ضرورت تمرکز پکپارچه‌سازی اراضی بر توان اکولوژیکی مناطق

سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش:

بنابراین در کنار حدنگاری و سنددار کردن زمین‌های کشاورزی مسئله تدوین شیوه‌نامه یکپارچه‌سازی اراضی (قانون متعلق به سال 85) نیز از سوی سازمان امور اراضی چند سالی است که در دست پیگیری قرار دارد و خوشبختانه بیستم تیرماه سال گذشته پس از سال‌ها رئیس سازمان امور اراضی کشور در نامه‌ای به رؤسای سازمان جهاد کشاورزی استان‌ها، شیوه‌نامه یکپارچه‌سازی و تجمیع اراضی کشاورزی را ابلاغ کرد.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با رئیس پیشین مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

قاسم اسدیان با بیان اینکه یکی از نکات حائز اهمیت در کارایی بیشتر یکپارچه‌سازی اراضی به موضوع توجه به توان اکولوژی (بوم‌شناسی) منطقه برای کشت محصول بازمی‌گردد، گفت: این بدان معناست که مثلاً اگر یک منطقه به لحاظ اکولوژیکی برای کشت غلات مناسب است این اراضی تجمیع‌شده و به‌صورت یکپارچه به کشت این محصولات اختصاص یابد.

وی با تأکید بر اینکه در حوزه یکپارچگی اراضی نباید فقط یکپارچه کردن اراضی مد نظر قرار گیرد بلکه یکپارچگی کشت، امکانات و ماشین‌آلات موجود، سیستم‌های آبیاری یکنواخت، سیستم‌های ‌تهیه و نگهداشت زمین و غیره نیز باید مورد توجه باشد.

وی ادامه داد: نکته حائز اهمیت دیگر اینکه در قالب یکپارچه‌سازی می‌بایست شرکت‌هایی در قالب تعاونی برای صاحبان این اراضی با سهم مشخص و منطبق با وسعت زمین‌هایشان شکل بگیرد.

این کارشناس کشاورزی عنوان کرد: این تعاونی به معنای ایجاد یک مجموعه صنفی است، بر این مبنا بنا به سهم فرد از اراضی، میزان سود او از تولید و میزان هزینه‌ای که می‌بایست پرداخت کند، مشخص می‌شود.

اسدیان با بیان اینکه در یکپارچه‌سازی اراضی به‌طور متوسط حدود 15 تا 20 درصد به سطح اراضی افزوده می‌شود، ابراز کرد: علاوه بر این در اجرای این امر در مبارزه با علف‌های هرز، مبارزه با آفات و بیماری‌ها، تغذیه نباتی به نحوه مطلوب، نقشه‌بندی از منطقه و اجرای طرح کاداستر، تفکیک ‌اراضی برای صدور سند، مدیریت اراضی به لحاظ بهره‌وری در عملکرد محصولات و استفاده از ارقام اصلاح‌شده در راستای افزایش عملکرد می‌تواند نقش مؤثری ایفا کند زیرا در پی اجرایی شدن این طرح ما دیگر با خرد بودن اراضی و عدم توجیه اقتصادی در اجرای این طرح‌ها مواجه نیستیم.

وی با ابراز اینکه در این اراضی یکپارچه‌شده هزینه سوخت و ‌استهلاک و مکانیزه کردن ماشین‌آلات و هزینه نیروی کار کاهشی خواهد بود، تصریح کرد: علاوه بر این سازمان‌دهی، توزیع و عرضه محصولات کشاورزی و در عین حال تولید محصولات صنایع‌محور و برنامه‌ریزی برای صادرات محصولات در قامت کشت یکپارچه اراضی امکان‌پذیر خواهد بود. درواقع طرحی نجات‌بخش برای جامعه کشاورزی ایران است.

این ‌استاد دانشگاه، با بیان اینکه اجرایی شدن این قانون در حوزه افزایش بهره‌وری نقش بسزایی ایفا می‌کند، اظهار کرد: این امر حتی در حوزه زیست‌محیطی مرتبط با کشاورزی ازجمله جلوگیری از فرسایش خاک و نیز در زمینه استفاده از سموم کشاورزی حائز اهمیت است.

اسدیان با اشاره به اینکه این امر ما را در حوزه بسته‌بندی، نگهداری و سورت‌بندی محصولات کشاورزی نیز کمک شایانی می‌کند، ابراز کرد: به‌واقع هرچه قدر که نوع کشت و اراضی ما یکسان و یکپارچه شود به همان میزان مدیریت ما جامع و کامل خواهد بود.

وی با بیان اینکه اجرایی شدن طرح یکپارچه‌سازی نیازمند همکاری کشاورزان در این راهبرد است ابراز کرد: درواقع کشاورزان باید به این راهبرد برسند که در قالب یک نظام صنفی و یا شرکت تعاونی از طریق یکپارچه کردن اراضی کشاورزی خود را پویاتر کنند.

این کارشناس کشاورزی با اشاره به اینکه در حال حاضر در استانی همچون همدان بالغ بر 78 درصد از اراضی زیر سه هکتار و تنها یک درصد بالای 50 هکتار هستند، افزود: این بدان معنا است که بخش عمده از اراضی کشاورزی ما در استان خرد هستند.

اسدیان با تصریح بر اینکه باید در قانون برای مسئله ارث که یکی از دلایل اصلی خرد شدن اراضی است، چاره‌جویی کرد، افزود: کشاورزی از قدیمی‌ترین فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی در جامعه محسوب می‌شود و توجه بیشتر به آن به‌منظور افزایش تولید محصولات کشاورزی در جهت توسعه اقتصادی کشور ضرورت دارد.

وی ادامه داد: برای تحقق چنین هدفی، باید موانع موجود در افزایش تولید از میان برداشته شود و تسهیلاتی در جهت تقویت میزان تولید به‌وجود آید تا افزایش تقاضا برای مواد غذایی از طریق منابع داخلی تأمین شود.

وی مطرح کرد: زمین نیز مانند نیروی کار و آب از مهم‌ترین عوامل تولید محصولات کشاورزی است و در عین حال توسعه پایدار کشاورزی به‌سان یک نظام از مؤلفه‌ها و تعاملات متعددی تشکیل شده. مؤلفه‌های منابع و نهاده‌ها طبیعی یا غیرطبیعی هستند که بهره‌برداران با تکیه بر خرد و توان خویش به ترکیب بهینه آن‌ها اقدام می‌کنند.

این کارشناس کشاورزی با تأکید بر اینکه یکی از این عناصر و مؤلفه‌ها همانطور که پیشتر عنوان شد اراضی مساعد کشاورزی ‌است که بهره‌گیری مناسب و ترکیب متناسب آن با دیگر نهاده‌ها متضمن ارتقای بهره‌وری پایدار در بخش کشاورزی است اذعان کرد: پراکندگی و کوچکی اراضی کشاورزی مانعی در راه افزایش کارآیی تولید است که باعث هدررفتن نیروی کار زارع در رفت‌وآمدهای بین قطعات شده و ضمن افزایش هزینه به‌کارگیری نیروی کار، تلفات آب و آبیاری را نیز در پی خواهد داشت.

اسدیان افزود: خرد بودن اراضی را می‌توان از موانع اساسی و مهم در زمینه سرمایه‌گذاری‌های اولیه در امور زیربنایی کشاورزی برشمرد؛ زیرا همانگونه که پیشتر گفتم بیشتر سرمایه‌گذاری‌ها برای توجیه‌پذیری اقتصادی و فنی، مستلزم وجود اراضی یکپارچه و بزرگ هستند؛ به عبارت دیگر، عدم سرمایه‌گذاری لازم در اراضی به معنی ادامه فعالیت کشاورزی به شیوه‌های سنتی با درآمدی کم و اغلب با بهره‌وری پایین است.

وی ادامه داد: یکپارچگی اراضی یکی از سازه‌های عمده توسعه در بخش کشاورزی به‌شمار می‌رود به نحوی که کشورهای توسعه‌یافته به این وسیله توانسته‌اند بیشترین سهم تولید فراورده‌های کشاورزی را به خود اختصاص داده و بالندگی را در دیگر بخش اقتصادی ایجاد کنند.

رئیس پیشین مرکز تحقیقات و آموزش و ترویج کشاورزی همدان با بیان اینکه مطالعات انجام‌شده نشان می‌دهد که پراکندگی اراضی مانع اصلی استفاده از فناوری و کاهش کارایی تولید است، اذعان‌کرد: امروز در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته یکپارچه‌سازی اراضی یک ابزار مفید به‌منظور اجرای پروژه‌های توسعه روستایی با اهداف متعدد به‌شمار می‌رود.

اسدیان با تأکید بر اینکه یکپارچه‌سازی اراضی به‌عنوان یک رهیافت مناسب به‌منظور دستیابی به استفاده پایدار از منابع زیرزمینی تنها به میزان زمین‌های زراعی ‌توجه نمی‌کند بلکه، دیگر جنبه‌ها نظیر کیفیت زمین‌های زراعی، بازسازی شرایط زیست‌محیطی و پیشرفت در تنظیم شکل اقتصادی را نیز در نظر می‌گیرد، ابراز کرد: به همین دلیل بدون ساماندهی و یکپارچه‌سازی صحیح اراضی، امکان استفاده بهینه از ماشین‌آلات، کاهش هزینه‌های تولید، توسعه کشاورزی و درنتیجه، بهبود واقعی در وضعیت کشاورزان و افزایش رفاه آن‌ها امکانپذیر نخواهد بود حال آنکه در کشور ما غالباً تحت مالکیت افراد به‌صورت قطعات کوچک و به شکل‌های غیر هندسی در سطح مزرعه پراکنده هستند.

مع‌الوصف در ایران حدود 18 میلیون هکتار زمین زراعی وجود دارد که اغلب به‌صورت قطعات پراکنده و در اندازه‌های مختلف مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرند، این پراکندگی، استفاده از دستاوردهای علمی و فنی و فناوری، سرمایه‌گذاری در بخش تحقیقات، ارتباطات و نهاده‌های کشاورزی را مشکل و گاهی غیرممکن می‌کند به طوری که امروزه پراکندگی قطعات زمین، مانع اساسی راه پیشرفت و توسعه کشاورزی و جامعه روستایی است.

آثار زیانبار پراکندگی اراضی کشاورزی باعث می‌شود تا روند گذار کشاورزی از سنتی به پیشرفته (صنعتی) با کندی انجام شود، عدم سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی و فراهم نکردن فناوری کشاورزی سبب می‌شود تا بهره‌برداران نتوانند به کشاورزی صنعتی دست یابند، کوچک بودن قطعات زمین، تعداد و فاصله بین قطعات و نامنظم بودن شکل آن‌ها، مسائل و مشکلات متعددی را در بهره‌برداری و سایر عوامل تولید به‌وجود می‌آورد، یکی از مهم‌ترین مشکلات، عدم امکان استفاده صحیح و کارآمد از ماشین‌آلات و روش‌های جدید کشاورزی است.