم.»

صدر با این مثال می‌گوید «بگذارید کودک درک کند که پول محدود است و قرار نیست هر چیزی که دلمان خواست داشته باشیم. او باید قناعت را یاد بگیرد. اگر در کودکی یاد نگیرد، در بزرگسالی با مشکل مواجه می‌شود.»

*یک نکته مخصوص بزرگترها

صدر به والدین توصیه می‌کند برای جلوگیری از اسراف مالی و پشیمانی بعد از خرید «وقتی می‌خواهید وسیله‌ای را بخرید، 48 ساعت صبر کنید. در 90درصد اوقات بعد از این 48 ساعت از خرید منصرف می‌شوید. در آن 10درصد مواقع که خرید می‌کنید یعنی واقعاً به آن وسیله نیاز داشته‌اید.»