«خوش‌نویسی» تمرینِ هنری نوشتن است که با حروف زیبا و ماهرانه، مشخص می‌شود. این هنر دارای تاریخی غنی است که سراسر فرهنگ‌ها و تمدن‌های مختلف را در بر می‌گیرد؛ از چین و ژاپن باستان گرفته تا جهان اسلام و اروپای قرون وسطی، خوش‌نویسی به عنوان نوعی بیان، ارتباط، و هنر بسیار مورد توجه بوده است.

یکی از دلایل اهمیت خوش‌نویسی، توانایی آن در حفظ میراث فرهنگی است؛ از طریق این شکل هنری پیچیده، سنت‌ها از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شوند و نه‌تنها این هنر جوهر زبان یک فرهنگ خاص را به تصویر می‌کشد، بلکه ارزش‌ها، باورها و زیبایی‌شناسی آن را نیز منعکس کرده و به‌عنوان یک بازنمایی بصری از هویت فرهنگی عمل می‌کند و به ما امکان می‌دهد در گذشته کاوش کنیم. به‌عبارتی همان‌طور که شعر، هنر ملی ایرانیان تلقی می‌شود، خوش‌نویسی نیز هنری آشنا برای جامعه ایرانی است.

با ذکر این مقدمه سؤال مهمی که باید به آن پاسخ داد این است که آیا صرف تبیین جایگاه و اهمیت این هنر و فرهنگ متمدن کفایت می‌کند؟ یا نیاز است این مسئله در سطوح کلان مورد توجه قرار گرفته و برای حفظ و تقویت آن در جامعه فعلی و برای نسل کنونی و آینده اقدامات خاصی انجام شود؟ اگر پاسخ به این سؤال مثبت باشد، بدون تردید بهترین گزینه برای انتظار داشتن، وزارتخانه موسوم به فرهنگ و ارشاد است. حال که دولت چهاردهم درحال تدارک کابینه خود بوده و فرهنگ یک عنصر مهم بوده، بهتر است ببینیم هنرمندان حاذق رشته‌های هنری چه توقعاتی از وزیر آینده دارند؟

خسرو نجومی متولد شهریورماه 1361 و فارغ‌التحصیل رشته مدیریت استراتژیک در مقطع کارشناسی ارشد است. از سال‌های اول نوجوانی به خوش‌نویسی علاقه‌مند بوده و درنهایت در سن 20 سالگی به‌طور جدی و رسمی، فعالیت خود را در این عرصه آغاز کرده؛ نجومی که با دو خط نستعلیق و شکسته‌نستعلیق خوش‌نویسی می‌کند، در سال 1384 با مدرک ممتاز و در سال 1390 با مدرک فوق ممتاز، از انجمن خوش‌نویسان فارغ‌التحصیل شده و از سال 1385، تدریس در این رشته را آغاز کرده است. او پنج سال مسئول انجمن خوش‌نویسان استان بوده و از سال 1394 در شورای انجمن خوش‌نویسان فعالیت می‌کند؛ هم‌اکنون نیز عضو مجمع نمایندگان انجمن خوش‌نویسان ایران است و از سال 1398 تاکنون مسئولیت انجمن خوش‌نویسان استان همدان را بر عهده دارد. نجومی در بیش از 30 نمایشگاه داخلی و خارجی خوش‌نویسی حضور داشته و در 10 جشنواره خوش‌نویسی ملی و استانی نیز حائز رتبه شده و کارنامه او نشان می‌دهد از جوانان خوش‌نام و موفق استان، در عرصه هنر است. نگاه باز نجومی به مسائل خوش‌نویسی، او را به گزینه مناسبی برای پاسخ دادن به پرسش‌های مذکور خبرنگار گروه خبری سپهر بدل کرده است که مشروح گفت‌وگو با وی را در ادامه خواهید خواند:

* کار فرهنگی صرفاً برای زمان حال نیست و باید آینده را هم دید

مسئول انجمن خوش‌نویسان استان همدان در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه هنر یک ابزار کارآمد و یک زبان تأثیرگذار در انتقال و نشر فرهنگ است، عنوان کرد: به اعتقاد بنده کار فرهنگی صرفاً برای زمان حال نیست و تأثیرگذاری آن بر آینده و آیندگان نیز مهم است.

خسرو نجومی ادامه داد: همان‌طور که ما به گذشته و گذشتگان رجوع کرده و از آنان الهام می‌گیریم، آیندگان نیز از کارهایی که ما امروز انجام می‌دهیم، می‌توانند استفاده کنند.

* نقش غیر قابل کتمان حاکمیت در تولید و خلق آثار فرهنگی

وی بیان کرد: مسئله‌ای که باید درنظر گرفت این است که بخش عمده‌ آثار هنری که در تاریخ ماندگار شده‌اند و از آن‌ها استفاده می‌کنیم، یا سفارش دولت‌ها بوده یا به‌واسطه دولت‌ها و حکومت‌ها خلق شده‌اند که این مسئله نقش غیر قابل کتمان حاکمیت را در تولید و خلق آثار فرهنگی و هنری نشان می‌دهد.

* داشتن تخصص و تجربه برای انتخاب وزیر فرهنگ مهم است

عضو مجمع نمایندگان انجمن خوش‌نویسان ایران سپس تصریح کرد: با توجه به مواردی که مطرح شد، به نظر می‌رسد انتخاب وزیری که دغدغه فرهنگ داشته باشد، هم فرهنگ امروز را می‌سازد و هم فرهنگ آینده را؛ به اعتقاد بنده شخصی که مسئولیت وزارت فرهنگ را برعهده می‌گیرد، در درجه نخست باید تخصص و تجربه این حوزه را داشته باشد و نقش و ارزش فعالیت هنرمندان عرصه فرهنگ را بداند.

*زیرمجموعه‌ها هم باید با فرهنگ و هنر مأنوس باشند

نجومی در ادامه متذکر شد: توجه به فرهنگ باید تا حدی باشد که وزیر در انتخاب زیرمجموعه‌ها نیز به نکات مهم «تخصص و تجربه» توجه کافی داشته باشد تا هم ارتباط با هنرمندان را بلد بوده و هم به ارزش کار آن‌ها واقف باشند.

* فعالیت‌های فرهنگی باید از کانال وزارت فرهنگ و ارشاد انجام شود

وی بیان کرد: موضوع مهم دیگر این است که کلیه فعالیت‌های فرهنگی هنری که انجام می‌شود، از کانال وزارت فرهنگ و ارشاد که متخصص این حوزه است، صورت گیرد؛ چراکه گاهی برخی از ارگان‌ها یا نهاد‌های دیگر نیز به موضوعات فرهنگی ورود می‌کنند. ماهیت این ورود خوب و قابل استقبال است، اما اگر وزارت فرهنگ و ارشاد بتواند به‌عنوان متولی ضمن داشتن نقش محوری، با این ارگان‌ها تعامل داشته باشد و دستگاه‌ها را مکلف کند که از واحدهای تخصصی زیرمجموعه فرهنگ و ارشاد مثل انجمن خوش‌نویسان راهنمایی و مساعدت بگیرند، قطعاً برنامه‌های اثربخش‌تری اجرا خواهد شد.

این خوش‌نویس مطرح استان ادامه داد: در سال‌های گذشته شاهد این بودیم که برنامه‌هایی توسط برخی دستگاه‌های موازی با وزارت فرهنگ و ارشاد اجرا می‌شدند که ماهیت آن‌ها فرهنگی بودند، اما بیشتر رزومه محسوب می‌شدند و تأثیرگذار نبودند؛ البته از مسیر درستی هم اجرا نشدند.

* ارزش فعالیت‌ هنری باید توسط مسئولان فرهنگی درک شود

نجومی با تأکید بر اینکه ارزش فعالیت‌های هنری و اثری که توسط هنرمند خلق می‌شود باید توسط مسئولان فرهنگی درک شود، اظهار کرد: این موضوع صرفاً درخصوص شخص وزیر نیست؛ انتظار من به‌عنوان یک هنرمند آن است که از وزیر گرفته تا پایین‌ترین بخش یعنی اداره فرهنگ و ارشاد شهرستان‌ها، به نقش تأثیرگذار هنرمندان در بخش فرهنگ باور داشته و نگاهشان به هنر و هنرمند ابزاری نباشد.

* چه بسیار کارهایی که به‌دلیل نبود اعتبار، روی زمین مانده‌اند

وی اذعان کرد: مسئله مهم دیگر که وزارتخانه هم با آن چالش دارد، موضوع اعتبار است؛ ما نیاز داریم وزیر و مدیرکلی در این عرصه باشند که بتوانند اعتبار مناسبی برای حوزه فرهنگ گرفته و دستگاه‌های دیگر را مجاب کنند که این اعتبار برای بخش فرهنگ و هنر ضروری است؛ برای بسیاری از فعالیت‌ها ما اقدام کرده و ضرورت آن‌ها را به جهت تأثیرگذاری در جامعه تشریح و تبیین کرده‌ایم، اما به‌دلیل اینکه اعتبار تأمین نشده، مسکوت مانده‌اند.

* توجه مردم در یک دهه اخیر به هنر کم‌رنگ شده است

این هنرمند فوق ممتاز خوش‌نویسی با اشاره به حوزه تخصصی هنری خود، ابراز کرد: یک واقعیت تلخ هم وجود دارد، توجه عموم جامعه در دهه اخیر به هنرهای سنتی به‌ویژه هنر خوش‌نویسی بسیار کم شده و این یک زنگ خطر جدی است؛ اگر بخواهیم هنرمند شاخصی تربیت کنیم تا بتواند آثار فاخری تولید کند، مستلزم آن است افرادی که جذب این هنر می‌شوند، افزایش پیدا کنند تا از بین آن‌ها نخبه‌ها شناسایی شوند.

* هنر را باید به مردم معرفی و هنرمندان را حمایت کرد

نجومی با اشاره به راه‌های‌ جذب بالای افراد در عرصه هنر، گفت: اولاً باید هنر را به اقشار مختلف جامعه معرفی و برنامه‌های فرهنگی را طوری برنامه‌ریزی کنیم که مخاطب عام داشته باشند. مسئله بعدی مربوط به آموزش بوده و وزارت فرهنگ و ارشاد در آن نقش دارد؛ یعنی اگر این وزارتخانه بتواند از انجمن‌های هنری و آموزشگاه‌های آزاد (که در تأمین هزینه‌های ثابت خود دچار مشکل هستند و ای‌بسا به‌دلیل علاقه در این کار مانده‌اند) حمایت کند، می‌توان امیدوار بود فعالیت آن‌ها ادامه‌دار باشد.

وی با این بیان که در همدان به‌جز انجمن خوش‌نویسان سه یا چهار آموزشگاه خوش‌نویسی وجود دارد، توضیح داد: این تعداد بسیار کم بوده و علت آن نداشتن درآمد است؛ درآمد این مجموعه‌ها به‌قدری پایین است که گردانندگان آن‌ها نمی‌توانند امور خود را از این طریق بگذرانند.

* شهرستان‌ها هم مثل مرکز استان با چالش‌ مواجه هستند

این هنرمند برجسته کشور در خاتمه سخنان خود با اشاره به وضعیت هنرمندان شهرستانی،‌ متذکر شد: شرایط آن‌ها در بخش انجمن‌ها و آموزشگاه‌ها بدتر از ما است؛ اما حُسن شهرستان‌ها نسبت به مرکز استان این بوده که هزینه‌هایشان کمتر است، البته ازنظر استقبال از هنر وضعیت نابه‌سامانی وجود دارد و کاری از دست ما برنمی‌آید، بلکه نیاز است حمایت از سوی مقامات و دستگاه‌های بالادستی لحاظ شود تا بتوانیم مردم را به این سمت برگردانیم.

در خاتمه باید گفت خوش‌نویسی هنر دست‌خط زیبا و ظریف بوده و در فرهنگ‌های مختلف در سراسر جهان اهمیت زیادی دارد؛ زیرا نه‌تنها مهارت‌های هنری را به نمایش می‌گذارد، بلکه میراث فرهنگی، تاریخ و سنت‌ها را نیز منعکس می‌کند. ضمن اینکه خوش‌نویسی به‌دلیل زیبایی ماندگار، امتحان خود را پس داده است.

همه این‌ها درحالی است که گسترش فناوری، نوشتن را به شکل دیجیتالی راحت‌تر کرده، اما خوش‌نویسی همچنان با جذابیت و ظرافت منحصربه‌فرد، افراد را مجذوب خود می‌کند و همین جذابیت جاودانه آن تضمین می‌کند که خوش‌نویسی به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر بیان هنری، برای نسل‌های آینده باقی بماند.

اما همه چیزهایی که مطرح شد، به‌سادگی اتفاق نیفتاده و هرگز دستی از غیب این هنر را برای تاریخ ما ماندگار نخواهد کرد! تناسب پایدار خوش‌نویسی با توانایی آن در پیوند سنت‌های گذشته با دنیای امروز نهفته است؛ اما این امر مستلزم آن بوده که هنردوستان و هنرمندان هر دو با هم دست به کار شوند.

بدون شک اگر مسئولی خودش هنرمند بوده یا نگاه ویژه‌ای به هنر داشته باشد، با این توضیح که اهمیت کار هنری را درک کند، بهتر می‌تواند هنرمندان را زیر چتر حمایتی قرار داده و به نسل فعلی و آینده کمک کند.

اینکه در جامعه امروز که با مسائل و مشکلات مختلفی دست به گریبان هستیم، آیا جایی برای توجه به خوش‌نویسی باقی مانده یا خیر را مسئولان و متولیان امر تعیین می‌کنند. انتظار می‌رود وزیر فرهنگ و ارشاد دولت آقای پزشکیان با دغدغه هنر و البته علم و تخصص کافی در این عرصه انتخاب شده و به حفظ این میراث ارزشمند و البته تقویت آن، کمک کند.

اگر نگاه به هنر در هر بخشی با سرخوردگی و رخوت هنرمندان و بی‌توجهی مسئولان مواجه شود، از آن چیزی برای آیندگان این سرزمین باقی نخواهد ماند؛ به امید داشتن ایرانی آباد و آزاد و حفظ و ارتقای هنر این سرزمین هنرمندپرورِ هنردوست.

وزیر فرهنگ و ارشاد باید به تأثیر هنر بر فرهنگ باور داشته باشد